DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.43489#0171
Częstochówka pod Jasną Górą jako ośrodek rzeźbiarski
165
Aniołów Stróżów (1626-1638, do 1639 r.)38 oraz św. Pawła I Eremity
(1644-1655, 1671-1674, ukończona 1676)39. Rozbudową objęto wreszcie
samą kapłicę-sanktuarium, dodając do niej bazylikową nawę, a tym samym
tworząc z niej samodzielną świątynię (164O-1644)40. Około połowy stulecia
powstała jeszcze nowa piętrowa zakrystia ze skarbcem (1649-1653). Moderni-
zacja objęła również bogaty wystrój wnętrza świątyni i sanktuarium, czego
bezpośrednią przyczyną był wymóg dostosowania go do zreformowanej litur-
gii potrydenckiej i zmienionych w 2. ćwierci XVII wieku w tym duchu kon-
stytucji zakonnych zgromadzenia eremitów41.
Tak wielkie, realizowane przez dziesięciolecia przedsięwzięcie inwestycyj-
ne wymusiło na paulinach jasnogórskich sprowadzenie i stałe lub okresowe
zatrudnienie znacznej liczby specjalistów. Zawodowych architektów-projektan-
tów, często pochodzących z kręgu dworu królewskiego konwent angażował
tylko sporadycznie do konkretnych zamówień. Stało się tak w przypadku
budowy fortyfikacji (proj. arch. Andrea dell’Aqua, atryb.)42 i korpusu nawo-
wego kaplicy-sanktuarium (proj. arch. Tommaso Poncino, atryb.)43. Murato-
rami prowadzącymi większość robót w całym konwencie byli zatrudniani
okresowo mistrzowie cechowi z Krakowa - zaangażowany przy pracach forty-
fikacyjnych Szwajcar Jan Ziwert (notowany 1631-1633)44 i Franciszek Zaur,
odpowiedzialny za jeden z etapów budowy kaplicy św. Pawła I Eremity,
fundacji Denhoffów (1672-1674)45, lub też kilku znanych tylko z imion mu-
ratorów osiadłych na stałe w Częstochówce i prowadzących tutaj własne war-
sztaty budowlane46. Kamienne elementy architektury i dekoracji rzeźbiars-
38 W a r d z y ń s k i, Prace architektoniczne i kamieniarskie Błażeja Gocmana, s. 623-
627, Aneks II.
39 Zob. ostatnio: A. D y 1 e w s k a, Kaplica Denhoffów p.w. Św. Pawła 1 Pustelnika
na Jasnej Górze (1644-1676). „Studia Claromontana” 3(1982), s. 346, 348 n; War-
d z y ń s k i, Snycerski wystrój, s. 608-610. Tamże przegląd badań nad historią budowy kapli-
cy Świętych Aniołów Stróżów.
40 G o 1 o n k a, Ołtarz, s. 42, 44.
41 M. W a r d z y ń s k i, 'Wystrój prezbiterium bazyliki jasnogórskiej w XVII stuleciu,
„Studia Claromontana” 20(2002), s. 425; tenże, Snycerski wystrój, s. 591, 612.
42 Ostatnio zob.: B o c h e n e k, dz. cyt., s. 33-34; Golonka, Budownictwo i sztuka
Jasnej Góry do połowy XVII w., s. 277. Tamże literatura przedmiotu.
43 M. K a r p o w i c z, Tomasz Poncino (ok. 1590-1659) architekt pałacu kieleckiego,
Kielce 2003, s. 33 n„ il. 73.
44 AJG 1693, Jasna Góra. Forteca, 1631-1888, s. 1-2; B o c h e n e k, dz. cyt., s. 34 n.,
Aneks s. 269.
45 AJG 196, Acta conventus Clari Montis Częstochoviensis [...] Anno 1657-1731, s. 105;
D y 1 e w s k a, dz. cyt., s. 349, przyp. 37-40.
46 Jaśkiewicz, Artyści i rzemieślnicy, s. 206-208.
165
Aniołów Stróżów (1626-1638, do 1639 r.)38 oraz św. Pawła I Eremity
(1644-1655, 1671-1674, ukończona 1676)39. Rozbudową objęto wreszcie
samą kapłicę-sanktuarium, dodając do niej bazylikową nawę, a tym samym
tworząc z niej samodzielną świątynię (164O-1644)40. Około połowy stulecia
powstała jeszcze nowa piętrowa zakrystia ze skarbcem (1649-1653). Moderni-
zacja objęła również bogaty wystrój wnętrza świątyni i sanktuarium, czego
bezpośrednią przyczyną był wymóg dostosowania go do zreformowanej litur-
gii potrydenckiej i zmienionych w 2. ćwierci XVII wieku w tym duchu kon-
stytucji zakonnych zgromadzenia eremitów41.
Tak wielkie, realizowane przez dziesięciolecia przedsięwzięcie inwestycyj-
ne wymusiło na paulinach jasnogórskich sprowadzenie i stałe lub okresowe
zatrudnienie znacznej liczby specjalistów. Zawodowych architektów-projektan-
tów, często pochodzących z kręgu dworu królewskiego konwent angażował
tylko sporadycznie do konkretnych zamówień. Stało się tak w przypadku
budowy fortyfikacji (proj. arch. Andrea dell’Aqua, atryb.)42 i korpusu nawo-
wego kaplicy-sanktuarium (proj. arch. Tommaso Poncino, atryb.)43. Murato-
rami prowadzącymi większość robót w całym konwencie byli zatrudniani
okresowo mistrzowie cechowi z Krakowa - zaangażowany przy pracach forty-
fikacyjnych Szwajcar Jan Ziwert (notowany 1631-1633)44 i Franciszek Zaur,
odpowiedzialny za jeden z etapów budowy kaplicy św. Pawła I Eremity,
fundacji Denhoffów (1672-1674)45, lub też kilku znanych tylko z imion mu-
ratorów osiadłych na stałe w Częstochówce i prowadzących tutaj własne war-
sztaty budowlane46. Kamienne elementy architektury i dekoracji rzeźbiars-
38 W a r d z y ń s k i, Prace architektoniczne i kamieniarskie Błażeja Gocmana, s. 623-
627, Aneks II.
39 Zob. ostatnio: A. D y 1 e w s k a, Kaplica Denhoffów p.w. Św. Pawła 1 Pustelnika
na Jasnej Górze (1644-1676). „Studia Claromontana” 3(1982), s. 346, 348 n; War-
d z y ń s k i, Snycerski wystrój, s. 608-610. Tamże przegląd badań nad historią budowy kapli-
cy Świętych Aniołów Stróżów.
40 G o 1 o n k a, Ołtarz, s. 42, 44.
41 M. W a r d z y ń s k i, 'Wystrój prezbiterium bazyliki jasnogórskiej w XVII stuleciu,
„Studia Claromontana” 20(2002), s. 425; tenże, Snycerski wystrój, s. 591, 612.
42 Ostatnio zob.: B o c h e n e k, dz. cyt., s. 33-34; Golonka, Budownictwo i sztuka
Jasnej Góry do połowy XVII w., s. 277. Tamże literatura przedmiotu.
43 M. K a r p o w i c z, Tomasz Poncino (ok. 1590-1659) architekt pałacu kieleckiego,
Kielce 2003, s. 33 n„ il. 73.
44 AJG 1693, Jasna Góra. Forteca, 1631-1888, s. 1-2; B o c h e n e k, dz. cyt., s. 34 n.,
Aneks s. 269.
45 AJG 196, Acta conventus Clari Montis Częstochoviensis [...] Anno 1657-1731, s. 105;
D y 1 e w s k a, dz. cyt., s. 349, przyp. 37-40.
46 Jaśkiewicz, Artyści i rzemieślnicy, s. 206-208.