Studia Waweliana (2.1993)

Studia Watreliana
Tom II, 1993
PL ISSN 1230—3275

ELŻBIETA MARIA NOSEK

KONSERWACJA WCZESNOŚREDNIOWIECZNEGO SREBRNEGO KIELICHA
I PATENY Z GROBU BISKUPA MAURA W KATEDRZE NA WAWELU

WSTĘP

W roku 1938 prowadzono w katedrze na Wa-
welu prace architektoniczno-porządkowe pod
nadzorem prof. Adolfa Szyszko-Bohusza, w któ-
rych trakcie odkryto w krypcie św. Leonarda
grób biskupa Maura (1110—1118). Na prawym
boku szkieletu, w okolicy łokcia, leżały resztki
kielicha i patenał, poniżej, w okolicy prawej
dłoni złoty pierścień. Znaleziono także dużych
rozmiarów paciorek kościany. Bezpośrednio za
głową biskupa stała tablica ołowiana z wyrytym
napisem.

Wydobyte z grobu przedmioty zostały prze-
niesione do skarbca katedralnego, gdzie umie-
szczono je na drewnianej, obitej aksamitem pod-
stawie, od góry osłoniętej szklanym kloszem (fig.
1). W roku 1989 przekazano do konserwacji kie-
lich, patenę oraz paciorek kościany.

Odkryty kielich (fig. 2 i 3) jest małych roz-
miarów i należy do grupy kielichów podróżnych
lub grobowych (calix viaticus). Wysokość kieli-
cha wynosi ok. 8 cm, średnica czaszy 5.6-^5.8 cm.
średnica stopy 6.0-^-6,2 cm. Jego czasza ma for-
mę niepełnej półkuli z lekko wywiniętą wargą,
na obrzeżach nieznacznie wklęśniętą. Na po-
wierzchni czaszy widoczne jest zdobienie styli-
zowanym motywem kwiatowym, wykonane tech-
niką repusowania. Próbę rekonstrukcji zdobie-
nia przedstawiono na fig. 4a. natomiast fig. 4b
pokazuje rzut rozwinięcia zdobienia. Pojedyncze
równoległe ryty zagęszczone u dołu. łączone są
u góry małymi półkolami. Nad nimi znajdują się

1 A. Bochnak, Grób biskupa Maura w krypcie
św. Leonarda na Wawelu (Rocznik Krakowski, 30, 1938,
s. 239—248).

większe półkola. Całość zakomponowana jest na
kształt kwiatu (tulipana?). Czasza połączona jest
z nodusem nitem przylutowanym od spodu cza-
szy, naciętym i rozdzielonym od strony nodusa
na trzy części, później odgięte (fig. 4c).

Stopa jest zdobiona repusowanym ornamen-
tem liściastym. Dwa rodzaje stylizowanych li-
ści, nieznacznie różniące się, są ujęte w trójkąty
połączone ze sobą.

Patena o średnicy 8,4 cm (fig. 5). wykuta z
blachy srebrnej, w zagłębionym zwierciadle jest
dekorowana ręką Boga w geście błogosławień-
stwa, wyłaniającą się ze stylizowanych chmur.
Tłem ręki jest grecki krzyż. Dekorację wykona-
no techniką repusowania.

STAN ZACHOWANIA OBIEKTÓW

Wydobyte w roku 1938 z grobu biskupa Mau-
ra obiekty srebrne znajdowały się w bardzo złym
stanie (fig. 1), szczególnie dotyczyło to kielicha.
Jego czasza była zgnieciona, częściowo oder-
wana od nodusa, z licznymi ubytkami. Górne
fragmenty czaszy popękane i częściowo odłama-
ne. Metal był bardzo kruchy wskutek zaawan-
sowanej korozji międzykrystalicznej.

Podstawa stopy kielicha była popękana, z
ubytkami w dolnych partiach ornamentacji i na
obrzeżu (fig. 2 i 3). Zamieszczone tu pozytywy
rentgenowskie ilustrują stan zachowania pateny,
kielicha oraz jego oderwanych fragmentów. Na
rentgenogramach widoczne są liczne pęknięcia,
pory i ubytki metalu. Najlepiej zachowany jest
nodus i górny fragment podstawy kielicha (fig. 6).

Patena charakteryzuje się zróżnicowaną gru-
bością blachy, która na obrzeżu jest najcieńsza,

31