Studia Waweliana (2.1993)

Studia Waweliana
Tom II, 1993
PL ISSN 1230—3275

ZBIGNIEW PIANOWSKI

UWAGI NA TEMAT GROBOWCA Z POCHÓWKIEM BISKUPA MAURUSA

W KRYPCIE ŚW. LEONARDA NA WAWELU

Dnia 14 października 1938 roku podczas ro-
bót konserwatorskich, prowadzonych przez Adol-
fa Szyszko-Bohusza, w krypcie św. Leonarda na-
trafiono na kamienny grobowiec zawierający po-
chówek mężczyzny, wyposażony w przedmioty
liturgiczne: kielich, patenę, paciorek kościa-
ny i złoty pierścień z wyrytym imieniem MA-
VRUS EPC oraz ołowianą tablicę z napisem
ANNO D[OMI]NICE INCARNACIONIS M[I]L-
L[ESIMO] CXVIII III N[ONAS] M[A]RC[IAS]
MAVRUS CRACOVIENSISIS [!] EP[IS]C[OPUS]
VIAM UNIVERSE CARNIS INGRESSUS EST
oraz tekstem Credo, bardzo skróconym, złożonym
głównie z pierwszych liter poszczególnych wy-
razów 1. Adolf Szyszko-Bohusz oraz Adam Bo-
chnak, a za nimi niemal wszyscy późniejsi ba-
dacze uznali ten grobowiec za przygotowany na
pomieszczenie pochówku biskupa Maurusa, datę
1118 zaś za terminus ante quem ukończenia bu-
dowy krypty św. Leonarda. Jednakże Jerzy Pie-
trusiński, w swoim opracowaniu poświęconym ro-
mańskiej katedrze, przedstawił interesującą hi-
potezę, iż grobowiec w krypcie św. Leonarda,
stanowiącej część zachodniego, królewskiego chó-
ru kościoła, był przygotowany dla Bolesława
Śmiałego, domniemanego fundatora tej świąty-
ni, a wobec wygnania króla został wykorzystany
niejako wtórnie na pomieszczenie zwłok bisku-
pa 2. Wprawdzie z tezą o fundacji Bolesława

1 A. Bochnak, Grób biskupa Maura w krypcie
św. Leonarda na Wawelu (Rocznik Krakowski, 30, 1938,
s. 239—248).

2 J. Pietrusiński, Krakowska katedra romań ■
ska fundacji króla Bolesława II Szczodrego (maszynopis;
bez daty uprzejmie udostępniony autorowi s. 28).

3J. Firlet, Z. Pianowski, Sprawozdanie
z badań w podziemiach katedry wawelskiej 1981—1983
r. Odkrycie kościoła przedromańskiego (Sprawozdania
Archeologiczne, 37, 1985, s. 169—178).

Śmiałego trudno się zgodzić, zważywszy choćby
tylko na wymowę źródeł historycznych, jednak-
że przypuszczenie, iż grobowiec nie był pierwot-
nie przeznaczony dla Maurusa musi być brane
pod uwagę i z tego względu należy traktować
oddzielnie kwestię architektury grobowca, od-
dzielnie zaś sam pochówek i jego wyposażenie.

Romańska katedra na Wawelu stanęła — jak
wykazują nowsze badania — na miejscu starsze-
go, przedromańskiego kościoła, którego powsta-
nie należy wiązać z założeniem biskupstwa kra-
kowskiego w roku 1000 3.

Większość źródeł historycznych relacjonuje,
iż katedrę romańską zaczęto wznosić w czasie
panowania Władysława Hermana a kontynuowa-
no za Bolesława Krzywoustego. Poświęcono ją
już po śmierci tego władcy, w roku 1142, za pon-
tyfikatu biskupa Roberta4. Przebudowywanie
przedromańskich kościołów katedralnych na
świątynie romańskie było na ziemiach polskich
zjawiskiem powszechnym (Poznań, Gniezno, za-
pewne Wrocław i Płock), lecz moment podjęcia
tego dzieła w Krakowie wydaje się nieprzypad-
kowy. W 1079 roku w kościele na Skałce doko-
nano zabójstwa biskupa Stanisława ze Szczepa-
nowa, a około dziesięciu lat później, translacji
jego ciała do katedry, jeszcze wówczas przedro-
mańskiej. Przyjmuje się, że rozpoczęcie budowy
nowej bazyliki nastąpiło około roku 1090 s. Fun-

4 Por. m. in. Rocznik Małopolski, Monumenta Po-
loniae Historica, 3, s. 154—155.

5 Np. K. Żurowska, Geneza zachodniej części
tzw. drugiej katedry wawelskiej (Zeszyty Naukowe UJ,
Prace z Historii Sztuki, 10, 1972, s. 68—70). Odmienne
stanowisko zajmuje Pietrusiński (o. c), datując rozpoczę-
cie budowy na około 1070 r. Ostatnio przychyla się
doń Z. Swiechowski, Sztuka romańska w Polsce,
Warszawa 1990, s. 28—29.

13