DOI article:
Urban, Jacek: Biskup krakowski Maur (1110-1118)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19898#0010
kulfa, biskupowi krakowskiemu. Jego imię wska-
zuje na pochodzenie romańskie. Prawdopo-
dobnie był Włochem. Maur objął biskupstwo
krakowskie w roku 1110. Pojawienie się na sto-
licy biskupiej w Krakowie cudzoziemca nie na-
stąpiło nagle. Maur musiał się dać dobrze poznać
księciu Bolesławowi Krzywoustemu. Można za-
tem przyjąć, że Maur przybył do Krakowa zna-
cznie wcześniej, być może w orszaku legata pa-
pieskiego Gwalona z Beauvais. Krzywousty, na-
wiązując do polityki Bolesława Śmiałego, zawarł
porozumienie ze Stolicą Świętą. Pragnąc zbliże-
nia posłał w r. 1102 do Rzymu Baldwina, swo-
jego kandydata na biskupstwo krakowskie, po
zatwierdzenie papieskie, sakrę, a także po dy-
spensę papieską na małżeństwo Bolesława z jego
krewną Zbysławą, córką księcia kijowskiego
Świętopełka II. Rzeczywiście w roku następnym
(1103) papież Paschalis II wysłał do Polski lega-
cję z Gwalonem na czele, aby w duchu grego-
riańskim przeprowadził synod kościelny w Pol-
sce. Jednakże poza tym, że deponował 2 bisku-
pów, wśród nich prawdopodobnie krakowskiego
biskupa Czasława, nie znamy bliższych postano-
wień tego synodu5. Przypuszczać można, że
w orszaku towarzyszącym legatowi był kapłan
o imieniu Maur.
Hipoteza Danuty Borawskiej. że biskup Maur
jest tożsamy z Janem Maurem biskupem-elek-
tem weneckiej diecezji Torcello wygnanym przed
r. 1105, podobnie jak i ta, która dopatruje się
identyczności osoby Maura z Gallem Anonimem,
nie znalazły, jak dotąd, potwierdzenia 6. Na uwa-
gę zasługuje hipoteza Adama Bochnaka, który
skłaniał się uznać imię Maur za imię zakonne,
nie zaś chrzestne, i wiązał je z francuskimi be-
nedyktynami '. Jeżeli Maur przybył do Krako-
wa z legacją Gwalona, jest prawdopodobne, że
w latach poprzedzających jego sakrę biskupią zo-
stał wprowadzony do grona krakowskiej kapitu-
ły katedralnej. Już z arcybiskupem Aronem łą-
czy się pierwsza zapiska o zespole kapłańskim
przy katedrze wawelskiej. Od czasów Arona mo-
żna więc mówić o silnym ośrodku życia umysło-
wego w Krakowie, z którego wyszli m. in. Suła
i św. Stanisław. Władysławowi Hermanowi przy-
pisuje się reorganizację kapituły krakowskiej
i jej nowe uposażenie8. Nie można przeto wy-
kluczyć, że Maur wszedł do kapituły katedralnej
na Wawelu ani też, że jako benedyktyn był
związany z kancelarią książęcą.
Z pewnością nie był człowiekiem nieznanym.
Gdy dnia 7 września 1109 roku zmarł biskup
Baldwin, Bolesław Krzywousty naznaczył wła-
śnie Maura na stolicę biskupią w Krakowie. Bio-
rąc pod uwagę czas niezbędny do porozumienia
się księcia ze Stolicą Świętą, trzeba przyjąć, że
Maur objął biskupstwo w roku 11109. Karol
Maleczyński w pracy o Bolesławie Krzywoustym
napisał: „nie wiemy czy i o ile działalność Gwa-
lona zapuściła w Polsce trwalsze korzenie.
W każdym razie przypuszczać wolno, iż już
wówczas zrzekł się Krzywousty formalnie, po-
dobnie jak Koloman Węgierski w 1106. prawa
inwestytury biskupów, o czym zdaje się dosta-
tecznie świadczyć stylizacja zapiski z r. 1110
o cbjęciu biskupstwa krakowskiego przez Maura.
W przeciwieństwie do «dania» biskupstwa w r.
1101 Czasławowi, nowa ta zapiska wspomina, że
po śmierci czcigodnego bpa Baldwina postąpił na
jego miejsce bp Maur. przy czym ani słowa nie
ma o ingerencji władzy świeckiej. Przypuszczać
tedy należy, że nie miała ona rzeczywiście miej-
sca" 10. Hipoteza ta nie znalazła potwierdzenia.
Odkąd cesarz Otto III zrzekł się na korzyść
Bolesława Chrobrego i jego następców przysłu-
gujących mu wobec Kościoła w Polsce praw,
w tym przede wszystkim prawa obsady bisku-
pów, odtąd aż do walki arcybiskupa Fietlicza
o wolność Kościoła mianowanie biskupów w Pol-
sce było przywilejem panujących. Książę miał
prawo i obowiązek opieki nad Kościołem. Decy-
dował o powstaniu nowych diecezji, określał ich
granice, był fundatorem katedr biskupich. Zna-
kiem nadania urzędu była książęca inwestytu-
ra 11. Równocześnie wiadomo, że w 1075 r. pa-
pież Grzegorz VII wydał dekret zabraniający na-
dawania godności kościelnych przez władzę świe-
5B. Przybyszewski, Krótki zarys dziejów
diecezji krakowskiej, 1, Kraków 1989, s. 30.
6 Z. K o z ł o w s k a-B u d k o w a, Maur (Maurus)
[w:] Polski słownik biograficzny, 20, s. 261; D. B o-
rawska, Gallus Anonim czy Italus Anonim (Przegląd
Historyczny, 56 (1965), 1, s. 111—118); B. K. (rec), Stu-
dia Źródłoznawcze, 11 (1966), s. 212.
7 A. Bochnak, Grób biskupa Maura w krypcie
św. Leonarda na Wawelu (Rocznik Krakowski, 30, 1938,
s. 247—248).
8 Abraham, o.c, s. 198; Przybyszewski, o.c,
s. 23.
9 K o z ł o w s k a-B u d k o w a, o. c, s. 261.
10 K. Maleczyński, Bolesław Krzywousty. Za-
rys panowania, Kraków 1947, s. 189.
11 J. Grzywacz, Nominacja biskupów w Polsce
przedrozbiorowej, Lublin 1960, s. 17—18.
(i
zuje na pochodzenie romańskie. Prawdopo-
dobnie był Włochem. Maur objął biskupstwo
krakowskie w roku 1110. Pojawienie się na sto-
licy biskupiej w Krakowie cudzoziemca nie na-
stąpiło nagle. Maur musiał się dać dobrze poznać
księciu Bolesławowi Krzywoustemu. Można za-
tem przyjąć, że Maur przybył do Krakowa zna-
cznie wcześniej, być może w orszaku legata pa-
pieskiego Gwalona z Beauvais. Krzywousty, na-
wiązując do polityki Bolesława Śmiałego, zawarł
porozumienie ze Stolicą Świętą. Pragnąc zbliże-
nia posłał w r. 1102 do Rzymu Baldwina, swo-
jego kandydata na biskupstwo krakowskie, po
zatwierdzenie papieskie, sakrę, a także po dy-
spensę papieską na małżeństwo Bolesława z jego
krewną Zbysławą, córką księcia kijowskiego
Świętopełka II. Rzeczywiście w roku następnym
(1103) papież Paschalis II wysłał do Polski lega-
cję z Gwalonem na czele, aby w duchu grego-
riańskim przeprowadził synod kościelny w Pol-
sce. Jednakże poza tym, że deponował 2 bisku-
pów, wśród nich prawdopodobnie krakowskiego
biskupa Czasława, nie znamy bliższych postano-
wień tego synodu5. Przypuszczać można, że
w orszaku towarzyszącym legatowi był kapłan
o imieniu Maur.
Hipoteza Danuty Borawskiej. że biskup Maur
jest tożsamy z Janem Maurem biskupem-elek-
tem weneckiej diecezji Torcello wygnanym przed
r. 1105, podobnie jak i ta, która dopatruje się
identyczności osoby Maura z Gallem Anonimem,
nie znalazły, jak dotąd, potwierdzenia 6. Na uwa-
gę zasługuje hipoteza Adama Bochnaka, który
skłaniał się uznać imię Maur za imię zakonne,
nie zaś chrzestne, i wiązał je z francuskimi be-
nedyktynami '. Jeżeli Maur przybył do Krako-
wa z legacją Gwalona, jest prawdopodobne, że
w latach poprzedzających jego sakrę biskupią zo-
stał wprowadzony do grona krakowskiej kapitu-
ły katedralnej. Już z arcybiskupem Aronem łą-
czy się pierwsza zapiska o zespole kapłańskim
przy katedrze wawelskiej. Od czasów Arona mo-
żna więc mówić o silnym ośrodku życia umysło-
wego w Krakowie, z którego wyszli m. in. Suła
i św. Stanisław. Władysławowi Hermanowi przy-
pisuje się reorganizację kapituły krakowskiej
i jej nowe uposażenie8. Nie można przeto wy-
kluczyć, że Maur wszedł do kapituły katedralnej
na Wawelu ani też, że jako benedyktyn był
związany z kancelarią książęcą.
Z pewnością nie był człowiekiem nieznanym.
Gdy dnia 7 września 1109 roku zmarł biskup
Baldwin, Bolesław Krzywousty naznaczył wła-
śnie Maura na stolicę biskupią w Krakowie. Bio-
rąc pod uwagę czas niezbędny do porozumienia
się księcia ze Stolicą Świętą, trzeba przyjąć, że
Maur objął biskupstwo w roku 11109. Karol
Maleczyński w pracy o Bolesławie Krzywoustym
napisał: „nie wiemy czy i o ile działalność Gwa-
lona zapuściła w Polsce trwalsze korzenie.
W każdym razie przypuszczać wolno, iż już
wówczas zrzekł się Krzywousty formalnie, po-
dobnie jak Koloman Węgierski w 1106. prawa
inwestytury biskupów, o czym zdaje się dosta-
tecznie świadczyć stylizacja zapiski z r. 1110
o cbjęciu biskupstwa krakowskiego przez Maura.
W przeciwieństwie do «dania» biskupstwa w r.
1101 Czasławowi, nowa ta zapiska wspomina, że
po śmierci czcigodnego bpa Baldwina postąpił na
jego miejsce bp Maur. przy czym ani słowa nie
ma o ingerencji władzy świeckiej. Przypuszczać
tedy należy, że nie miała ona rzeczywiście miej-
sca" 10. Hipoteza ta nie znalazła potwierdzenia.
Odkąd cesarz Otto III zrzekł się na korzyść
Bolesława Chrobrego i jego następców przysłu-
gujących mu wobec Kościoła w Polsce praw,
w tym przede wszystkim prawa obsady bisku-
pów, odtąd aż do walki arcybiskupa Fietlicza
o wolność Kościoła mianowanie biskupów w Pol-
sce było przywilejem panujących. Książę miał
prawo i obowiązek opieki nad Kościołem. Decy-
dował o powstaniu nowych diecezji, określał ich
granice, był fundatorem katedr biskupich. Zna-
kiem nadania urzędu była książęca inwestytu-
ra 11. Równocześnie wiadomo, że w 1075 r. pa-
pież Grzegorz VII wydał dekret zabraniający na-
dawania godności kościelnych przez władzę świe-
5B. Przybyszewski, Krótki zarys dziejów
diecezji krakowskiej, 1, Kraków 1989, s. 30.
6 Z. K o z ł o w s k a-B u d k o w a, Maur (Maurus)
[w:] Polski słownik biograficzny, 20, s. 261; D. B o-
rawska, Gallus Anonim czy Italus Anonim (Przegląd
Historyczny, 56 (1965), 1, s. 111—118); B. K. (rec), Stu-
dia Źródłoznawcze, 11 (1966), s. 212.
7 A. Bochnak, Grób biskupa Maura w krypcie
św. Leonarda na Wawelu (Rocznik Krakowski, 30, 1938,
s. 247—248).
8 Abraham, o.c, s. 198; Przybyszewski, o.c,
s. 23.
9 K o z ł o w s k a-B u d k o w a, o. c, s. 261.
10 K. Maleczyński, Bolesław Krzywousty. Za-
rys panowania, Kraków 1947, s. 189.
11 J. Grzywacz, Nominacja biskupów w Polsce
przedrozbiorowej, Lublin 1960, s. 17—18.
(i