Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (20.2011)

70

ks. Mirosław Nowak


39. Antonio Raggi (projekt), Jacopo Antonio Lavaggi (wykona-
nie), rzeźba Spes w kościele S. Ignazio w Rzymie, przed 1686.
Fot. M. Karpowicz.

warto dodać, że wspomniane wyżej Colleggio
Casanatense mieściło się właśnie tuż obok ko-
ścioła S. Ignazio, a rzeczone stiukowe personifi-
kacje z tego kościoła nie były sztychowane nigdy.

Caritas
Personifikacja Miłosierdzia należy do najczęst-
szych przedstawień w dobie baroku, występujących
zarówno pojedynczo, jak i w zestawie cnót bo-
skich170. Najpospolitsze są przedstawienia z dwoj-
giem dzieci, z trojgiem już znacznie rzadsze, ale
także zdarzają się wielokrotnie. Niestety, takiego
układu zarówno samej matki, jak i trójki dzieci jak
we Wrocławiu nie udało się nam znaleźć. O odręb-
ności i wyjątkowości struktury całej grupy decyduje
bardzo szczególny sposób przedstawienia środko-
wego malca. W zasadzie Caritas stoi, ma wprawdzie
lewą nogę lekko ugiętą, ale nie do tego stopnia, by

chłopiec mógł na niej siedzieć. Tymczasem autor
rzeźby sugeruje nam, że dziecko okrakiem siedzi na
lewej nodze matki i zgodnie z prawami natury musi
się zsunąć z kolana kobiety. By zatem usprawiedli-
wić ten dość niezwykły układ, wprowadził rzeźbiarz
wyjątkowy element - kurczowe trzymanie się malca
rączkami obu rąk matki, która też dodatkowo, lewą
ręką przytrzymuje chłopca. Ta właśnie szczególna
troska o uprawdopodobnienie układu, a jednocze-
śnie szczególnie dynamiczna i pełna napięcia posta-
wa dziecka sprawiają, że awansuje ono do roli głów-
nego akcentu kompozycji, tzw. punktu mocnego,
który skupia na sobie uwagę widza. Garnące się do
matki, trzymane przez nią na rękach dziecko i ser-
deczny kontakt między obu postaciami (ił. 40) da-
dzą się zapewne wywieść z któregoś z niezliczonych
wariantów Madonny z Dzieciątkiem, środkowy ma-
lec siedzący okrakiem na kolanie — z równie niezli-
czonych przedstawień św. Anny Samotrzeć lub św.
Rodziny, a dolny, wspinający się w górę - z przed-
stawień św. Rodziny ze św. Janem jako dzieckiem,
i to zaczynając od tych najgłośniejszych, renesanso-
wych, Rafaelowskich.
I tak cała górna partia: dziecko, matka, skłon jej
głowy i ruch ręki nawiązywać mogą do Madonny
Colonna Rafaela (1506-1508, dziś w Staatliche


40. Georg Leonhard Weber, rzeźba Caritas (detal) w kaplicy Czesława
przy kościele Dominikanów we Wrocławiu, 1724. Fot. M. Nowak.