DOI article:
Dworzak, Agata: Freski w kościele parafialnym p. w. Św. Michała Archanioła w Tartakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.26736#0070
66
Agata Dworzak
Stosunkowo najwięcej miejsca kościołowi poświęcił Bronisław Sokalski,
opisujący w r. 1899 historię powiatu sokalskiego4. Autor ten, w oparciu o nie-
zachowany do dnia dzisiejszego Liber memorabilium parafii w odniesieniu
do malowideł freskowych stwierdził: „Ze swojej strony dodam jedynie, że
«freski» malował sławny malarz Stanisław Stroiński. Nie ukończył jednak swej
pracy - przypadłe to w udziale jego uczniowi Tomaszowi Gertnerowi, który
dopiero w roku 1778 zaczętą pracę ukończył”5. Freskami zainteresował się
również Julian Zachariewicz, który wspomniał o powiązaniach stylistycznych
z malowidłami w zakrystii kościoła Bernardynów w Sokalu i dekoracją monu-
mentalną w dawnym kościele Pijarów w Warężu6. Zbigniew Hornung w mo-
nografii Stroińskiego zakwestionował jego autorstwo, twierdząc, iż nieudolny
rysunek nie odpowiada manierze malarza i freski tartakowskie należy łączyć
raczej z osobą ucznia, Tomasza Gertnera, zaś udział mistrza w ich powstawaniu
należy ograniczyć jedynie do przygotowania ogólnego projektu. Swą atrybucję
uzasadniał wskazanymi podobieństwami stylistycznymi do malowideł w ko-
ściele Franciszkanów w Przemyślu oraz w kościele w Hussakowie, które określił
jako prace Gertnera7. Jeśli chodzi o tematykę przedstawień to freski opisywano
ogólnie jako „maryjne”8, wyróżniając także scenę „obrony Tartakowa”9.
Celem niniejszej pracy jest weryfikacja dotychczasowych spostrzeżeń
oraz próba analizy, zwłaszcza ikonografii, dekoracji malarskiej.
Historia kościoła
Istniejący kościół w Tartakowie jest najprawdopodobniej czwartą świąty-
nią, jaka powstała w tej miejscowości. Pierwsza miała zapewne metrykę śre-
dniowieczną (XV- lub XVI-wieczną), należy przypuszczać, iż druga, ufun-
4 B. Sokalski, Powiat sokalski pod względem geograficznym, etnograficznym, historycznym
i ekonomicznym, Lwów 1899, s. 314-315.
5 Ibidem, s. 318. W części opracowań, w których wspominany jest Tartaków {Kościół
w Tartakowie „Gazeta Lwowska”, 3,1943, nr 105, s. nlb.; Zachariewicz, op. cit., s. 145 oraz
w: Województwo lwowskie, „Wiadomości Turystyczne. Organ polskiej i wszechświato-
wej turystyki”, 5-6-7, 1932, s. 77) podano informację, że freski pochodzą z wieku XVII.
Zapewne jednak jest to wynik mechanicznego powtarzania zwykłego błędu literowego.
6 Zachariewicz, op. cit., s. 145.
7 Z. Hornung, Stanisław Stroiński 1719-1802. Zarys monograficzny za szczególnym
uwzględnieniem działalności artysty na polu malarstwa ściennego, Lwów 1935, s. 112.
8 Kukiz, op. cit., s. 171.
9 Zachariewicz, op. cit., s. 145; E Jaworski, Bazar Forteczny, „Tygodnik Ilustrowany”, 49,
1913, s. 971; Zabytki kościoła w Tartakowie, „Na Ziemi Naszej”, 1911, s. 6; Orłowicz, op.
cit., s. 91; Hornung, op. cit., s. 112, Kukiz, op. cit., s. 171.
Agata Dworzak
Stosunkowo najwięcej miejsca kościołowi poświęcił Bronisław Sokalski,
opisujący w r. 1899 historię powiatu sokalskiego4. Autor ten, w oparciu o nie-
zachowany do dnia dzisiejszego Liber memorabilium parafii w odniesieniu
do malowideł freskowych stwierdził: „Ze swojej strony dodam jedynie, że
«freski» malował sławny malarz Stanisław Stroiński. Nie ukończył jednak swej
pracy - przypadłe to w udziale jego uczniowi Tomaszowi Gertnerowi, który
dopiero w roku 1778 zaczętą pracę ukończył”5. Freskami zainteresował się
również Julian Zachariewicz, który wspomniał o powiązaniach stylistycznych
z malowidłami w zakrystii kościoła Bernardynów w Sokalu i dekoracją monu-
mentalną w dawnym kościele Pijarów w Warężu6. Zbigniew Hornung w mo-
nografii Stroińskiego zakwestionował jego autorstwo, twierdząc, iż nieudolny
rysunek nie odpowiada manierze malarza i freski tartakowskie należy łączyć
raczej z osobą ucznia, Tomasza Gertnera, zaś udział mistrza w ich powstawaniu
należy ograniczyć jedynie do przygotowania ogólnego projektu. Swą atrybucję
uzasadniał wskazanymi podobieństwami stylistycznymi do malowideł w ko-
ściele Franciszkanów w Przemyślu oraz w kościele w Hussakowie, które określił
jako prace Gertnera7. Jeśli chodzi o tematykę przedstawień to freski opisywano
ogólnie jako „maryjne”8, wyróżniając także scenę „obrony Tartakowa”9.
Celem niniejszej pracy jest weryfikacja dotychczasowych spostrzeżeń
oraz próba analizy, zwłaszcza ikonografii, dekoracji malarskiej.
Historia kościoła
Istniejący kościół w Tartakowie jest najprawdopodobniej czwartą świąty-
nią, jaka powstała w tej miejscowości. Pierwsza miała zapewne metrykę śre-
dniowieczną (XV- lub XVI-wieczną), należy przypuszczać, iż druga, ufun-
4 B. Sokalski, Powiat sokalski pod względem geograficznym, etnograficznym, historycznym
i ekonomicznym, Lwów 1899, s. 314-315.
5 Ibidem, s. 318. W części opracowań, w których wspominany jest Tartaków {Kościół
w Tartakowie „Gazeta Lwowska”, 3,1943, nr 105, s. nlb.; Zachariewicz, op. cit., s. 145 oraz
w: Województwo lwowskie, „Wiadomości Turystyczne. Organ polskiej i wszechświato-
wej turystyki”, 5-6-7, 1932, s. 77) podano informację, że freski pochodzą z wieku XVII.
Zapewne jednak jest to wynik mechanicznego powtarzania zwykłego błędu literowego.
6 Zachariewicz, op. cit., s. 145.
7 Z. Hornung, Stanisław Stroiński 1719-1802. Zarys monograficzny za szczególnym
uwzględnieniem działalności artysty na polu malarstwa ściennego, Lwów 1935, s. 112.
8 Kukiz, op. cit., s. 171.
9 Zachariewicz, op. cit., s. 145; E Jaworski, Bazar Forteczny, „Tygodnik Ilustrowany”, 49,
1913, s. 971; Zabytki kościoła w Tartakowie, „Na Ziemi Naszej”, 1911, s. 6; Orłowicz, op.
cit., s. 91; Hornung, op. cit., s. 112, Kukiz, op. cit., s. 171.