DOI article:
Stepien, Piotr M.: Badania i konserwacja baszty Lubranki
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19889#0021
piętro usytuowane było w ścianie północnej, konieczne
były zatem schody zewnętrzne lub połączenie gankami
ze skrzydłem pd.-wsch. zamku gotyckiego.
Analiza wykusza w elewacji zachodniej na podstawie
inwentaryzacji L. Szucha z roku 1913 (fig. 4) oraz od-
krytych w trakcie prac resztek podwójnych kroksztynów
(fig. 31) wskazuje, że został on przebudowany. Pier-
wotną jego formę wyznacza górna para kroksztynów,
połączonych łękiem ceglanym. Ścianki boczne miały
grubość 1 cegły, ścianka czołowa - 1/2 cegły. W opinii
autora ten pierwotny wykusz miał funkcję strzelniczą.
Nadbudowa baszty
W trakcie ostatnich badań ujawniono pomiędzy V
i VI piętrem baszty cezurę poziomą w formie odsadzki.
Odsadzka ta jest bardzo wyraźna w elewacji północnej
- tutaj różnica pomiędzy niższą, lekko wygiętą partią
ściany i wyższą, prostą osiąga ok. 40 cm, co zmusiło
budowniczych do nakiycia tej odsadzki pochyło uło-
żonymi cegłami (fig. 33). W pozostałych elewacjach
odsadzka sięga od kilku do kilkunastu cm. Wątek powyżej
odsadzki różni się od wątku poniżej jedynie nieco mniej-
szymi wymiarami cegieł (75-80 x 136 x 255-262 mm).
Trzy duże obramienia okienne w elewacji północnej na
VI piętrze wykonane są z wapienia porowatego (typu
„pińczowskiego”), a w jednym z nich (jako nadproża)
użyto wtórnie kroksztyn ztego samego materiału (fig. 34).
Welewacji wschodniej i południowej kondygnacja ta
miała po trzy otwoiy strzelnicze, w zachodniej - dwa.
Najlepiej zachowana dzięki późniejszemu zamurowaniu,
środkowa strzelnica w elewacji wschodniej ma wymia-
ry ok. 50 x 160 cm i zamknięta jest ceglanym łękiem
pełnym (fig. 32). W otworze tego typu domyślać się
można uchylanej, drewnianej zasłony (ambrazury). Au-
tentyczne kroksztyny kamienne, na których wysunięto
najwyższą kondygnację baszty (VII piętro), wykonane
są zarówno z wapienia jurajskiego oraz „pińczowskie-
go” (fig. 35). Z V piętra na wyższe kondygnacje nie
poprowadzono schodów w grubości muru - połączenie
tych kondygnacji musiały zapewniać wewnętrzne,
drewniane schody.
Powyższe obserwacje sugerują, że niedługo po
wzniesieniu baszty podjęto decyzję o jej podwyższe-
niu, a prace wykonywano dość pospiesznie, przy za-
stosowaniu materiału łatwiejszego do obróbki, w tym
materiału „z odzysku”. Powodu takiego pospiesznego
podwyższania baszty można dopatrywać się w kolejnym
konflikcie, w czasach panowania Kazimierza Jagielloń-
czyka. Rywalizacja króla z władcą Węgier Maciejem
Korwinem o tron czeski, narastająca od początku lat
siedemdziesiątych XV wieku, w roku 1474 przerodziła
się w konflikt zbrojny, trwający do 1479. Walki pro-
wadzono na Śląsku i na pograniczu karpackim, a więc
niedaleko Krakowa.
31. Resztki autentycznych kroksztynów wykusza
w elewacji zachodniej Lubranki,
stan w trakcie badań, 2002
32. Zamurowana strzelnica w elewacji
wschodniej Lubranki, poziom VI piętra,
stan przed konserwacją
19
były zatem schody zewnętrzne lub połączenie gankami
ze skrzydłem pd.-wsch. zamku gotyckiego.
Analiza wykusza w elewacji zachodniej na podstawie
inwentaryzacji L. Szucha z roku 1913 (fig. 4) oraz od-
krytych w trakcie prac resztek podwójnych kroksztynów
(fig. 31) wskazuje, że został on przebudowany. Pier-
wotną jego formę wyznacza górna para kroksztynów,
połączonych łękiem ceglanym. Ścianki boczne miały
grubość 1 cegły, ścianka czołowa - 1/2 cegły. W opinii
autora ten pierwotny wykusz miał funkcję strzelniczą.
Nadbudowa baszty
W trakcie ostatnich badań ujawniono pomiędzy V
i VI piętrem baszty cezurę poziomą w formie odsadzki.
Odsadzka ta jest bardzo wyraźna w elewacji północnej
- tutaj różnica pomiędzy niższą, lekko wygiętą partią
ściany i wyższą, prostą osiąga ok. 40 cm, co zmusiło
budowniczych do nakiycia tej odsadzki pochyło uło-
żonymi cegłami (fig. 33). W pozostałych elewacjach
odsadzka sięga od kilku do kilkunastu cm. Wątek powyżej
odsadzki różni się od wątku poniżej jedynie nieco mniej-
szymi wymiarami cegieł (75-80 x 136 x 255-262 mm).
Trzy duże obramienia okienne w elewacji północnej na
VI piętrze wykonane są z wapienia porowatego (typu
„pińczowskiego”), a w jednym z nich (jako nadproża)
użyto wtórnie kroksztyn ztego samego materiału (fig. 34).
Welewacji wschodniej i południowej kondygnacja ta
miała po trzy otwoiy strzelnicze, w zachodniej - dwa.
Najlepiej zachowana dzięki późniejszemu zamurowaniu,
środkowa strzelnica w elewacji wschodniej ma wymia-
ry ok. 50 x 160 cm i zamknięta jest ceglanym łękiem
pełnym (fig. 32). W otworze tego typu domyślać się
można uchylanej, drewnianej zasłony (ambrazury). Au-
tentyczne kroksztyny kamienne, na których wysunięto
najwyższą kondygnację baszty (VII piętro), wykonane
są zarówno z wapienia jurajskiego oraz „pińczowskie-
go” (fig. 35). Z V piętra na wyższe kondygnacje nie
poprowadzono schodów w grubości muru - połączenie
tych kondygnacji musiały zapewniać wewnętrzne,
drewniane schody.
Powyższe obserwacje sugerują, że niedługo po
wzniesieniu baszty podjęto decyzję o jej podwyższe-
niu, a prace wykonywano dość pospiesznie, przy za-
stosowaniu materiału łatwiejszego do obróbki, w tym
materiału „z odzysku”. Powodu takiego pospiesznego
podwyższania baszty można dopatrywać się w kolejnym
konflikcie, w czasach panowania Kazimierza Jagielloń-
czyka. Rywalizacja króla z władcą Węgier Maciejem
Korwinem o tron czeski, narastająca od początku lat
siedemdziesiątych XV wieku, w roku 1474 przerodziła
się w konflikt zbrojny, trwający do 1479. Walki pro-
wadzono na Śląsku i na pograniczu karpackim, a więc
niedaleko Krakowa.
31. Resztki autentycznych kroksztynów wykusza
w elewacji zachodniej Lubranki,
stan w trakcie badań, 2002
32. Zamurowana strzelnica w elewacji
wschodniej Lubranki, poziom VI piętra,
stan przed konserwacją
19