Studia Waweliana (2.1993)

Studia Waweliana
Tom II, 1993
PL ISSN 1230—3275

ANNA KOWALSKA, MIECZYSŁAW KĘDZIORA, JÓZEF CAMRA *
BARBARA PIETRZYK, JANUSZ STEPIŃSKT **
ANNA SĘDZIMIR *** JERZY SĘDZIMIR ****

FIZYKOCHEMICZNE BADANIA PRÓBKI SKORODOWANEGO KIELICHA
ZNALEZIONEGO W GROBOWCU BISKUPA MAURUSA

1. SPOSÓB POBRANIA PRÓBKI DO BADAŃ
ORAZ WYNIKAJĄCE STĄD KONSEKWENCJE

Uwzględniając wyjątkowo duży walor histo-
ryczny badanego obiektu, ograniczono się do po-
brania próbki o masie około 0.05 grama. Próbka
ta. okruch, który samorzutnie odpadł w wyniku
korozji, posłużyła do wykonania wszystkich ba-
dań. Użycie tak małej próbki pociąga za sobą
ujemne skutki, trudno bowiem uznać uzyskane
wyniki za jednoznacznie reprezentatywne dla
całej substancji kielicha. Nawet w obrębie po-
branego okrucha stwierdzono istotne różnice
składu. Zatem uzyskane informacje mogą być
traktowane jedynie jako punkt wyjścia do ostroż-
nych, półilościowych wniosków.

2. ANALIZA CHEMICZNA — WYNIKI
I DYSKUSJA

..Srebro jubilerskie" jest zazwyczaj stopem
srebra z miedzią zawierającym niewielkie, zwy-
kle przypadkowe domieszki innych metali (Pb.
Zn. Cd. Fe itp.). W wyniku korozji — zależnie
od ośrodka, w którym przebiega — powstają
najczęściej siarczki, chlorki, zasadowe węglany
lub siarczany.

Z pobranej próbki odłamano pięć kawałków
o masie 0,003 grama każdy. Oznaczano w nich
zawartość ośmiu pierwiastków, których obecno-
ści można się było spodziewać. Oznaczenia wyko-
nano metodą absorpcji atomowej.

* Środowiskowe Laboratorium Analiz Fizykochemi-
cznych i Badań Strukturalnych UJ.

** Zakład Metaloznawstwa i Obróbki Cieplnej, In-
stytut Metalurgii AGH.

Wyniki analiz — zebrane w tabeli 1A —
wskazują, że głównymi składnikami stopu są sre-
bro i miedź. Zawartości pozostałych metali do-
wodzą, że są one przypadkowymi domieszkami.
Próby oznaczeń siarki dały wynik negatywny,
występuje ona bowiem w ilościach mniejszych
od czułości stosowanej metody (S ^ 0.01%).
Głównym produktem korozji jest chlorek srebra
(chlor oznaczano potenc jometrycznie. stosując
elektrodę jonoselektywną). Wskazują na to tak-
że wyniki badań przeprowadzonych mikrosondą
oraz metodą dyfrakcji promieni rentgena. Wy-
niki ostatniej z wymienionych metod wykazały,
że w warstwie powierzchniowej produktów ko-
rozji występuje również miedź w postaci zasa-
dowego węgalnu. Próbki różnią się wyraźnie za-
wartością chloru mieszczącą się w granicach
<C 0.1 do około 20%. Znacząca jest zawartość
miedzi, której udział w poszczególnych próbkach
mieści się w granicach 1.5 do około 3%.

Zakładając, że wszystkie metale obecne w
materiale wyjściowym pozostały w skorodowanej
próbce, można wyliczyć skład stopu przed ko-
rozją. Procentowy udział metali w stopie, z któ-
rego sporządzono kielich, byłby równy w takim
przypadku stosunkowi analitycznie oznaczonej
zawartości danego składnika do zawartości wszy-
stkich metali w skorodowanej próbce. Wyniki te-
go rodzaju przeliczeń podano w tabeli IB. po-
mijając w nich wapń i sód. które nie mogły być
obecne w materiale wyjściowym, pojawiły się

*** Zakład Krystochemii, Instytut Inżynierii Materia-
łowej AGH.

**** Zakład Chemii Fizycznej i Elektrochemii, Wy-
dział Metali Nieżelaznych AGH.

25