Studia Wilanowskie (19.2012)

rzeźby zdobiące fasady i wnętrza są mniej lub bardziej wiernymi
powtórzeniami posągów cesarzy; między innymi statui samego
Trajana. Dość miernej klasy artystycznej jest rysunek ukazujący
słynną statuę Izydy z Tivoli, która od co najmniej połowy wieku
XVIII znajduje się w Muzeach Kapitolińskich^. Czy jego autorem
był Brenna, czy jeszcze inny rysownik? Na pewno nie był nim
Mannocchi. Interesującego przykładu kontaminacji dwóch słyn-
nych rzeźb - Herkulesa Farnese i Herkulesa Wiktora - dostarcza
przedstawienie z głównej fasady willi U. 7 ] [ il. 8 j. Cesarski orzeł,
zdobiący portal w termach willi, inspirowany jest reliefem z orłem
z czasów Trajana, który od końca XV wieku zdobił narteks kościoła
Apostołów w Rzymie. W wersji przedstawionej w Laurentinie jest
on orłem Rzeczypospolitej, a więc orłem zrywającym się do ]otu?T
Również polichromia ścian, sufitów i nisz kilku pomieszczeń Lau-
rentiny z wizji Potockiego ma swoje źródła w dziełach antycznych.
Inspiracje te odnajdujemy w malowidłach Domus Aurea, stiukach
sklepień willi Hadriana w Tivoli i w malowidłach odkrywanych
wówczas w miastach Wezuwiusza. Spośród tych ostatnich wywo-
dzi się scena z centaurem Chironem i Achillesem, wykonana w sałi
jadalnej Laurentiny. Z kolei motyw tańczącego bachanta z tyrsem
w ręku wywodzi się najpewniej z antycznej gemmy, znanej wów-
czas również za pośrednictwem ryciny, m.in. w jednym z dzieł Pi-
ranesiego. Pisaliśmy o tym już we wcześniejszych publikacjach^.
Rekonstrukcja heMocaniinusa
jako przykład erudycji Potockiego
Szczególne miejsce w liście Pliniusza do Gallusa zajmuje opis kryp-
toportyku, krytej galerii w ogrodzie,
i heiiocaminusa (solarium - osłoniętej niszy do nasło-
neczniania się w późnojesienne i zimowe dni), który zamyka
kryptoportyk od strony morza ; il. 2 j. W górnej części interesu-
jącej nas planszy z solarium widnieje piękna konstrukcja w for-
mie ozdobnej niszy z ustawioną w niej półokrągłą ławą (rodzaj
kline), powyżej której widnieje relief z orłami podtrzymującymi
girlandy^. Ponad apsydą ozdobioną kasetonami z rozetami jest
umieszczona scena z Wiktoriami, które unosząc się w powietrzu,
składają hołd znajdującej się w centrum syrindze, czyli fletni
Pana, otoczonej wieńcem laurowo-piniowym. Pisaliśmy już we
wcześniejszych publikacjach, iż w czasie wykonywania rysunko-
wej rekonstrukcji Laurentiny, hrabia był już członkiem Akademii
Arkadyjskiej; został nim 23 marca 1775 roku, o czym zaświad-
cza zachowany do dziś dyplom przechowywany w Archiwum
Głównym Akt Dawnych w Warszawie^. Tak więc willa Pliniusza,
z której okien roztaczał się widok na lasy i góry, o czym wspomina
w swoim liście jej właściciel (II, 17, 5), stała się dzięki osobistym
sympatiom i przeżyciom Potockiego również domem
drAafyfsAiCfo w duchu XVIII wieku.


I il. 7 I Wncenzo Brenna,
wg wskazówek Stanisława
kostki Potockiego, Statua
Herkulesa na główne) .
fasadzie Laurentiny;
Biblioteka Narodowa
w Warszawie


I H.8 I Giuseppe
Mannocchi, wg wskazówek
Stanisława kostki.
Potockiego, Projekt
Muzeum Sztuk Pięknych
w Warszawie, .fragment
ze statuą Herkulesa,
rysunek kolorowany,
ok. 1780; Biblioteka
Narodowa w Warszawie

WULA PLINIUSZA MŁODSZEGO POD RZYMEM...