Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (10.1966)

Janusz Ostrowski

PORTRET FAJUMSKI ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO

W WARSZAWIE1

▼ T Galerii Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się portret opa-
trzony numerem inwentarza 127191, przedstawiający młodego chłopca ukazanego do połowy
torsu i ubranego w białą szatę (il.l). Podobizna chłopca namalowana jest na deseczce o ściętych
ukośnie górnych rogach i posiadającej wymiary 0,37x0,18 m i grubość ok. 0,002 m. Obraz
wykonany jest pędzlową odmianą techniki enkaustycznej.

Portret ten został zakupiony z końcem ubiegłego wieku w Gizeh przez Józefa Pakiesa2.
Właściciel zdeponował go w Muzeum książąt Czartoryskich w Krakowie, gdzie zabytek prze-
bywał aż do lat trzydziestych XX w. W tym czasie został on zakupiony przez Dyrekcję Muzeum
Narodowego w Warszawie. W okresie wojny portret został zrabowany przez oficera SS, jednak
po wielu staraniach prof. Marii Bernhard powrócił do Muzeum.

Stan zachowania zabytku jest dobry3. Tło portretu jest barwy jasnoszarej o lekkim nie-
bieskawym odcieniu, rozjaśnione koło lewego ucha i policzka. Wzdłuż prawej krawędzi deski,
od górnego skosu aż do wysokości ucha widnieje plama koloru pomarańczowego.

1 Artykuł jest fragmentem pracy magisterskiej pt. „Portrety fajumskie w zbiorach polskich" pisanej pod
kierunkiem prof. dr M. L. Bernhard w Katedrze Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego
W Krakowie.

2 Józef Pakies (zm. 25 X 1923 r.) architekt działający w Krakowie na przełomie XIX i XX wieku, był m.in.
projektantem domu prof. W. Natansohna, W którym dzisiaj mieści sic. Katedra Archeologii Śródziemnomorskiej
UJ patrz St. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa 1954, s. 226.

3 Portret posiada wiele pęknięć (nie wpływających jednak na czytelność rysunku), a mianowicie idąc od strony
prawej (zgodnie z ustawieniem osoby portretowanej): od prawego górnego skosu deski poprzez całą jej długość,
od górnego końca prawego ucha chłopca aż do dołu deseczki, drobne pęknięcie od górnej krawędzi aż do Włosów.
Wśród tych pęknięć należy wyodrębnić trzy wstawki: 1) przebiegająca od góry deski przez prawe oko aż do brody,
gdzie następuje poziome jej zakończenie; 2) idąc ku dołowi przedłużeniem tej wstawki są dwa małe prostokątne
kawałeczki, po czym znów następuje poziome pęknięcie przebiegające przez środkową część szyi; 3) z prawej
strony poprzez nagły skośny uskok łączy się ono z pionowym pęknięciem przebiegającym od połowy długości
szyi aż do dolnej krawędzi deski. Od powyższego poziomego pęknięcia odchodzą dwa pionowe sięgające do do-

13