DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Nowak, Ks. Mirosław: Wartości artystyczne kaplicy bł. Czesława we Wrocławiu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0059
Wartości artystyczne kaplicy bł. Czesława we Wrocławiu
55
podobną - tj. ze strefą prostokątnych okien nad
strefą zasadniczą. Najczęściej jednak zewnątrz całość
opinają pilastry w wielkim porządku, jak ma to
miejsce choćby w kaplicy Oświęcimów w Krośnie
(1647)89 czy kaplicy Koniecpolskich w Myślenicach
(1642-1646)90 Nadaje to całej bryle szczególnie
jednolity i uwysmuklony charakter.
Tymczasem projektant naszej kaplicy, przy
wnętrzu o dwukondygnacyjnej strukturze, zapragnął
ową strukturę zademonstrować także na zewnątrz.
We Wrocławiu pilastry i gzymsy opinają dolną i górną
strefę budowli, ale podziały ścian nie odpowiadają
sobie. Ponadto dwie części budowli oddziela wydatny
gzyms kordonowy. Ow podział zewnętrzny na dwie
strefy jest już zjawiskiem znacznie rzadszym, ale i w
tym wypadku możemy wskazać przykłady głównie
małopolskie, a mianowicie: kaplicę Tarnowskich
przy kolegiacie w Łowiczu (1609-1611)91, kaplice
w Rudawie (po 1624)92 i Nowym Korczynie (przed
1663)93, kaplicę św. Karola Boromeusza (Lubomir-
skich) w Niepołomicach (1640)94, a wreszcie kaplicę
Zwiastowania (1651) przy kościele Bożego Ciała
w Krakowie (ił. 18). Opublikowana ostatnio rozprawa
Barbary Rostworowskiej koryguje datę budowy tej
ostatniej: kaplica stała już w 1651 r., a widniejące na
tablicy fundacyjnej lata 1660-1662 dotyczą wystroju
wnętrza i prac wykończeniowych95. Ta sama kaplica
Zwiastowania opatrzona została także wolutami
w narożach górnej kondygnacji. Do nich nawiązują
zapewne wspomniane oryginalne, „wolutopodobne”
pilastry we Wrocławiu. Nie udało się nam znaleźć
żadnego innego przykładu takiego właśnie rozwiązania
ani na Śląsku, ani w Rzeczypospolitej, ani w ogóle
w Europie Środkowej. Wygląda na to, że tylko w tych
dwóch kaplicach - krakowskiej i wrocławskiej - zasto-
sowano owe wolutowe spływy95. Tak więc strona archi-
tektoniczna ma swoje wyraźne podobieństwa w Mało-
polsce, a najbliższy przykład w samym Krakowie.
Nawiasem może warto dodać, że ów podział na
dwie kondygnacje, z górną kryjącą część tambu-
rową z oknami (ale kwadratową w planie), wydaje
się pochodzić z Rzymu, być zapożyczeniem z prak-
tyki włoskiej. Wystarczy przypomnieć obie słynne
i przez całą Europę naśladowane dwie kaplice przy
bazylice S. Maria Maggiore - Najświętszego Sakra-
mentu (Domenico Fontana, 1590)97 i Matki Boskiej
Śnieżnej (Flaminio Ponzio, 1605-1611)98.
Oczywiście owe wskazane wyżej pokrewień-
stwa krakowskie nie były przez projektanta kaplicy
wrocławskiej skopiowane dosłownie. Nawet
18. Kaplica Zwiastowania przy kościele Bożego Ciała w Krako-
wie. Fot. M. Nowak.
najbliższa jej w zakresie koncepcji kaplica przy
krakowskim kościele Bożego Ciała, mająca zarówno
podział na dwie kondygnacje, jak i woluty w naro-
żach, różni się wieloma elementami, np. rustyko-
waniem całej dolnej kondygnacji, zastąpionym we
Wrocławiu parami lizen w narożach. Jednakże inspi-
racja projektanta kaplicy bł. Czesława zabytkiem
krakowskim wydaje się możliwa. Skłaniają do takiej
hipotezy także wyraźnie podnoszone, najpierw
już w końcu XIX w. przez Władysława Łuszcz-
kiewicza", a wyszczególnione przez B. Rostwo-
rowską100, podobieństwa kaplicy Zwiastowania do
tzw. grupy kaplic dominikańskich101, a zwłaszcza
do kaplic Lubomirskich i Myszkowskich. Należy
do nich przede wszystkim użycie rustyki w dolnej
strefie dla podkreślenia odrębności od górnej części
budowli oraz zastosowanie w podziałach ścian
wewnątrz schematu luku triumfalnego. Autorka
monografii kaplicy Zwiastowania źródło tych podo-
bieństw widzi w koncepcji prepozyta Jacka Libe-
riusza, pomysłodawcy i zleceniodawcy budowy
kaplicy przy kościele Bożego Ciała, który świetnie
znał krakowski kościół Dominikanów, gdzie często
głosił kazania102. I chociaż trudno wskazać bezpo-
55
podobną - tj. ze strefą prostokątnych okien nad
strefą zasadniczą. Najczęściej jednak zewnątrz całość
opinają pilastry w wielkim porządku, jak ma to
miejsce choćby w kaplicy Oświęcimów w Krośnie
(1647)89 czy kaplicy Koniecpolskich w Myślenicach
(1642-1646)90 Nadaje to całej bryle szczególnie
jednolity i uwysmuklony charakter.
Tymczasem projektant naszej kaplicy, przy
wnętrzu o dwukondygnacyjnej strukturze, zapragnął
ową strukturę zademonstrować także na zewnątrz.
We Wrocławiu pilastry i gzymsy opinają dolną i górną
strefę budowli, ale podziały ścian nie odpowiadają
sobie. Ponadto dwie części budowli oddziela wydatny
gzyms kordonowy. Ow podział zewnętrzny na dwie
strefy jest już zjawiskiem znacznie rzadszym, ale i w
tym wypadku możemy wskazać przykłady głównie
małopolskie, a mianowicie: kaplicę Tarnowskich
przy kolegiacie w Łowiczu (1609-1611)91, kaplice
w Rudawie (po 1624)92 i Nowym Korczynie (przed
1663)93, kaplicę św. Karola Boromeusza (Lubomir-
skich) w Niepołomicach (1640)94, a wreszcie kaplicę
Zwiastowania (1651) przy kościele Bożego Ciała
w Krakowie (ił. 18). Opublikowana ostatnio rozprawa
Barbary Rostworowskiej koryguje datę budowy tej
ostatniej: kaplica stała już w 1651 r., a widniejące na
tablicy fundacyjnej lata 1660-1662 dotyczą wystroju
wnętrza i prac wykończeniowych95. Ta sama kaplica
Zwiastowania opatrzona została także wolutami
w narożach górnej kondygnacji. Do nich nawiązują
zapewne wspomniane oryginalne, „wolutopodobne”
pilastry we Wrocławiu. Nie udało się nam znaleźć
żadnego innego przykładu takiego właśnie rozwiązania
ani na Śląsku, ani w Rzeczypospolitej, ani w ogóle
w Europie Środkowej. Wygląda na to, że tylko w tych
dwóch kaplicach - krakowskiej i wrocławskiej - zasto-
sowano owe wolutowe spływy95. Tak więc strona archi-
tektoniczna ma swoje wyraźne podobieństwa w Mało-
polsce, a najbliższy przykład w samym Krakowie.
Nawiasem może warto dodać, że ów podział na
dwie kondygnacje, z górną kryjącą część tambu-
rową z oknami (ale kwadratową w planie), wydaje
się pochodzić z Rzymu, być zapożyczeniem z prak-
tyki włoskiej. Wystarczy przypomnieć obie słynne
i przez całą Europę naśladowane dwie kaplice przy
bazylice S. Maria Maggiore - Najświętszego Sakra-
mentu (Domenico Fontana, 1590)97 i Matki Boskiej
Śnieżnej (Flaminio Ponzio, 1605-1611)98.
Oczywiście owe wskazane wyżej pokrewień-
stwa krakowskie nie były przez projektanta kaplicy
wrocławskiej skopiowane dosłownie. Nawet
18. Kaplica Zwiastowania przy kościele Bożego Ciała w Krako-
wie. Fot. M. Nowak.
najbliższa jej w zakresie koncepcji kaplica przy
krakowskim kościele Bożego Ciała, mająca zarówno
podział na dwie kondygnacje, jak i woluty w naro-
żach, różni się wieloma elementami, np. rustyko-
waniem całej dolnej kondygnacji, zastąpionym we
Wrocławiu parami lizen w narożach. Jednakże inspi-
racja projektanta kaplicy bł. Czesława zabytkiem
krakowskim wydaje się możliwa. Skłaniają do takiej
hipotezy także wyraźnie podnoszone, najpierw
już w końcu XIX w. przez Władysława Łuszcz-
kiewicza", a wyszczególnione przez B. Rostwo-
rowską100, podobieństwa kaplicy Zwiastowania do
tzw. grupy kaplic dominikańskich101, a zwłaszcza
do kaplic Lubomirskich i Myszkowskich. Należy
do nich przede wszystkim użycie rustyki w dolnej
strefie dla podkreślenia odrębności od górnej części
budowli oraz zastosowanie w podziałach ścian
wewnątrz schematu luku triumfalnego. Autorka
monografii kaplicy Zwiastowania źródło tych podo-
bieństw widzi w koncepcji prepozyta Jacka Libe-
riusza, pomysłodawcy i zleceniodawcy budowy
kaplicy przy kościele Bożego Ciała, który świetnie
znał krakowski kościół Dominikanów, gdzie często
głosił kazania102. I chociaż trudno wskazać bezpo-