Żurowska, Klementyna [Hrsg.]: Ostrów Lednicki (Band 1) (Kraków, 1993)

Ryc. 40

choćby częściowe zanurzenie osoby chrzczonej. Znana jest
spora grupa przykładów o parametrach zbliżonych do na-
szych. I tak: w Palestynie baptysterium w Eleona, na Górze
Oliwnej, pochodzące z czasów konstantyńskich posiada ba-
sen kwadratowy zagłębiony w posadzkę jedynie 24 cm.
Okrągły basen w el-Merd osiąga głębokość 33 cm, a zna-
leziona luzem monolityczna piscina z Bersabea ma 35 cm
wysokości. Heksagonalny basen w baptysterium kościoła
Matki Boskiej na Górze Garizim — 40 cm, a owalna misa
w baptysterium św. Jana w Gerasie jest głęboka na 49 cm
(Ryc. 44). Podobną głębokość ma okrągły basen w Takie
w Syrii — 40 cm czy w Belezma w Egipcie — 42 cm.
Zbliżone wymiary ma kilka basenów greckich: w bazylice
A w Tebach — 35 cm oraz baseny na wyspach Egejskich,
z których kilka ma głębokość ok. 40 cmE^. Również na
terenach dzisiejszej Francji znaleźć można baseny o podob-
nym zagłębieniu: w Civray-sur-Cher 35 cm, w Prowansji:
Melas^' i Venasque z przełomu VI i VIE^ (Ryc. 43) czy
w Normandii: Port BaiE^ (Ryc. 45), a także w Es Fornas de Torello na hiszpańskich BalearacłE^
(Ryc. 46). Wszystkie wymienione zabytki pochodzą z wieków od IV do VII i przetrwały w formach
pozwalających na odczytanie ich wymiarów. Oprócz przykładów francuskich na terenie Austrii,
w Karyntii, w miejscowości Duel, w ruinach kościoła na terenie założenia późnoantycznego odsłonięto
czworolistny basen chrzcielny wewnątrz kwadratowy i zagłębiony na ok. 40 cm datowany na ok.
VI wiek^ (Ryc. 47) czy w Schaan (Lichtenstein) z V w., gdzie basen ma 30^40 cm głębokości"^.
Z VI wieku pochodzi głęboki na 35 cm niewielki basen w Gradec w Dalmacji"' (Ryc. 61). Równie
płytkim znaleziskiem jest ośmioboczna misa z zaprawy w nawie Karlskapelle w Palenbergu
w Westfalii zagłębiona na ok. 20 cm i, jak sądzą odkrywcy, otoczona drewnianym obramowaniem.
Datowana jest wraz z całym drewnianym kościołem na późny VIII wiek zgodnie zresztą z tradycją
przypisującą tę fundację Karolowi Wielkiemu"*^ (Ryc. 48).

Ain Mamudieh (Palestyna), bapty-
sterium połączone ze skalną cyster-
ną-źródłem (wg B. Bagatti)

Przykładem szczególnym są dwie kamienne misy pochodzące z hiszpańskiej Betyki datowane na
VII wiek — obie łączone z liturgią chrzcielną. Pierwsza, pochodząca z Santisteban deł Puerto (Jaen),
w kształcie niewielkiej wanny, ozdobiona reliefem i głęboka na 21 cm. Druga, z Martos, kwadratowa,
o bokach rozchylających się ku górze, z reliefową dekoracją o motywach falistych i plecionkowych
oraz dnem ozdobionym przedstawieniami ryb — jest również płaska (Ryc. 49). Obie niewątpliwie
były sprzętami ruchomymi. Do grupy tej należy także trzecia podobna misa z okolic Sevilli
o głębokości jedynie 14 cm interpretowana jednak równolegle jako zbiornik na wodę święconą'^.

344 B. Bagatti 1957, s. 221 i 226; G. Davies 1969, s. 23-25.
345 A. Khatchatrian 1962, s. 77 i 106; G. Davies 1969, s. 25.
346 C. Heitz 1987, s. 56.
347 C. Heitz 1987, s. 53-54.
348 P. de Palol 1967, s. 165-166.
349 R. Egger 1934, s. 287-292; R. Noll 1954, s. 100-102.
350 F.M. Buhler 1975, s. 13-14.
351 L. Chevalier, s. 144.
352 Odkrywca tego zabytku rekonstruuje drewniane obramowanie misy na podstawie wysokich na ok. 8 cm brzegów basenu, które jego
zdaniem musiały wspierać się na jakiejś konstrukcji. Wysokość tego obramowania ocenia na ok. 60 cm, jest to jednak interpretacja
całkowicie dowolna. Autor stwierdza ponadto, że analogiami są: założenia w Augsburgu o spornym datowaniu, cysterna o głębokości
ok. 50 cm (o niepewnym przeznaczeniu) w Btiraberg k/Fritzlar z II poł. VIII w. oraz głęboki na 54 cm basen w katedrze w Hildesheim
datowany na IX wiek. L. Schaefer 1957, s. 361-378; Vorrom. Kb. 1968, s. 254 i n.; Vorrom. Rb. 1991, s. 326, tamże pełna literatura.
353 P. de Palol 1967, 179-181.

105