DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Gromadzki, Jan: Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu: (ze szczególnym uwzględnieniem najstarszych, z około połowy XIV w.)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0031
Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła karnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
27
dzie określić jako Mistrza Mszału 8373, reprezen-
tował kierunek malarstwa naiwnego, a w mszale
M 1117 wykonał tylko jeden inicjał.
Kolejny ważny malarz tej przejściowej epoki,
prezentujący jednak bardziej „malarską” manierę,
wykonał iluminacje w mszale o sygnaturze M 1162
(il. 34), który do dziś zachował oryginalną, płasz-
czową oprawę. Dużo skromniejszy, posiadający
iluminacje tylko w kanonie, mszał M 1150 można
uznać za słabszą pracę tego mistrza, ewentualnie
dzieło jego pomocnika lub ucznia. Prawdopodobnie
można mu przypisać również dekorację zaginionego
mszału M 12415S.
Księgi magdaleńskie ze schyłku gotyku
(ostatnia tercja XV i początek XVI w.)
W 1473 r. powstał mszał (speciale) ufundowany
przez starszych bractwa św. Marii Magdaleny,
a przepisany przez konfratra Pawła Schindelera
(sygn. M 1130). Poza kanonem wystrój malarski
tego niezbyt obszernego dzieła ma charakter orna-
mentalny i zgodny z miejscowymi upodobaniami,
natomiast dwie miniatury w kanonie - całostro-
nicowe Ukrzyżowanie (il. 35) i niewielka minia-
tura z wizerunkiem Chrystusa Boleściwego stoją-
cego w sarkofagu59 - to już dzieła reprezentujące
zupełnie nową fazę stylową w sztuce śląskiej.
Pomimo ograniczenia do minimum ikonografii
obu miniatur widoczna jest w nich wyraźnie
odmienna niż we wcześniej wspomnianych zabyt-
kach estetyka i nowy na Śląsku sposób budowania
kompozycji, w którym zasadą przestrzenną jest
perspektywa zbliżona do optycznej. Autor obu
miniatur jest jak dotąd postacią anonimową. Od
jego najlepszej pracy można go nazwać Mistrzem
Mszału I F 361, pochodzącego z klasztoru Norber-
tanów na Ołbinie (BUWr. OR). Przyniósł on na
Śląsk rozwiązania plastyczne z zasobu współcze-
snego malarstwa niderlandzkiego, przybył zaś tu
prawdopodobnie w związku z objęciem diecezji
wrocławskiej przez biskupa Rudolfa z Riidesheim
w 1468 r. i był czynny do ok. 1482 r.60 Wpływy jego
sztuki stały się wyraźne w latach siedemdziesiątych
XV w. Można je zaobserwować choćby w dekoracji
kanonu kolejnego magdaleńskiego mszału o sygna-
turze M 1147 (il. 36), powstałego ok. 1478 r. i poda-
rowanego w 1480 r. ołtarzowi w kaplicy złotników
przez jej altarystę Leonarda Freynbergera61.
Proces absorbowania nowych koncepcji formal-
nych, który nabrał dynamiki dzięki działalności
35. Mszał specjalny bractwa św. Marii Magdaleny, 1473, Ukrzyżo-
wanie w kanonie. BUWr. OR, sygn. M 1130, f. 38v. Fot. J. Gro-
madzki.
Mistrza Mszału I F 361, w szybkim tempie dopro-
wadził do dość gruntownej przemiany zasad este-
tycznych obowiązujących w środowisku wrocław-
skim. Około roku 1485 nastąpiła zupełna zmiana
form ornamentyki, widoczna zwłaszcza w nowych,
wykorzystujących modny wówczas motyw suchej
roślinności, bordiurach. Floratury śląskie, o nieco
„metalicznym” listowiu, były wyraźnie ideali-
zowane i dość odlegle od form naturalnych.
Jednym z pierwszych dzieł, w których objawił się
nowy styl iluminacji śląskich, był stary magda-
leński mszał M 1160. W wyniku przeprowadzonej
w 1485 r. restauracji otrzymał on dodatkową deko-
rację kanonu (il. 37)62. Wykonawca nowej minia-
tury musiał być związany warsztatowo z innym,
wyraźnie bardziej biegłym malarzem, który
wykonał iluminację bliźniaczych psałterzy M 1122
i M 112363. Powstały one zapewne w 1488 r., jako
fundacja Wawrzyńca Heugela i Dawida Jentscha,
witryków kościoła, których podobizny znalazły
się w całostronicowych miniaturach na początku
obu woluminów, obok umieszczonych na sąsied-
nich stronach identycznej wielkości wizerunków
patronów kościoła - św. Andrzeja i św. Marii
Magdaleny (il. 38). Przedstawienia fundatorów
27
dzie określić jako Mistrza Mszału 8373, reprezen-
tował kierunek malarstwa naiwnego, a w mszale
M 1117 wykonał tylko jeden inicjał.
Kolejny ważny malarz tej przejściowej epoki,
prezentujący jednak bardziej „malarską” manierę,
wykonał iluminacje w mszale o sygnaturze M 1162
(il. 34), który do dziś zachował oryginalną, płasz-
czową oprawę. Dużo skromniejszy, posiadający
iluminacje tylko w kanonie, mszał M 1150 można
uznać za słabszą pracę tego mistrza, ewentualnie
dzieło jego pomocnika lub ucznia. Prawdopodobnie
można mu przypisać również dekorację zaginionego
mszału M 12415S.
Księgi magdaleńskie ze schyłku gotyku
(ostatnia tercja XV i początek XVI w.)
W 1473 r. powstał mszał (speciale) ufundowany
przez starszych bractwa św. Marii Magdaleny,
a przepisany przez konfratra Pawła Schindelera
(sygn. M 1130). Poza kanonem wystrój malarski
tego niezbyt obszernego dzieła ma charakter orna-
mentalny i zgodny z miejscowymi upodobaniami,
natomiast dwie miniatury w kanonie - całostro-
nicowe Ukrzyżowanie (il. 35) i niewielka minia-
tura z wizerunkiem Chrystusa Boleściwego stoją-
cego w sarkofagu59 - to już dzieła reprezentujące
zupełnie nową fazę stylową w sztuce śląskiej.
Pomimo ograniczenia do minimum ikonografii
obu miniatur widoczna jest w nich wyraźnie
odmienna niż we wcześniej wspomnianych zabyt-
kach estetyka i nowy na Śląsku sposób budowania
kompozycji, w którym zasadą przestrzenną jest
perspektywa zbliżona do optycznej. Autor obu
miniatur jest jak dotąd postacią anonimową. Od
jego najlepszej pracy można go nazwać Mistrzem
Mszału I F 361, pochodzącego z klasztoru Norber-
tanów na Ołbinie (BUWr. OR). Przyniósł on na
Śląsk rozwiązania plastyczne z zasobu współcze-
snego malarstwa niderlandzkiego, przybył zaś tu
prawdopodobnie w związku z objęciem diecezji
wrocławskiej przez biskupa Rudolfa z Riidesheim
w 1468 r. i był czynny do ok. 1482 r.60 Wpływy jego
sztuki stały się wyraźne w latach siedemdziesiątych
XV w. Można je zaobserwować choćby w dekoracji
kanonu kolejnego magdaleńskiego mszału o sygna-
turze M 1147 (il. 36), powstałego ok. 1478 r. i poda-
rowanego w 1480 r. ołtarzowi w kaplicy złotników
przez jej altarystę Leonarda Freynbergera61.
Proces absorbowania nowych koncepcji formal-
nych, który nabrał dynamiki dzięki działalności
35. Mszał specjalny bractwa św. Marii Magdaleny, 1473, Ukrzyżo-
wanie w kanonie. BUWr. OR, sygn. M 1130, f. 38v. Fot. J. Gro-
madzki.
Mistrza Mszału I F 361, w szybkim tempie dopro-
wadził do dość gruntownej przemiany zasad este-
tycznych obowiązujących w środowisku wrocław-
skim. Około roku 1485 nastąpiła zupełna zmiana
form ornamentyki, widoczna zwłaszcza w nowych,
wykorzystujących modny wówczas motyw suchej
roślinności, bordiurach. Floratury śląskie, o nieco
„metalicznym” listowiu, były wyraźnie ideali-
zowane i dość odlegle od form naturalnych.
Jednym z pierwszych dzieł, w których objawił się
nowy styl iluminacji śląskich, był stary magda-
leński mszał M 1160. W wyniku przeprowadzonej
w 1485 r. restauracji otrzymał on dodatkową deko-
rację kanonu (il. 37)62. Wykonawca nowej minia-
tury musiał być związany warsztatowo z innym,
wyraźnie bardziej biegłym malarzem, który
wykonał iluminację bliźniaczych psałterzy M 1122
i M 112363. Powstały one zapewne w 1488 r., jako
fundacja Wawrzyńca Heugela i Dawida Jentscha,
witryków kościoła, których podobizny znalazły
się w całostronicowych miniaturach na początku
obu woluminów, obok umieszczonych na sąsied-
nich stronach identycznej wielkości wizerunków
patronów kościoła - św. Andrzeja i św. Marii
Magdaleny (il. 38). Przedstawienia fundatorów