DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: "Sacrarium fieri pulchrum, firmum ac solidum": wawelskie tabernakulum Padovana
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19898#0083
pisanym przez Hozjusza, czytamy: „Oczy jego
wciąż zwracały się ku Włochom, dniami i no-
cami myśl jego ku Włochom się kierowała, do
Włoch najgoręcej tęsknił" 74. Jest zatem zupełnie
prawdopodobne, że zamawiając sacrarium dla
ukochanej przez siebie katedry wawelskiej To-
micki przywołał w pamięci dzieła, które mógł
widzieć nie tylko w Rzymie, ale także w Sie-
nie, Florencji czy Fiesole. Chociaż źródła nie po-
twierdzają pobytu przyszłego biskupa i podkan-
clerzego w tych miastach, to jednak jego wizytę
we Florencji czyni zupełnie wiarygodnym fakt,
na który zwrócił uwagę Marian Sokołowski, że
za wzorem mieszkańców tego miasta zamawiał
wota woskowe i tak jak oni około r. 1500. po-
lecał je zawieszać w kościołach 15.
LUMEN EUCHARYSTIAE
W dekoracji wawelskiego tempietta występu-
je jeszcze jeden charakterystyczny element —
faliste promienie zapewne niegdyś złocone, ota-
czające centralny oculus76. Jakie znaczenie ma
ten motyw na kopule a la Brunelleschi? Warto
tu przypomnieć, że już od dawna badacze twór-
czości genialnego florentyńczyka podnoszą ist-
nienie symboliki światła w jego dziełach11.
Myślenie o świetle i kole (okręgu) jako symbo-
lach Boga, tak bliskie epoce renesansu, znajduje
potwierdzenie w słowach Gianozzo Manettiego —
nie wykorzystanych dotąd w badaniach nad ty-
mi kopułami. Manetti pisał: „At vero universum
ambitum superiorem rotundae ąuaedam fene-
strae in magnorum oculorum formas, egregie. ut
diximu.s. redactae, velut formosa ąuaedam
FENESTRARUM CORONA speciosissime ambie-
bant, per quas ąuidem solares radii ita ingredie-
bantur, ut non modo singula testudinis loca lu-
ce sua collustrarent, sed DIVINAE ąuoąue GLO-
RIAE specimen ąuoddam cunctis devotis conspe-
ctoribus DEMONSTRARENT" 78.
74 Cytat wg Kot, o. c, s. 649. Oryginał łaciński
przytaczam w aneksie V; zob. też Chrzanowski
i Kot, o.c, s. 160; S. Hosii Epistolae..., s. CLIII.
75 Aspekt ten omówił M. Sokołowski, Wota wo-
skowe florenckie jako objaśnienie wotów Tomickiego
(Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w
Polsce, 7, 1906, szp. CCLXXXIX—CCXCII): „W począt-
ku XVI w. (woskowe wota do tego stopnia zalegały
kościół Santissima Annunziata), że pozdejmowano figury
z postumentów i pozawieszano je na sznurach u stropu
i w kopule kościelnej. Za czasów Tomickiego nie stały już
zatem, ale wisiały, jak jego własne wota [...] Wota To-
31. Vecchietta, cyborium w katedrze sieneńskiej
(dawniej w kościele S. Maria delia Scala)
mickiego powstały oczywiście zatem pod florenckim wpły-
wem". Zob. Kieszkowski, o.c, szp. CCLXXXIV nn.
76 Wyraźnych śladów złocenia promieni trudno się
jest obecnie doszukać. Złocone promienie odnaleźć moż-
na na tabernakulum Leonarda del Tasso z około 1500 r.
z kościoła S. Chiara we Florencji, obecnie w Victoria
and Albert Museum w Londynie (z wmontowanym w
nie wcześniejszym, z około 1470 r., małym ściennym
tabernakulum Antonio Rosselino). Zob. Pope-Hen-
n e s s y, o. c, nr 150.
77 Zob. przyp. 41.
78 Vita di Nicolaus V, s. 116—117. Tekst ten przytacza
79
wciąż zwracały się ku Włochom, dniami i no-
cami myśl jego ku Włochom się kierowała, do
Włoch najgoręcej tęsknił" 74. Jest zatem zupełnie
prawdopodobne, że zamawiając sacrarium dla
ukochanej przez siebie katedry wawelskiej To-
micki przywołał w pamięci dzieła, które mógł
widzieć nie tylko w Rzymie, ale także w Sie-
nie, Florencji czy Fiesole. Chociaż źródła nie po-
twierdzają pobytu przyszłego biskupa i podkan-
clerzego w tych miastach, to jednak jego wizytę
we Florencji czyni zupełnie wiarygodnym fakt,
na który zwrócił uwagę Marian Sokołowski, że
za wzorem mieszkańców tego miasta zamawiał
wota woskowe i tak jak oni około r. 1500. po-
lecał je zawieszać w kościołach 15.
LUMEN EUCHARYSTIAE
W dekoracji wawelskiego tempietta występu-
je jeszcze jeden charakterystyczny element —
faliste promienie zapewne niegdyś złocone, ota-
czające centralny oculus76. Jakie znaczenie ma
ten motyw na kopule a la Brunelleschi? Warto
tu przypomnieć, że już od dawna badacze twór-
czości genialnego florentyńczyka podnoszą ist-
nienie symboliki światła w jego dziełach11.
Myślenie o świetle i kole (okręgu) jako symbo-
lach Boga, tak bliskie epoce renesansu, znajduje
potwierdzenie w słowach Gianozzo Manettiego —
nie wykorzystanych dotąd w badaniach nad ty-
mi kopułami. Manetti pisał: „At vero universum
ambitum superiorem rotundae ąuaedam fene-
strae in magnorum oculorum formas, egregie. ut
diximu.s. redactae, velut formosa ąuaedam
FENESTRARUM CORONA speciosissime ambie-
bant, per quas ąuidem solares radii ita ingredie-
bantur, ut non modo singula testudinis loca lu-
ce sua collustrarent, sed DIVINAE ąuoąue GLO-
RIAE specimen ąuoddam cunctis devotis conspe-
ctoribus DEMONSTRARENT" 78.
74 Cytat wg Kot, o. c, s. 649. Oryginał łaciński
przytaczam w aneksie V; zob. też Chrzanowski
i Kot, o.c, s. 160; S. Hosii Epistolae..., s. CLIII.
75 Aspekt ten omówił M. Sokołowski, Wota wo-
skowe florenckie jako objaśnienie wotów Tomickiego
(Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w
Polsce, 7, 1906, szp. CCLXXXIX—CCXCII): „W począt-
ku XVI w. (woskowe wota do tego stopnia zalegały
kościół Santissima Annunziata), że pozdejmowano figury
z postumentów i pozawieszano je na sznurach u stropu
i w kopule kościelnej. Za czasów Tomickiego nie stały już
zatem, ale wisiały, jak jego własne wota [...] Wota To-
31. Vecchietta, cyborium w katedrze sieneńskiej
(dawniej w kościele S. Maria delia Scala)
mickiego powstały oczywiście zatem pod florenckim wpły-
wem". Zob. Kieszkowski, o.c, szp. CCLXXXIV nn.
76 Wyraźnych śladów złocenia promieni trudno się
jest obecnie doszukać. Złocone promienie odnaleźć moż-
na na tabernakulum Leonarda del Tasso z około 1500 r.
z kościoła S. Chiara we Florencji, obecnie w Victoria
and Albert Museum w Londynie (z wmontowanym w
nie wcześniejszym, z około 1470 r., małym ściennym
tabernakulum Antonio Rosselino). Zob. Pope-Hen-
n e s s y, o. c, nr 150.
77 Zob. przyp. 41.
78 Vita di Nicolaus V, s. 116—117. Tekst ten przytacza
79