DOI Heft:
Tenchos prōton
DOI Artikel:Tsuntas, Chrēstos: Oi proïstorikoi taphoi en Elladi
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14586#0030
39
01 προϊστορικοι ταφοι τησ ελλαδοσ
40
μος, δν ανάγκη νά ύποθέσωμεν ώς λίαν συνήθη εν
τινι έποχή, δηληδή έν όσω οί τύμβοι έχρησίμευον
κυρίως ώς οικογενειακοί τάφοι. Περί τούς ομηρι-
κούς δμως χρόνους, καθ' ούς κραταιού μένων των
πολιτειών τά γένη είχον άπολέσει μέγα μέρος της
άρχικης· σημασίας και δυνάμεως των, οί τύμβοι
συνήθως έ'κρυπτον ετα και μόνον νεκρόν' τότε εν-
νοείται δτι και ό δρόμος ήν πλέον περιττός και δια
τοΰτο έξέλιπεν. Ή βαθμιαία αύτη από της πρώ-
της καλύβης μέχρι του ομηρικού τύμ.βου έξέλιξις
είναι τόσον συνεχής και τόσον φυσική, ώστε μοι
φαίνεται, δτι αύτή και μόνη αρκεί, Ίνα πλήρωση
τά έν ταϊς μερικαίς άποδείξεσιν ύπάρχοντα γά-
σματα, τά οφειλόμενα είτε εις τήν ελλειψιν ειδή-
σεων και μνημείων είτε εις τήν ίδικήν μου άγνοιαν.
Έν τέλει ανάγκη νά είπω ολίγα και περί της
θέσεως των νεκρών έν τω τάφω και περί της καύ-
σεως αυτών διότι ώς έπραγματεύΟησαν τά ζητή-
ματα ταύτα μέχρι τοοδε, εξαφανίζεται παν δ,τι
χαρακτηριστικών έν τοί'ς ήθεσιν υπάρχει, εξάγονται
δε συμπεράσματα λίαν εσφαλμένα.
Περί της καύσεως δ Ηθ1Ι}ϊ§ (Όαβ ΙιοΐΉβΠδοηβ
Εροδ σ. 41 ) εσχάτως έξήνεγκε τήν γνώμην, ότι
οί νεκροί ίσως δεν έκαίοντο, άλλ' έταριχεύοντο.
Ή ύπόΟεσις αύτη, αν άπεδεικνύετο, πλήν του δτι
θά έ'διδεν άφορμήν εις συμπεράσματά τινα άφο-
ρώντα τάς περί μελλούσης ζωής ιδέας τών ανθρώ-
πων εκείνων, Οά άπεοείκνυε συγχρόνως και έν
τούτω τήν έπιρροήν ανατολικών λαών. Έν ω ή
εναντία γνώμη, δτι οί νεκροί έκαίοντο μέν, άλλ'
άτελώς και εντός τών τάφων, στηριζομένη έπί
παρατηρήσεων γενομένων έν αύταϊς ταΓς άνασκα-
φαίς (δοΐαϋβΓηειηη σ. 373 και άλλαχοΟ, και ΚδΙϊΙβΓ
ά&8 ΚυρρβΙβΤ&β ββϊ Μβηίάϊ σ. 55), αποδεικνύει·,
δτι οί Έλληνες τότε εύρίσ/.οντο εις έποχήν μετα-
βάσεως άπό της ταφής τών πτωμάτων ακεραίων
εις τήν καϋσιν αυτών" τοιούτος μέσος τρόπος με-
ταξύ τών δύο συστημάτων έπρεπε νά υποτεθή, και
αν οί τάφοι της άκροπόλεως Μυκηνών δεν παρεϊχον
προφανή παραδείγματα αύτοΟ'διότι οί αρχαϊκοί λαοι
σπανίως μεταβάλλουσι τά ήθη και εθιμά των άπο-
τόμως. Προς έπιβεβαίωσιν δε τών λεγομένων δεν
λείπουσι και άναλογίαι παρ' άλλοις λαοίς του ίνδο-
γερμανικοΟ κλάδου. Ούτω ό Άγγλος αρχαιολόγος
αίδ. \Υ. 0. ίιιΐνίδ βεβαιοί, δτι έν πασι τοίς ύπ' αυ-
τοί; έρευνηθείσι πολυαρίθμοις τύμβοις της Αγ-
γλίας τά σώματα τών νεκρών είχον καή έντός αύ-
τών τών τάφων ήμιτελώς, ώς αναφέρει ό δίβνοηδ
(ΡΙίηΙ Γ.ηίρδ σ. 410), όστις έν τω αύτώ κεφαλαίω
συνέλεξε και πολλά άλλα παραδείγματα ατελούς
καύσεως τών νεκρών. "Αλλως δμως εξηγεί τό
πράγμα Ό κ. Κ,οΙίΙβΡ (άνωτ. σημ.), δστις στηριζό-
μενος έπί της άτελοΟς καύσεως έντός τάφων άκα-
ταλλήλων πράς τούτο ένεκα της έλλείψεως αερι-
σμοί), συμπεραίνει δτι οί θολωτοί τάφοι είναι έπεί-
σακτοι εις τήν Ελλάδα έκ χώρας, έν η ουχί καυ-
σις, αλλ άλλος τρόπος ταφής ήτο συνήθης. Ή
χώρα αύτη λέγει συμφώνως τω ΑάΙβΡ, ου αναφέρει
τήν γνώμην, πρέπει νά ήναι ή Μεσοποταμία.Άλλ'
έκεί οί τάφοι δεν είναι αληθείς θόλοι, άλλά καμά-
ραι θολωταί επιμήκεις, ματαίως δε μέχρι τούδε
έζητήθη τρίτον σχήμα συνδέον τά δύο ταΟτα δλως
διάφορα άλλήλων. Έξ άλλου και έγώ παραδέχο-
μαι, δτι οί θολωτοί τάφοι δεν ήσαν έξ αρχής προ-
ωρισμένοι, ίνα καίωνται έν αύτοϊς οί νεκροί, διότι
ή καΰσις είναι έν γένει μεταγενεστέρα, ώς φαίνε-
ται, του ένταφιασμοΟ (ίδ. ^ΥοΡδϊΐίΐβ Μβαι. (Ιβδ Αη-
ΐϊφίαΐΓββ (Ια Νογ(1 1882σ. 169καίΓρ. ν. ΗβΙΙνναΜ
ϋα1ΐιΐΓ»6δθ1ιίο1ι[β I σ. 87), δ'ταν δμως ήρχισε νά
είσάγηται, δεν μετεβλήθησαν και οί τάφοι άμέσως
συμφώνως τω νεωτέρω έθίμω , άλλ' ούδέ ένόμι-
ζον, φαίνεται, οί τότε άνθρωποι, δτι επρεπεν ό νε^·
κρός νά καή όλοτελώς.
Άναφορικώς προς τό έτερον ζήτημα θά περιορι-
σθώμεν εις τον πρώτον τάφον της άκροπόλεως,
διότι έν αύτώ εύρέθη εις νεκρός εις κατάστασιν
έπιτρέπουσαν νά κρίνη τις περί της θέσεώς του. Ό
τάφος ούτος εχει μήκος 6,45 μ., πλάτος δε τοΟ
πυθμένος 3,45 μ. Άλλ'αί διαστάσεις αύται σπου-
δαίως έλαττουνται, διότι δ τάφος είναι έκτισμένος
πέριξ διά δύο τοιχίων, ων ό πρώτος κάθετος εχει
πάχος 0,60 μ., ό δε δεύτερος κεκλιμένος ων προς
τά έ'σω έχει πάχος κάτω 0,30 μ., περιορίζεται
λοιπόν ούτω τό πλάτος τοΟ πυθμένος τοΟ τάφου
εις 1,65 μ. Έν ω δέ ό χώρος γίνεται ούτω πολύ
στενότερος του άρχικοΰ, τά σώματα άνδρών τελείων
01 προϊστορικοι ταφοι τησ ελλαδοσ
40
μος, δν ανάγκη νά ύποθέσωμεν ώς λίαν συνήθη εν
τινι έποχή, δηληδή έν όσω οί τύμβοι έχρησίμευον
κυρίως ώς οικογενειακοί τάφοι. Περί τούς ομηρι-
κούς δμως χρόνους, καθ' ούς κραταιού μένων των
πολιτειών τά γένη είχον άπολέσει μέγα μέρος της
άρχικης· σημασίας και δυνάμεως των, οί τύμβοι
συνήθως έ'κρυπτον ετα και μόνον νεκρόν' τότε εν-
νοείται δτι και ό δρόμος ήν πλέον περιττός και δια
τοΰτο έξέλιπεν. Ή βαθμιαία αύτη από της πρώ-
της καλύβης μέχρι του ομηρικού τύμ.βου έξέλιξις
είναι τόσον συνεχής και τόσον φυσική, ώστε μοι
φαίνεται, δτι αύτή και μόνη αρκεί, Ίνα πλήρωση
τά έν ταϊς μερικαίς άποδείξεσιν ύπάρχοντα γά-
σματα, τά οφειλόμενα είτε εις τήν ελλειψιν ειδή-
σεων και μνημείων είτε εις τήν ίδικήν μου άγνοιαν.
Έν τέλει ανάγκη νά είπω ολίγα και περί της
θέσεως των νεκρών έν τω τάφω και περί της καύ-
σεως αυτών διότι ώς έπραγματεύΟησαν τά ζητή-
ματα ταύτα μέχρι τοοδε, εξαφανίζεται παν δ,τι
χαρακτηριστικών έν τοί'ς ήθεσιν υπάρχει, εξάγονται
δε συμπεράσματα λίαν εσφαλμένα.
Περί της καύσεως δ Ηθ1Ι}ϊ§ (Όαβ ΙιοΐΉβΠδοηβ
Εροδ σ. 41 ) εσχάτως έξήνεγκε τήν γνώμην, ότι
οί νεκροί ίσως δεν έκαίοντο, άλλ' έταριχεύοντο.
Ή ύπόΟεσις αύτη, αν άπεδεικνύετο, πλήν του δτι
θά έ'διδεν άφορμήν εις συμπεράσματά τινα άφο-
ρώντα τάς περί μελλούσης ζωής ιδέας τών ανθρώ-
πων εκείνων, Οά άπεοείκνυε συγχρόνως και έν
τούτω τήν έπιρροήν ανατολικών λαών. Έν ω ή
εναντία γνώμη, δτι οί νεκροί έκαίοντο μέν, άλλ'
άτελώς και εντός τών τάφων, στηριζομένη έπί
παρατηρήσεων γενομένων έν αύταϊς ταΓς άνασκα-
φαίς (δοΐαϋβΓηειηη σ. 373 και άλλαχοΟ, και ΚδΙϊΙβΓ
ά&8 ΚυρρβΙβΤ&β ββϊ Μβηίάϊ σ. 55), αποδεικνύει·,
δτι οί Έλληνες τότε εύρίσ/.οντο εις έποχήν μετα-
βάσεως άπό της ταφής τών πτωμάτων ακεραίων
εις τήν καϋσιν αυτών" τοιούτος μέσος τρόπος με-
ταξύ τών δύο συστημάτων έπρεπε νά υποτεθή, και
αν οί τάφοι της άκροπόλεως Μυκηνών δεν παρεϊχον
προφανή παραδείγματα αύτοΟ'διότι οί αρχαϊκοί λαοι
σπανίως μεταβάλλουσι τά ήθη και εθιμά των άπο-
τόμως. Προς έπιβεβαίωσιν δε τών λεγομένων δεν
λείπουσι και άναλογίαι παρ' άλλοις λαοίς του ίνδο-
γερμανικοΟ κλάδου. Ούτω ό Άγγλος αρχαιολόγος
αίδ. \Υ. 0. ίιιΐνίδ βεβαιοί, δτι έν πασι τοίς ύπ' αυ-
τοί; έρευνηθείσι πολυαρίθμοις τύμβοις της Αγ-
γλίας τά σώματα τών νεκρών είχον καή έντός αύ-
τών τών τάφων ήμιτελώς, ώς αναφέρει ό δίβνοηδ
(ΡΙίηΙ Γ.ηίρδ σ. 410), όστις έν τω αύτώ κεφαλαίω
συνέλεξε και πολλά άλλα παραδείγματα ατελούς
καύσεως τών νεκρών. "Αλλως δμως εξηγεί τό
πράγμα Ό κ. Κ,οΙίΙβΡ (άνωτ. σημ.), δστις στηριζό-
μενος έπί της άτελοΟς καύσεως έντός τάφων άκα-
ταλλήλων πράς τούτο ένεκα της έλλείψεως αερι-
σμοί), συμπεραίνει δτι οί θολωτοί τάφοι είναι έπεί-
σακτοι εις τήν Ελλάδα έκ χώρας, έν η ουχί καυ-
σις, αλλ άλλος τρόπος ταφής ήτο συνήθης. Ή
χώρα αύτη λέγει συμφώνως τω ΑάΙβΡ, ου αναφέρει
τήν γνώμην, πρέπει νά ήναι ή Μεσοποταμία.Άλλ'
έκεί οί τάφοι δεν είναι αληθείς θόλοι, άλλά καμά-
ραι θολωταί επιμήκεις, ματαίως δε μέχρι τούδε
έζητήθη τρίτον σχήμα συνδέον τά δύο ταΟτα δλως
διάφορα άλλήλων. Έξ άλλου και έγώ παραδέχο-
μαι, δτι οί θολωτοί τάφοι δεν ήσαν έξ αρχής προ-
ωρισμένοι, ίνα καίωνται έν αύτοϊς οί νεκροί, διότι
ή καΰσις είναι έν γένει μεταγενεστέρα, ώς φαίνε-
ται, του ένταφιασμοΟ (ίδ. ^ΥοΡδϊΐίΐβ Μβαι. (Ιβδ Αη-
ΐϊφίαΐΓββ (Ια Νογ(1 1882σ. 169καίΓρ. ν. ΗβΙΙνναΜ
ϋα1ΐιΐΓ»6δθ1ιίο1ι[β I σ. 87), δ'ταν δμως ήρχισε νά
είσάγηται, δεν μετεβλήθησαν και οί τάφοι άμέσως
συμφώνως τω νεωτέρω έθίμω , άλλ' ούδέ ένόμι-
ζον, φαίνεται, οί τότε άνθρωποι, δτι επρεπεν ό νε^·
κρός νά καή όλοτελώς.
Άναφορικώς προς τό έτερον ζήτημα θά περιορι-
σθώμεν εις τον πρώτον τάφον της άκροπόλεως,
διότι έν αύτώ εύρέθη εις νεκρός εις κατάστασιν
έπιτρέπουσαν νά κρίνη τις περί της θέσεώς του. Ό
τάφος ούτος εχει μήκος 6,45 μ., πλάτος δε τοΟ
πυθμένος 3,45 μ. Άλλ'αί διαστάσεις αύται σπου-
δαίως έλαττουνται, διότι δ τάφος είναι έκτισμένος
πέριξ διά δύο τοιχίων, ων ό πρώτος κάθετος εχει
πάχος 0,60 μ., ό δε δεύτερος κεκλιμένος ων προς
τά έ'σω έχει πάχος κάτω 0,30 μ., περιορίζεται
λοιπόν ούτω τό πλάτος τοΟ πυθμένος τοΟ τάφου
εις 1,65 μ. Έν ω δέ ό χώρος γίνεται ούτω πολύ
στενότερος του άρχικοΰ, τά σώματα άνδρών τελείων