DOI Artikel:
Wolańska, Joanna: Gloryfikacja św. Jana Chrzciciela Jana Henryka Rosena w katedrze ormiańskiej we Lwowie, L'Apparition (Zjawa) Gustave' a Moreau i widzenia Anny Kathariny Emmerich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26736#0146
142
Joanna Wolańska
kilkadziesiąt monumentalnych dzieł - wyłącznie o charakterze religijnym -
w kościołach i kaplicach różnych wyznań chrześcijańskich oraz budynkach
użyteczności publicznej.
Dekoracja katedry powstała co prawda z inicjatywy ówczesnego arcy-
biskupa ormiańskokatolickiego Lwowa, ks. Józefa Teodorowicza, i na jego
zamówienie, ale - jak pokazuje porównanie lwowskich malowideł Rosena
z jego wcześniejszymi pracami oraz do czego skłania znajomość młodzień-
czych lektur i zainteresowań artysty - program ikonograficzny zespołu był
dziełem samego malarza (niewątpliwie skonsultowanym ze zleceniodawcą
i przez niego zaaprobowanym)* 5.
Jeden z namalowanych w katedrze obrazów: Gloryfikacja św. Jana Chrzci-
ciela, odwołuje się niewątpliwie do okresu spędzonego przez Rosena w Pa-
ryżu i wykazuje wyraźne wpływy malarstwa Gustave a Moreau, a - jak się
postaram pokazać niżej - analiza tej kompozycji może dostarczyć nowych
przemyśleń również w odniesieniu do jej francuskiego pierwowzoru i skło-
nić do postawienia pytań o źródła inspiracji tego ostatniego.
Malowidło, o którym mowa, zdobi południową ścianę pierwszego (licząc
od wschodu) przęsła nawy katedry, poniżej okna. Z powodu jego ikonogra-
ficznej wyjątkowości różnie je tytułowano. Tradycyjnie, lecz niezbyt precy-
zyjnie określano je mianem „Ścięcia św. Jana Chrzciciela”6; ściślej, lecz trochę
niezgrabnie nazywano „Nocą po ścięciu św. Jana Chrzciciela”7. Najwłaściw-
szy jednak (bo najbardziej adekwatny do treści kompozycji) wydaje się tytuł
Gloryfikacja św. Jana Chrzciciela (il. I)8. Na tle trzech złoconych arkad, tuż
nad ziemią, unosi się sześć postaci ubranych w odświętne, bogato haftowa-
ne szaty liturgiczne. Nimby wokół głów oraz płomienie pod stopami każą
się w nich domyślać aniołów, ale nie zwyczajnych: „[...] To potężne duchy
światłości, nakształt [!] gnostycznych Eonów, całe spłomienione blaskiem,
o oczach zagubionych w niezmiernej oddali, oczach pamiętających powsta-
nie światów” - jak ich opisywał Jan Parandowski9. Anioł stojący pośrodku
kompozycji trzyma bezgłowe ciało św. Jana Chrzciciela, bezwładne, ale nie
dziesiątą rocznicę urodzin, red. N. Cieślińska, P. Rudziński, Warszawa 1990, s. 511-519.
5 Szerzej na ten temat, zob. Wolańska, op. cit., passim.
6 Maria Renata od Chrystusa [Zofia Fudakowska], Malowidła ścienne J. H. Rosena w kate-
drze ormiańskiej we Lwowie, „Pro Christo - Wiara i Czyn”, 6, 1930, nr 8, s. 506; J. Paran-
dowski, W lwowskiej katedrze ormiańskiej, „Tęcza”, 1928, z. 6, s. nlb.
7 S. Machniewicz, W katedrze ormiańskiej. (Polichromja Jana H. Rosena), „Dziś i Jutro”,
1933-1934, nr 1, s. 5.
8 Taki tytuł (La glorification de St. Jean-Baptiste) widnieje pod reprodukcją tego obrazu
w publikacji o. Raula Plus, Saint Jean-Baptiste dans l’ art, [Strasbourg] 1937, s. 120.
9 Parandowski, op. cit., s. nlb.
Joanna Wolańska
kilkadziesiąt monumentalnych dzieł - wyłącznie o charakterze religijnym -
w kościołach i kaplicach różnych wyznań chrześcijańskich oraz budynkach
użyteczności publicznej.
Dekoracja katedry powstała co prawda z inicjatywy ówczesnego arcy-
biskupa ormiańskokatolickiego Lwowa, ks. Józefa Teodorowicza, i na jego
zamówienie, ale - jak pokazuje porównanie lwowskich malowideł Rosena
z jego wcześniejszymi pracami oraz do czego skłania znajomość młodzień-
czych lektur i zainteresowań artysty - program ikonograficzny zespołu był
dziełem samego malarza (niewątpliwie skonsultowanym ze zleceniodawcą
i przez niego zaaprobowanym)* 5.
Jeden z namalowanych w katedrze obrazów: Gloryfikacja św. Jana Chrzci-
ciela, odwołuje się niewątpliwie do okresu spędzonego przez Rosena w Pa-
ryżu i wykazuje wyraźne wpływy malarstwa Gustave a Moreau, a - jak się
postaram pokazać niżej - analiza tej kompozycji może dostarczyć nowych
przemyśleń również w odniesieniu do jej francuskiego pierwowzoru i skło-
nić do postawienia pytań o źródła inspiracji tego ostatniego.
Malowidło, o którym mowa, zdobi południową ścianę pierwszego (licząc
od wschodu) przęsła nawy katedry, poniżej okna. Z powodu jego ikonogra-
ficznej wyjątkowości różnie je tytułowano. Tradycyjnie, lecz niezbyt precy-
zyjnie określano je mianem „Ścięcia św. Jana Chrzciciela”6; ściślej, lecz trochę
niezgrabnie nazywano „Nocą po ścięciu św. Jana Chrzciciela”7. Najwłaściw-
szy jednak (bo najbardziej adekwatny do treści kompozycji) wydaje się tytuł
Gloryfikacja św. Jana Chrzciciela (il. I)8. Na tle trzech złoconych arkad, tuż
nad ziemią, unosi się sześć postaci ubranych w odświętne, bogato haftowa-
ne szaty liturgiczne. Nimby wokół głów oraz płomienie pod stopami każą
się w nich domyślać aniołów, ale nie zwyczajnych: „[...] To potężne duchy
światłości, nakształt [!] gnostycznych Eonów, całe spłomienione blaskiem,
o oczach zagubionych w niezmiernej oddali, oczach pamiętających powsta-
nie światów” - jak ich opisywał Jan Parandowski9. Anioł stojący pośrodku
kompozycji trzyma bezgłowe ciało św. Jana Chrzciciela, bezwładne, ale nie
dziesiątą rocznicę urodzin, red. N. Cieślińska, P. Rudziński, Warszawa 1990, s. 511-519.
5 Szerzej na ten temat, zob. Wolańska, op. cit., passim.
6 Maria Renata od Chrystusa [Zofia Fudakowska], Malowidła ścienne J. H. Rosena w kate-
drze ormiańskiej we Lwowie, „Pro Christo - Wiara i Czyn”, 6, 1930, nr 8, s. 506; J. Paran-
dowski, W lwowskiej katedrze ormiańskiej, „Tęcza”, 1928, z. 6, s. nlb.
7 S. Machniewicz, W katedrze ormiańskiej. (Polichromja Jana H. Rosena), „Dziś i Jutro”,
1933-1934, nr 1, s. 5.
8 Taki tytuł (La glorification de St. Jean-Baptiste) widnieje pod reprodukcją tego obrazu
w publikacji o. Raula Plus, Saint Jean-Baptiste dans l’ art, [Strasbourg] 1937, s. 120.
9 Parandowski, op. cit., s. nlb.