DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Miscellanea
DOI article:Olszewski, Andrzej M.: Problem kręgu rzeźbiarskiego poliptyku w Książnicach Wielkich
DOI article:Bartel, Krystyna: Obraz św. Kazimierza w kościele OO. Reformatów w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47893#0072
ANDRZEJ M. OLSZEWSKI
Cracovie„ auquel ils ressemblent egalement par les
lignes principales de leur style qui est le baroque go-
thique. Selon l’abbe B. Przybyszewski, on pourrait
supposer — mais ce n’est qu’une hypothese — que
1’auteur de l’autel de Książnice Wielkie fut Michel,
peintre et sculpteur sur bois de Cracovie.
L’analyse stylistiąue et comparative de 1’autel de
Książnice Wielkie et de nombre de sculptures qui
lui ressemblent, permet de supposer que ces der-
nieres provenaient soit du meme atelier, soit d’un
atelier se trouvant sous 1’influence de 1’auteur de
1’autel en question. Citons ici: le groupe du Cruci-
fiement de l’arc triomphal de l’eglise de Książnice
Wielkie, fonde aussi en 1501 par l’abbe Mikołaj de
Koprzywnica, la statuę de Saint Nicolas (peut-etre
un don du meme fondateur) dans la meme eglise,
le crucifix du maitre-autel de 1’eglise de Chotel Czer-
wony, les sculptures dans Teglise paroissiale de Zbo-
rowek — le crucifix de 1’autel lateral, les figures de
la Vierge et de Saint Jean l’Evangeliste de l’arc
triomphal ainsi que la statuę de Saint Nicolas dans
le couronnement du maitre-autel — et enfin la sta-
tuę de la Vierge avec 1’Enfant de Pilzno.
Le peintre et sculpteur sur bois, nomme Michel,
reęut le droit urbain a Cnacovie en 1486. Si 1’autel
de Książnice Wielkie ainsi que certaines parmi les
oeuvres citees, provenaient de son atelier, ont pour-
rait supposer que cet atelier se trouvat a Cracovie,
qui a cette epoque etait un centre de la vie cultu-
relle et artistique.
KRYSTYNA BARTEL
OBRAZ ŚW. KAZIMIERZA W KOŚCIELE OO. REFORMATÓW W KRAKOWIE"
W krakowskim kościele oo. reformatów, w pierw-
szym od wejścia bocznym ołtarzu po stronie ewan-
gelii znajduje się obraz przedstawiający św. Kazi-
mierza (il. 1), mimo znacznej wartości artystycznej
dotychczas naukowo nie opracowany. Pierwszy
zwrócił na niego uwagę w r. 1902 Walery Eliasz-Ra-
dzikowski podając, że „jest kopią oryginału dochowa-
nego w kościele parafialnym w Krośnie, lecz niestety
przy odnawianiu tak zmienioną, że tylko w ogólnych
konturach przypomina pierwowzór” \ Z kolei wspo-
mniał o nim Jan Bołoz Antoniewicz w dyskusji nad
przedłożoną w dniu 13 maja 1904 r. na posiedzeniu
lwowskiego grona Komisji Historii Sztuki Akademii
Umiejętności rozprawą Fryderyka Papee O najstar-
szych wizerunkach św. Kazimierza, ograniczając się
do stwierdzenia, że jest to „duży, naturalnej wiel-
kości, ale późny wizerunek świętego w reformackim
kościele św. Kazimierza w Krakowie”2. Publikując
protokół z tego posiedzenia i reprodukcję fragmentu
przedstawiającego głowę świętego, Marian Sokołow-
ski dodał od 316*016, że „obraz pochodzi z pierwszej
połowy XVII wieku i wykonany był bez zaprzeczenia
przez jednego z najznakomitszych malarzy wówczas
w Krakowie”, zwięźle go opisał, stwierdzając „kolo-
ryt żywy, ale nie ciepły, o przewadze tonów ciemnych
i brunatnych, co razem z karnacją bladą i przy ciem-
nych włosach świętego składa się, na czarnym tle
i przy dotknięciu pędzla płynnym i szerokim, na har-
monijną i jednolitą całość”3. Sprawa naszego obrazu
omawiana była jeszcze raz na posiedzeniu Komisji
Historii Sztuki w dniu 21 marca 1907 r., tym razem
w Krakowie, gdy Marceli Nałęcz Dobrowolski przed-
stawił jego fotografię4, jako „utworu z XVII wieku
* Artykuł niniejszy jest streszczeniem pracy wykonanej
na Seminarium Historii Sztuki Nowożytnej prof. dra Adama
Bochnaka, który wraz z prof. drem Lechem Kalinowskim
przyjął ją w maju 1966 r. jako rozprawę magisterską.
1 W. ELIASZ-RADZIKOWSKI, Kraków dawny i dzisiejszy,
Kraków 1902, s. 464.
2 „Spraw. Kom. Hist. Szt.” VIII, 1912, szp. CCCXIX; -
o wybitnych cechach włoskich”. W dyskusji nad
twierdzeniem Dobrowolskiego zabierali głos Marian
Sokołowski, Leonard Lepszy i Julian Pagaczewski,
jednakże w drukowanym protokóle nie podano treści
ich wypowiedzi 5. Na następną, jak dotychczas ostat-
nią wzmiankę o interesującym nas dziele malarstwa
czekać przyszło pół wieku, do poświęconej sztuce ba-
roku sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, odby-
tej w Poznaniu w dniach 21 i 22 listopada 1957 r.
W dyskusji na tej sesji wypowiedział Władysław
Tomkiewicz w sposób kategoryczny twierdzenie, że
wizerunek św. Kazimierza „był darem Zygmunta III
dla reformatów i że to obraz wykonany przez arty-
stów królewskich”. Tym samym określił czas jego
powstania najpóźniej na rok 1632, będący datą śmier-
ci Zygmunta III. Zwracając uwagę na pokrewień-
stwo tego obrazu z portretem Stanisława Tęczyń-
skiego, który z kolekcji Potockich w Krzeszowicach
przeszedł do Państwowych Zbiorów Sztuki na Wa-
welu, wyraził Tomkiewicz przypuszczenie, że i ten
portret był malowany w kraju. Solidaryzując się
z opinią Michała Walickiego i powołując się na swą
rozmowę z nieżyjącym już w r. 1957 Janem Żarnow-
skim, który „gdy chodzi o Tęczyńskiego [...] odrzucił
najzupełniej słusznie tradycję flamandzką i mówił, że
jest to dzieło północnowłpskie”, Tomkiewicz skłonny
był ostatecznie dla obu obrazów „szukać artysty zbli-
żonego czy wychowanego na szkole włoskiej” 6. W re-
zultacie opinia Władysława Tomkiewicza z r. 1957
pokrywa się z opinią Marcelego Nałęcz Dobrowol-
skiego z r. 1907.
Obraz będący tematem niniejszej pracy ma kształt
zgodny z okalającą go ramą. Jest to w zasadzie pro-
tamże szp. CCCXVI-CCCXVIII, opublikowano streszczenie
rozprawy Papee’go.
3 Tamże, szp. CCCXIX, przyp. 3 oraz szp. CCCXVII-
CCCXIII, fig. 24.
4 Tamże IX, 1915, szp. CXL. Była to fotografia opubliko-
wana tamże VIII, 1912, szp. CCCXVII-CCCXVIII, fig. 24.
5 Tamże IX, 1915, szp. CXL.
6 „Biul. Hist. Szt.” XX, 1958, nr 1, S. 127-128.
62
Cracovie„ auquel ils ressemblent egalement par les
lignes principales de leur style qui est le baroque go-
thique. Selon l’abbe B. Przybyszewski, on pourrait
supposer — mais ce n’est qu’une hypothese — que
1’auteur de l’autel de Książnice Wielkie fut Michel,
peintre et sculpteur sur bois de Cracovie.
L’analyse stylistiąue et comparative de 1’autel de
Książnice Wielkie et de nombre de sculptures qui
lui ressemblent, permet de supposer que ces der-
nieres provenaient soit du meme atelier, soit d’un
atelier se trouvant sous 1’influence de 1’auteur de
1’autel en question. Citons ici: le groupe du Cruci-
fiement de l’arc triomphal de l’eglise de Książnice
Wielkie, fonde aussi en 1501 par l’abbe Mikołaj de
Koprzywnica, la statuę de Saint Nicolas (peut-etre
un don du meme fondateur) dans la meme eglise,
le crucifix du maitre-autel de 1’eglise de Chotel Czer-
wony, les sculptures dans Teglise paroissiale de Zbo-
rowek — le crucifix de 1’autel lateral, les figures de
la Vierge et de Saint Jean l’Evangeliste de l’arc
triomphal ainsi que la statuę de Saint Nicolas dans
le couronnement du maitre-autel — et enfin la sta-
tuę de la Vierge avec 1’Enfant de Pilzno.
Le peintre et sculpteur sur bois, nomme Michel,
reęut le droit urbain a Cnacovie en 1486. Si 1’autel
de Książnice Wielkie ainsi que certaines parmi les
oeuvres citees, provenaient de son atelier, ont pour-
rait supposer que cet atelier se trouvat a Cracovie,
qui a cette epoque etait un centre de la vie cultu-
relle et artistique.
KRYSTYNA BARTEL
OBRAZ ŚW. KAZIMIERZA W KOŚCIELE OO. REFORMATÓW W KRAKOWIE"
W krakowskim kościele oo. reformatów, w pierw-
szym od wejścia bocznym ołtarzu po stronie ewan-
gelii znajduje się obraz przedstawiający św. Kazi-
mierza (il. 1), mimo znacznej wartości artystycznej
dotychczas naukowo nie opracowany. Pierwszy
zwrócił na niego uwagę w r. 1902 Walery Eliasz-Ra-
dzikowski podając, że „jest kopią oryginału dochowa-
nego w kościele parafialnym w Krośnie, lecz niestety
przy odnawianiu tak zmienioną, że tylko w ogólnych
konturach przypomina pierwowzór” \ Z kolei wspo-
mniał o nim Jan Bołoz Antoniewicz w dyskusji nad
przedłożoną w dniu 13 maja 1904 r. na posiedzeniu
lwowskiego grona Komisji Historii Sztuki Akademii
Umiejętności rozprawą Fryderyka Papee O najstar-
szych wizerunkach św. Kazimierza, ograniczając się
do stwierdzenia, że jest to „duży, naturalnej wiel-
kości, ale późny wizerunek świętego w reformackim
kościele św. Kazimierza w Krakowie”2. Publikując
protokół z tego posiedzenia i reprodukcję fragmentu
przedstawiającego głowę świętego, Marian Sokołow-
ski dodał od 316*016, że „obraz pochodzi z pierwszej
połowy XVII wieku i wykonany był bez zaprzeczenia
przez jednego z najznakomitszych malarzy wówczas
w Krakowie”, zwięźle go opisał, stwierdzając „kolo-
ryt żywy, ale nie ciepły, o przewadze tonów ciemnych
i brunatnych, co razem z karnacją bladą i przy ciem-
nych włosach świętego składa się, na czarnym tle
i przy dotknięciu pędzla płynnym i szerokim, na har-
monijną i jednolitą całość”3. Sprawa naszego obrazu
omawiana była jeszcze raz na posiedzeniu Komisji
Historii Sztuki w dniu 21 marca 1907 r., tym razem
w Krakowie, gdy Marceli Nałęcz Dobrowolski przed-
stawił jego fotografię4, jako „utworu z XVII wieku
* Artykuł niniejszy jest streszczeniem pracy wykonanej
na Seminarium Historii Sztuki Nowożytnej prof. dra Adama
Bochnaka, który wraz z prof. drem Lechem Kalinowskim
przyjął ją w maju 1966 r. jako rozprawę magisterską.
1 W. ELIASZ-RADZIKOWSKI, Kraków dawny i dzisiejszy,
Kraków 1902, s. 464.
2 „Spraw. Kom. Hist. Szt.” VIII, 1912, szp. CCCXIX; -
o wybitnych cechach włoskich”. W dyskusji nad
twierdzeniem Dobrowolskiego zabierali głos Marian
Sokołowski, Leonard Lepszy i Julian Pagaczewski,
jednakże w drukowanym protokóle nie podano treści
ich wypowiedzi 5. Na następną, jak dotychczas ostat-
nią wzmiankę o interesującym nas dziele malarstwa
czekać przyszło pół wieku, do poświęconej sztuce ba-
roku sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, odby-
tej w Poznaniu w dniach 21 i 22 listopada 1957 r.
W dyskusji na tej sesji wypowiedział Władysław
Tomkiewicz w sposób kategoryczny twierdzenie, że
wizerunek św. Kazimierza „był darem Zygmunta III
dla reformatów i że to obraz wykonany przez arty-
stów królewskich”. Tym samym określił czas jego
powstania najpóźniej na rok 1632, będący datą śmier-
ci Zygmunta III. Zwracając uwagę na pokrewień-
stwo tego obrazu z portretem Stanisława Tęczyń-
skiego, który z kolekcji Potockich w Krzeszowicach
przeszedł do Państwowych Zbiorów Sztuki na Wa-
welu, wyraził Tomkiewicz przypuszczenie, że i ten
portret był malowany w kraju. Solidaryzując się
z opinią Michała Walickiego i powołując się na swą
rozmowę z nieżyjącym już w r. 1957 Janem Żarnow-
skim, który „gdy chodzi o Tęczyńskiego [...] odrzucił
najzupełniej słusznie tradycję flamandzką i mówił, że
jest to dzieło północnowłpskie”, Tomkiewicz skłonny
był ostatecznie dla obu obrazów „szukać artysty zbli-
żonego czy wychowanego na szkole włoskiej” 6. W re-
zultacie opinia Władysława Tomkiewicza z r. 1957
pokrywa się z opinią Marcelego Nałęcz Dobrowol-
skiego z r. 1907.
Obraz będący tematem niniejszej pracy ma kształt
zgodny z okalającą go ramą. Jest to w zasadzie pro-
tamże szp. CCCXVI-CCCXVIII, opublikowano streszczenie
rozprawy Papee’go.
3 Tamże, szp. CCCXIX, przyp. 3 oraz szp. CCCXVII-
CCCXIII, fig. 24.
4 Tamże IX, 1915, szp. CXL. Była to fotografia opubliko-
wana tamże VIII, 1912, szp. CCCXVII-CCCXVIII, fig. 24.
5 Tamże IX, 1915, szp. CXL.
6 „Biul. Hist. Szt.” XX, 1958, nr 1, S. 127-128.
62