DOI issue:
Stanisław Kostka Potocki - Literat arkadyjczyk, znawca sztuki, architekt amator - i jego rezydencje w dobrach wilanowskich
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0099
w Kew Gardens (od 1757,
Struktura ideowa gmachu wilanowskiego pałacu była trójczłono-
wa: korpus - muzeum króła i sztuki jego epoki (aspekt przeszło-
ści), skrzydło południowe - Masaemn Arkadyjczyków (współczes-
ność) i skrzydło północne - Muzeum Sztuki (aspekt przyszłości).
Ograniczenie programu rezydencjonalnego do jednego skrzydła
dawnego pałacu przekształcało je w wilłę, której to koncepcji od-
powiadały przedstawienia muz w prowadzącej doń otwartej na
ogród loggii - wyraz pojmowania ogrodu willi jako „poetyckiego
rozszerzenia treści" domu.
Nowy ogród północny w Wilanowie
jako North waterside garden
Obfitość materiałów sprawia, że szczegółowe analizy projektów
i realizacji obu wilanowskich założeń ogrodowych winny stać
się przedmiotem osobnych studiów, wyjaśniających ich niekiedy
interesującą genezę, o czym świadczy poniższy wybór najcie-
kawszych z nich.
Już w roku 1799 rozpoczęto tworzenie nowego założenia na
obrzeżach dawnego ogrodu j ił. 6 ] [IhY]. Jego centralną częścią
była sztucznie usypana wyspa, stanowiąca przedłużenie linii
półwyspu. W 1809 roku obie te sztuczne partie zostały połączo-
ne Mostem Rzymskim^-, który optycznie zamykał widok otwie-
rający się z Altany Chińskiej^, ulokowanej u nasady półwyspu.
Nowy ogród został wkomponowany między wieś a jezioro - po-
wstała głęboko wcinająca się zatoka oraz kanał wzdłuż wyspy.
Ponadto Potocki „przekomponował optycznie" istniejące, dolne
pasmo brzegowe ogrodu barokowego (odwrócił je o 90 stopni).
Przedłużył też ścieżkę spacerową nad Jeziorem Wilanowskim
(do około 1,5 km), a poprzez jej „zapętlenie" na zachodni brzeg
- do około 2,5 km. „Przechadzka", jak ją nazywał, miała począ-
tek przy ujściu strumienia południowego i - biegnąc wzdłuż
brzegu do zejścia dolnego tarasu dawnego regularnego ogrodu
- przekraczała jego północną granicę, zaznaczoną na jeziorze
powyżej małym stopniem wodnym. Stąd zaczynała się jej część
nowa, jako polna ścieżka (rodzaj Dzikiej Promenady), podążająca
sztuczną groblą i prowadząca na wyspę poprzez Most Rzymski.
Centralne położenie mostu akcentowały otwierające się zeń osie
widokowe: wschodnia - na Jezioro Wilanowskie i kanał zamknię-
ty optycznie pałacykiem w Morysinie^, północna - wprost na
Monument Kapitana Ksawerego Burskiego^, i zachodnia - na
Bramę do Wsi, w kształcie ruiny łuku triumfalnego^. Na wyspie
„Przechadzka" prowadziła pod Monument na niewielkim pagór-
ku, w kręgu topoli. Spod niego ukazywał się widok umieszczo-
nej w środku wsi ruiny Łuku Triumfalnego Sobieskiego ] ił. 8
ożywiającego - jako eye-ccńcher - monotonną linię jej zabudo-
wań. Dałej wiodła na cypel wyspy, z widokiem na złewisko wód
STUDIA WILANOWSKIE XIX
Struktura ideowa gmachu wilanowskiego pałacu była trójczłono-
wa: korpus - muzeum króła i sztuki jego epoki (aspekt przeszło-
ści), skrzydło południowe - Masaemn Arkadyjczyków (współczes-
ność) i skrzydło północne - Muzeum Sztuki (aspekt przyszłości).
Ograniczenie programu rezydencjonalnego do jednego skrzydła
dawnego pałacu przekształcało je w wilłę, której to koncepcji od-
powiadały przedstawienia muz w prowadzącej doń otwartej na
ogród loggii - wyraz pojmowania ogrodu willi jako „poetyckiego
rozszerzenia treści" domu.
Nowy ogród północny w Wilanowie
jako North waterside garden
Obfitość materiałów sprawia, że szczegółowe analizy projektów
i realizacji obu wilanowskich założeń ogrodowych winny stać
się przedmiotem osobnych studiów, wyjaśniających ich niekiedy
interesującą genezę, o czym świadczy poniższy wybór najcie-
kawszych z nich.
Już w roku 1799 rozpoczęto tworzenie nowego założenia na
obrzeżach dawnego ogrodu j ił. 6 ] [IhY]. Jego centralną częścią
była sztucznie usypana wyspa, stanowiąca przedłużenie linii
półwyspu. W 1809 roku obie te sztuczne partie zostały połączo-
ne Mostem Rzymskim^-, który optycznie zamykał widok otwie-
rający się z Altany Chińskiej^, ulokowanej u nasady półwyspu.
Nowy ogród został wkomponowany między wieś a jezioro - po-
wstała głęboko wcinająca się zatoka oraz kanał wzdłuż wyspy.
Ponadto Potocki „przekomponował optycznie" istniejące, dolne
pasmo brzegowe ogrodu barokowego (odwrócił je o 90 stopni).
Przedłużył też ścieżkę spacerową nad Jeziorem Wilanowskim
(do około 1,5 km), a poprzez jej „zapętlenie" na zachodni brzeg
- do około 2,5 km. „Przechadzka", jak ją nazywał, miała począ-
tek przy ujściu strumienia południowego i - biegnąc wzdłuż
brzegu do zejścia dolnego tarasu dawnego regularnego ogrodu
- przekraczała jego północną granicę, zaznaczoną na jeziorze
powyżej małym stopniem wodnym. Stąd zaczynała się jej część
nowa, jako polna ścieżka (rodzaj Dzikiej Promenady), podążająca
sztuczną groblą i prowadząca na wyspę poprzez Most Rzymski.
Centralne położenie mostu akcentowały otwierające się zeń osie
widokowe: wschodnia - na Jezioro Wilanowskie i kanał zamknię-
ty optycznie pałacykiem w Morysinie^, północna - wprost na
Monument Kapitana Ksawerego Burskiego^, i zachodnia - na
Bramę do Wsi, w kształcie ruiny łuku triumfalnego^. Na wyspie
„Przechadzka" prowadziła pod Monument na niewielkim pagór-
ku, w kręgu topoli. Spod niego ukazywał się widok umieszczo-
nej w środku wsi ruiny Łuku Triumfalnego Sobieskiego ] ił. 8
ożywiającego - jako eye-ccńcher - monotonną linię jej zabudo-
wań. Dałej wiodła na cypel wyspy, z widokiem na złewisko wód
STUDIA WILANOWSKIE XIX