Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (20.2011)

Addenda

277

pędzla Bartholomausa Strobla Młodszego z 1628 r.
(poz. kat. 93) widzieć reprezentanta tej rodziny
o imieniu Johann (1576-1637), czy znana jest
inna jego podobizna dająca się porównać z tą ze
zbiorów wrocławskiego Muzeum? Może należałoby
rozważyć jako identyfikację modela tego portretu
zmarłego przedwcześnie w wieku 47 lat, 4 maja
1628 r., czyli w roku powstania portretu - Niclasa
Młodszego von Vogta auf Bohrau, Lubenstein und
Gierdigsdorf (ur. 1581), wnuka Nicolausa II von
Rehdigera, choćby ze względu na jego znaczenie
i pozycję w społeczności Wrocławia. Wiemy o nim
m.in. to, że związany był z kręgiem wrocławskiej
elity intelektualnej, odbył długoletnią peregrinatio
academica w latach 1595-1604, studiował na uniwer-
sytetach w Altdorf Bazylei, Sienie i Padwie, biegle
władał także językiem włoskim, a epitafium dla niego
ufundował jego zięć Valentin von Sabisch9. Różnica
wieku pomiędzy Johannem a Niclasem Młodszym
Yogtami, wynosząca zaledwie pięć łat, nie może być
w tych rozważaniach koronnym argumentem.
Równie krytycznie odnoszą się Autorzy Katalogu
do mojej wcześniejszej, hipotetycznej identyfikacji
bohatera portretu Johanna Schultza, pisząc, że to
„supozycja [...] niezrozumiała i bezpodstawna, gdyż
portrety Scholtza nie są znane” i określając modela
jako Zachariasa Hermanna (poz. kat. 49). Mniej
krytyczni natomiast są Autorzy, gdy zgłaszają propo-
zycję, aby inny portret (poz. kat. 130) był podo-
bizną Daniela Hesselera tylko dlatego, że właścicielką
lub fundatorką tego dzieła była Justina Hesseler
i portretu jej ojca „należałoby się w jej kolekcji
spodziewać”10.
Taka wrażeniowa postawa badawcza przy-
nosi jednak czasem nieoczekiwane potwierdzenia
źródłowe. W nocie katalogowej do portretu olejnego,
pozyskanego do zbiorów muzealnych po pożarze
wrocławskiego kościoła św. Elżbiety w 1976 r. (poz.
kat. 385), a określonego jako możliwa podobizna
eklezjasty tejże świątyni i profesora gimnazjum
elżbietańskiego Johanna Tobiasa Volckamera (1708-
1787), podane są informacje, które - wydawałoby
się - nie dozwalają na stawianie hipotezy dotyczącej
identyfikacji bohatera tego dzieła. Autorzy nie znali
innej podobizny (np. graficznej) tego duchownego.
Rozmiary portretu Volckamera, znajdującego się
niegdyś w zakrystii kościoła św. Elżbiety (125/125,6
x 78,5/75 cm) nie do końca odpowiadają para-
metrom konterfektu w Muzeum (101 X 78 cm);
ponadto jego cechy stylistyczne są odmienne od

tych, które wyróżniają dzieła Gottloba Siegmunda
Knoefvela (ze zbiorów wrocławskiego Muzeum -
poz. poz. kat. 383, 38411), domniemanego autora tej
podobizny. Dzisiaj możemy te spekulacje już osta-
tecznie uciąć, a to za sprawą odnalezionego portretu
graficznego Johanna Tobiasa Volckamera, autorstwa
czynnego we Wrocławiu i w Lipsku Frentzela (sygn.:
Frentzel sc.), który zamieszczony został w edycji dzieł
tego gimnazjalnego profesora (il. 3)12. Chociaż uka-
zano tu tylko popiersie profesora, to kształty nosa
i ust, owal twarzy, także jakby sceptyczny uśmiech
- wszystko potwierdza, że w przypadku podobizny
ze zbiorów Muzeum mamy do czynienia z upamięt-
nieniem Johanna Tobiasa Volckamera. Może infor-
macja zawarta w rękopiśmiennym spisie dawnego
wyposażenia kościoła św. Elżbiety pozwoli jednak
uznać, że dzieło to nie tylko jest autorstwa Gottloba
Siegmunda Knoefvela, ale można je także precy-
zyjne datować (jak uczyniono to we wspomnianym
powyżej spisie) na rok śmierci pastora, tj.478713.
Uznanie budzi także ustalenie tożsamości postaci
uwiecznionych na innych portretach: wspomnia-
nego na wstępie tej recenzji pastora Zachariasa
Hermanna (poz. kat. 49) czy też jego syna Daniela
Hermanna (poz. kat. 141). Do tej pory dzieła te
uchodziły za podobizny anonimowych duchów-


3. Frentzel, Portret eklezjasty kos'cioła św. Elżbiety we Wrocławiu i pro-
fesora gimnazjum elżbietańskiego Johanna Tobiasa Pólckamera (1708-
1787), miedzioryt, 1786. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocła-
wiu, Oddział Starych Druków, sygn. 304823. Fot. Pracownia
Fotograficzna BUWr.