Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (20.2011)

278

Piotr Oszczanowski


4. Anonimowy malarz wrocławski (?), Ukrzyżowanie z Marią i św.
Janem, obraz centralny epitafium burmistrza legnickiego Balthasara
von der Heidego z kościoła św. św. Piotra i Pawła w Legnicy, olej,
deska, ok. 1542. Klasztor oo. Paulinów na Jasnej Górze, Galeria
Malarstwa Obcego, nr inw. CMC 1250. Fot. P Oszczanowski.


5. Anton Heusler (?), Portret poety śląskiego Georga non Logaua, frag-
ment, olej, płótno, ok. 1546. Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
nr inw. YIII-2611. Fot. W. Rogowicz.

nych wrocławskich. Solidna kwerenda archiwalna,
precyzyjna rekonstrukcja historii obrazów i docie-
kliwość Autorów Katalogu przyniosły w tych wypad-
kach znakomite efekty.
Być może pewnym dopełnieniem i wsparciem
dla analizy obrazu z epitafium Tilmana Hertwiga
(Ukrzyżowanie z Marią i św. Janem, poz. kat. 8) będzie
informacja, że porównywalne z nim Ukrzyżowanie
z epitafium rodziny von der Heide, uznawane za
„znane obecnie tylko z reprodukcji” zachowało się
(il. 4) i od kilku już lat jest prezentowane w Galerii
Malarstwa Obcego w kolekcji oo. paulinów
w częstochowskim klasztorze na Jasnej Górze (nr
inw. CMC 1250).

Nad wyraz intrygująca pozostaje kwestia autor-
stwa portretu Georga von Logaua z ok. 1546 r. (poz.
kat. 11, z pełną bibliografią). Ten wyjątkowy obraz
posiada tak bogatą literaturę, że wydawałoby się,
iż trudno powiedzieć na jego temat coś nowego
i oryginalnego. Jednakże w Katalogu nie odnotowano
czytelnego na obrączce prawej dłoni modela napisu
,,MONITA[...]” (il. 5) wnoszącego nowe treści,
związane z ideą pro memoria, do interpretacji tego
konterfektu; pozostawiono także jako nierozstrzy-
gniętą kwestię umieszczonej w dolnej partii obrazu
(między środkowym i wskazującym palcem lewej
ręki) sygnatury twórcy tego dzieła.
Ten słabo czytelny monogram wiązany z trudem
poddaje się próbie odczytania, co spowodowane jest
tym, iż artysta nie połączył w „całość” sygnatury
wyłącznie pierwszych liter swojego imienia i naz-
wiska (jak najczęściej robiono to w XVI w., np.
Albrecht Diirer oraz liczni tzw. mali mistrzowie
norymberscy), ale zapewne „skomasował” litery
imienia (a najprawdopodobniej tylko pierwszą)
z literami składającymi się na pełny zapis nazwiska.
Monogram zawiera litery: AHEUSLER (il. 6).
W ten sposób odczytaną ligaturę można - oczy-
wiście tylko tytułem hipotezy, wymagającej grun-
townej analizy - zgłosić jako sygnaturę Antona
(Antoniusa) Heuslera vel Hausera. Malarz zwany
„Mahler Anthon”14, urodzony ok. 1500 r., był
czynny w latach 1520/25-1561/62 w saksońskim
Annabergu i w Lipsku (jego dziełem są np. epitafia
w kościele św. Mikołaja). Pierwszą literę jego imienia
i wszystkie litery nazwiska znajdujemy w tym
łączonym monogramie zamieszczonym na podo-
biźnie Logaua. Co ważniejsze: cechy stylistyczne
jego dzieł (np. sygnowany ligaturą portret anonimo-
wego mieszczanina wystawiony na aukcji wiedeń-
skiego Dorotheum 4 marca 1997 r.15) odnajdujemy
także w obrazie wrocławskim. W znajdującym się
przez pewien czas w kolekcji Germanisches Natio-
nalmuseum w Norymberdze Portrecie anonimowego
nowożeńca w wieku 21 lat, wystawionym na londyń-
skiej aukcji Sotheby’s 6 grudnia 2007 r., lot 13716 (il.
7), doceniono specyficzną, bliską technice akwareli
malarskiej strukturę pejzażowego tła, która pojawia
się także w wizerunku Logaua. Warto odnotować, że
w portretach przypisywanych Heuslerowi mamy do
czynienia z bardzo charakterystyczną cechą — suge-
stywnie ukazanej partii twarzy modela malarz prze-
ciwstawia wielce nieudolną prezentację jego dłoni
o nieforemnych kształtach i pozbawionych anato-