Studia Waweliana (2.1993)

one w produktach korozji zapewne w wyniku ry. Kondensacja taka wiąże się zwykle z okreso-
kontaktu z otoczeniem. wymi zmianami temperatury w układzie.

Uzyskane informacje zdają się wskazywać, że W związku z powyższym należy ograniczyć
stop wyjściowy zawierał ponad dziewięćdziesiąt się do stwierdzenia, że kielich był wykonany z
procent srebra oraz dwa do trzech procent mie- wysokiej próby stopu srebra z miedzią. Poza
dzi. Należy jednak pamiętać, że w obliczeniach tym jedyną znaczącą, lecz prawdopodobnie przy-
założono pozostanie wszystkich składników padkową domieszką był ołów.

stopu w produktach korozji. Warunki przebiegu Źródłem chloru, biorącego udział w reakcji
procesu korozyjnego, trwającego ponad osiemset korozyjnej prowadzącej do powstania chlorku
lat, mogły spowodować selektywne zubożenie srebra, były prawdopodobnie chlorki obecne w
układu metal—produkty korozji w jeden ze osoczu krwi oraz kwas solny obecny w kwasach
składników. Dotyczy to zwłaszcza miedzi. W trawiennych. Zawartość chlorków w organizmie
przypadku powstawania rozpuszczalnych soli dorosłego człowieka waha się zazwyczaj w gra-
(np. CuCl2) mogły one być wypłukiwane przez nicach 1,5 do 2,0 moli. Ilość ta odpowiada ste-
wodę pojawiającą się w wyniku skraplania pa- chiometrycznie 190 + 30 gramom srebra związa-
nego w postaci AgCl. Są więc podstawy, aby
Tabela l twierdzić, że ilość chlorków w układzie była wy-
starczająca do związania srebra zawartego w
Numer próbki znajdujących się w grobowcu przedmiotach.

Wyniki przeliczeń stechiometrycznych — po-
dane w tabeli 1C — wskazują, że w pięciu prób-
kach pobranych do analizy z badanego okrucha
20 do blisko 100% srebra występuje w postaci
metalicznej. Fakt ten, gdyby był reprezentatyw-
ny dla całego kielicha, posiadałby duże znacze-
nie. Istnienie metalicznego rdzenia zmniejszało-
by niebezpieczeństwo rozsypania się konserwo-
wanego obiektu podczas redukcji produktów
korozji.

Pierwia-
stek



1

2

3

4 «

5

A. Zawartość

składników w

analizowanych

próbkach

Ag

76,0

84,0

80,0

95,0

92,0

Cu

1,45

1,50

1,40

3,30

3,00

Pb

0,18

0,11

0,11

—

—

Zn

0,013

0,011

0,010

—

—

Cd

0,01

0,01

0,01

—

—

Fe

0,02

0,02

0,02

—

—

Ca

0,02

0,03

0,03

—

—

Na

0,05

0,01

0,07

—

—

Cl

19,6

16,4

5,5

0,1

0,1

Suma ca.

97,3

102,1

87,1

98,3

95,0

B. Zawartość

srebra,

miedzi, ołowiu oraz suma metali

towarzyszących w stopie przed

korozją

(w obliczeniach

założono, że całość metali obecnych w

stopie

pozostała



w skorodowanej próbce)





Ag

97,9

98,1

98,1

96,6

96,9

Cu

1,9

1,8

1,7

3,4

3,1

Pb

0,21

0,13

0,14

—

—

Zn + Cd +











+ Fe

0,09

0,01

0,06

—

—

Au, oznaczone

w oddzielnej próbce, 350

ppm

(0,035%) *

3. WYNIKI BADAŃ UZYSKANE
PRZY ZASTOSOWANIU MIKROSKOPU
METALOGRAFICZNEGO, MIKROSONDY
RENTGENOWSKIEJ, MIKROSKOPU
SCANNINGOWEGO ORAZ METODY DYFRAKCJI
PROMIENI RENTGENA

Powierzchnię badanej próbki, oglądaną za
pomocą mikroskopu metalograficznego, pokazuje
fotografia 1. Nie stwierdzono istotnych różnic w
wyglądzie obydwu stron próbki.
C. Procentowy udział srebra metalicznego oraz srebra Fotografia 2, na której jest widoczny mikro-

związanego w postaci AgCl (w obliczeniach założono, skopowy obraz zgładu poprzecznego przekroju
że całość srebra obecnego w analizowanej próbce = 100%, próbki, wskazuje na istnienie luźno przylegającej
chlor zaś jest w całości związany ze srebrem) do powierzchm warstwy produktów korozji. Nie-

Ag met. 21,6 40,6 79,1 ca. 100 ca. 100 regularna biała linia w dolnej części zdjęcia

A§ jako przedstawia wynik oznaczeń mikrosondą rentge-

AgC1 78'4 59'4 20,9 °'3 nowską wzdłuż linii prostej, widocznej w górnej

części. Określa ona rozmieszczenie chloru i wska-

* Krajowa ruda ołowionośna (galena) zawiera ślado- zuje_ ze produktem korozji jest chlorek,

we domieszki srebra oraz złota. Zawartość złota w obe- Fotografie 3a i 3b pokazują fragment poprze-

cnie otrzymywanym z galeny srebrze wynosi 100 do 300 . „ , . , , ., ,

nnm T . . . cznego przełomu próbki oglądanego mikroskopem

ppm. Jest to ten sam rząd wielkości co w przypadku s " F t> . o r

srebra, z którego sporządzono kielich. Stanowi to poszła- scanningowym przy dwu powiększeniach. Zasto-
kę, że kielich mógł być wykonany z rodzimego srebra. sowana metoda umożliwiła wykonanie oznaczeń

26