DOI article:
Dobrowolski, Witold: Stanisław Kostka Potocki i jego neapolitańskie kontakty
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0064
powiązań Wilanowa i jego właścicieli. Jednakże wpływ osobo-
wości i upodobań Stanisława Kostki Potockiego, wzmacniający
powszechną europejską modę na „etruski", był zapewne większy
niż bezpośrednie oddziaływanie zgromadzonych przez niego po-
szczególnych waz. Lub dokładniej: jego zainteresowanie cerami-
ką grecką wpłynęło raczej na popularyzację mody na te piękne
przedmioty niż na modernizację stylu poprzez uważne studia
zdobiących wazy przedstawień.
Zresztą, dla oceny jego poglądów na wazy niezwykle istotne jest
dokładne sprecyzowanie roli, jaką odegrały w ich wypraco-
waniu różne osoby poznane w czasie pobytu w Neapolu, pod-
czas którego gromadził on swoja kolekcję. Spośród tych osób
z pewnością ważną rolę odegrał abate Mattia Zarillo (Zarrillo)^,
nazywany przez Potockiego w listach do żony
wi, bo istotnie opiekował się królewskim Gabinetem Numizma-
tycznym^. Był on jednym z pierwszych piętnastu akademików
Akademii Herkulańskiej i latem 1784 roku, to jest na rok przed
przybyciem Lubomirskiej i Potockiego do Neapolu, został mia-
nowany dyrektorem Muzeum i Akademii Capodimonte.
Ów ambitny antykwariusz, uczeń i rywal Mazzocchiego, intere-
sujący się głównie numizmatyką, zwrócił na siebie uwagę kry-
tyczną odpowiedzią na publikację Winckelmanna dotyczącą
wykopalisk w Herkulanum. Porównał on słynnego Niemca do
powierzchownie przyuczonych ciceroni z Pozzuoli i nazwał go
Gotem piszącym po niemiecku, a nie francusku, po to tylko, by
go mogli rozumieć tylko niektórzy^.
To posunięcie, zapewne obliczone na pozyskanie sympatii władz
i przyspieszenie kariery, zostało zneutralizowane jego nagan-
nymi, zdaniem administracji państwowej, powiązaniami z nie-
legalnym handlem starożytnościami. W liście napisanym przez
Bernarda Tanucciego 12 sierpnia 1766 roku do króla Karola
111, minister oskarżył go o sprzedawanie starożytności właśnie
cudzoziemcom^. Po latach zarzucono mu także, iż korzystając
z bałaganu panującego w gabinecie numizmatycznym, którym
się opiekował, przyczynił się w sposób znaczny do jego zubo-
żenia^. Współpraca Zarillo z Francuzami podczas ich rządów
w Neapolu umożliwiła mu, nakazane przez generała Cham-
pionneta, kierowanie pracami wykopaliskowymi w Pompejach,
co zmusiło go później, po powrocie Burbonów, do ukrywania
się i wymuszonej sądowo pięcioletniej emigracji do Paryża.
Rząd francuski przyznał mu wówczas stałą pensję i zapewnił
pracę w Cabinet des Medailles. Jakaś część niechęci ziomków
do Zarillo, przejawianej w późniejszych informacjach na jego
temat, mogła się zatem tłumaczyć francuskim epizodem w jego
żychń°. Jednakże nie całkiem. Kontakty z Polakami podróżu-
jącymi do Neapolu^' oraz przebieg jego znajomości z Izabelą
Trascienza..., 127-128;
^ W. Dobrowolski,
s. 204-205, przyp. 6.
2? Zarillo 1765; M. Cesarano,
e confronti, Nola 2010, s. 97.
diNapoli"(1864), s. 119:
czhwteA repMtacyl [...]
o AtdryTK ^ s%dz:, iź przyczyń
gprzedawycA cMdzoziewcow,
aztcia&zcza ć?'FMMery'e7MM (MO?7to
6% ćMMa /bywa [...] ere^Mto awtore
mowete fewelMte a gtmMieW
e seyPahMMewte a atFMwery).
6° J J. Barthelemy, Voyage en
zapmszoMy (b zaproezeTMe
rowwalo eig mzłazoMwJ przez
CAampioMMeta do AierotcaKta
Tases..., s. 78, 157; idem,
ricordi dei riaggiatori Italiom
estranieri, Napoił 1982,
s. 73-74 (ze Stanisławem
do Wioch w lotach 7789-1790,
„Kronika Zamkowa" 40 (2000),
s. 128 i przyp. 28.
STANISŁAW KOSTKA POTOCKI 1 )EGO NEAPOL1TAŃSK1E KONTAKTY
wości i upodobań Stanisława Kostki Potockiego, wzmacniający
powszechną europejską modę na „etruski", był zapewne większy
niż bezpośrednie oddziaływanie zgromadzonych przez niego po-
szczególnych waz. Lub dokładniej: jego zainteresowanie cerami-
ką grecką wpłynęło raczej na popularyzację mody na te piękne
przedmioty niż na modernizację stylu poprzez uważne studia
zdobiących wazy przedstawień.
Zresztą, dla oceny jego poglądów na wazy niezwykle istotne jest
dokładne sprecyzowanie roli, jaką odegrały w ich wypraco-
waniu różne osoby poznane w czasie pobytu w Neapolu, pod-
czas którego gromadził on swoja kolekcję. Spośród tych osób
z pewnością ważną rolę odegrał abate Mattia Zarillo (Zarrillo)^,
nazywany przez Potockiego w listach do żony
wi, bo istotnie opiekował się królewskim Gabinetem Numizma-
tycznym^. Był on jednym z pierwszych piętnastu akademików
Akademii Herkulańskiej i latem 1784 roku, to jest na rok przed
przybyciem Lubomirskiej i Potockiego do Neapolu, został mia-
nowany dyrektorem Muzeum i Akademii Capodimonte.
Ów ambitny antykwariusz, uczeń i rywal Mazzocchiego, intere-
sujący się głównie numizmatyką, zwrócił na siebie uwagę kry-
tyczną odpowiedzią na publikację Winckelmanna dotyczącą
wykopalisk w Herkulanum. Porównał on słynnego Niemca do
powierzchownie przyuczonych ciceroni z Pozzuoli i nazwał go
Gotem piszącym po niemiecku, a nie francusku, po to tylko, by
go mogli rozumieć tylko niektórzy^.
To posunięcie, zapewne obliczone na pozyskanie sympatii władz
i przyspieszenie kariery, zostało zneutralizowane jego nagan-
nymi, zdaniem administracji państwowej, powiązaniami z nie-
legalnym handlem starożytnościami. W liście napisanym przez
Bernarda Tanucciego 12 sierpnia 1766 roku do króla Karola
111, minister oskarżył go o sprzedawanie starożytności właśnie
cudzoziemcom^. Po latach zarzucono mu także, iż korzystając
z bałaganu panującego w gabinecie numizmatycznym, którym
się opiekował, przyczynił się w sposób znaczny do jego zubo-
żenia^. Współpraca Zarillo z Francuzami podczas ich rządów
w Neapolu umożliwiła mu, nakazane przez generała Cham-
pionneta, kierowanie pracami wykopaliskowymi w Pompejach,
co zmusiło go później, po powrocie Burbonów, do ukrywania
się i wymuszonej sądowo pięcioletniej emigracji do Paryża.
Rząd francuski przyznał mu wówczas stałą pensję i zapewnił
pracę w Cabinet des Medailles. Jakaś część niechęci ziomków
do Zarillo, przejawianej w późniejszych informacjach na jego
temat, mogła się zatem tłumaczyć francuskim epizodem w jego
żychń°. Jednakże nie całkiem. Kontakty z Polakami podróżu-
jącymi do Neapolu^' oraz przebieg jego znajomości z Izabelą
Trascienza..., 127-128;
^ W. Dobrowolski,
s. 204-205, przyp. 6.
2? Zarillo 1765; M. Cesarano,
e confronti, Nola 2010, s. 97.
diNapoli"(1864), s. 119:
czhwteA repMtacyl [...]
o AtdryTK ^ s%dz:, iź przyczyń
gprzedawycA cMdzoziewcow,
aztcia&zcza ć?'FMMery'e7MM (MO?7to
6% ćMMa /bywa [...] ere^Mto awtore
mowete fewelMte a gtmMieW
e seyPahMMewte a atFMwery).
6° J J. Barthelemy, Voyage en
zapmszoMy (b zaproezeTMe
rowwalo eig mzłazoMwJ przez
CAampioMMeta do AierotcaKta
Tases..., s. 78, 157; idem,
ricordi dei riaggiatori Italiom
estranieri, Napoił 1982,
s. 73-74 (ze Stanisławem
do Wioch w lotach 7789-1790,
„Kronika Zamkowa" 40 (2000),
s. 128 i przyp. 28.
STANISŁAW KOSTKA POTOCKI 1 )EGO NEAPOL1TAŃSK1E KONTAKTY