DOI article:
Nogieć-Czepielowa, Ewa: Pozostałości dekoracji rzeźbiarskiej I katedry wawelskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0019
utworzonych z dwupasmowej wstęgi36. Jedna figura
jest kołem, druga kompozycją złożoną z czterech
węzłów połączonych ze sobą odcinkami wstęgi
krzyżującymi się w kształcie litery „x<c. Plecionka
jest bardziej kaligraficzna niż na Wawelu, zresztą
nie jest ona motywem rodzimym, ale — jak stwierdza
nauka niemiecka — została przejęta z obramienia
okna na południowej elewacji kościoła S. Abondio
w Como poświęconego w r. 109337. Inny przy-
kład reprezentuje plecionka w kościele klasztor-
nym w Gróningen (3 tercja w. XI), zastosowana
zarówno do dekoracji abakusów kapiteli, jak też bie-
gnąca w postaci fryzu nad arkadami nawy głównej38.
Plecionka na kapitelach odgrywa rolę uboczną obok
przeważających motywów roślinnych i zwierzęcych.
Zbudowana jest z dwu równolegle biegnących, trój-
dzielnych taśm tworzących dwa szeregi pętli, krzy-
żujących się dwukrotnie co kilka oczek. Jej budowa
i charakter są zupełnie różne niż w wawelskiej.
Forma jej jest bardziej prymitywna, układ nieregu-
larny, ilość pętli między skrzyżowaniami taśm bywa
różna, a bieg zakłócony nierytmicznymi zmianami
kierunku. Plecionka z Gróningen bywa porówny-
wana z ornamentem na longobardzkim mieczu
z Nocera Umbra39.
Plecionka wawelska nie ma także nic wspólnego
z plecionką pokrywającą kapitel z kościoła Św. Gode-
harda w Hildesheimie datowanego na rok 113340,
która powtarza motyw otwartego węzła utworzonego
z czteropasmowej wstęgi o skierowanych w górę
końcach, wybiegających w wolutowate zwoje. Znaj-
dujące się na każdej ze ścianek węzły połączone
są ze sobą przeplecioną przez nie wstęgą w kształcie
wycinka koła, przechodzącą z jednej ścianki na dru-
gą. Przypomina to raczej plecionkę zoomorficzną,
tym bardziej że wstędze towarzyszą motywy roślinne
i zwierzęce. Inne przykłady plecionki na kapitelach,
znane z terenu Saksonii, mają jeszcze mniej cech
wspólnych z wawelską, a czas ich powstania jest
znacznie późniejszy.
Z przeprowadzonych poszukiwań w Saksonii
można wyciągnąć następujące wnioski: motyw
36 Tamże, ryc. 18.
37 Tamże, s. 33.
38 Tamże, ryc. 23, 25-27.
39 Tamże, s. 35.
40 G. Dehio, Geschichte der deutschen Kunst, I, Berlin
und Leipzig 1930, ryc. 244.
7. Filarek z plecionką ze starej katedry
w Ventimiglii, 2 poi. w. VIII
(wg P. Yerzonego)
plecionki z głowicy wawelskiej nie występuje na
saskim terenie, inne — z którymi głowica wawelska
wykazuje pewne dalekie pokrewieństwo mimo póź-
nego ich czasu powstania — mają wyraźne związki
ze sztuką Włoch północnych. W związku z tym nale-
żałoby we Włoszech sprawdzić, czy nie występuje
tam plecionka o motywie znanym z naszej głowicy.
W Muzeum Chrześcijańskim w Brescii znajduje
się fragment łuku archiwolty z w. VIII, ozdobiony
między innymi ornamentem plecionkowym41. Jest
41 A. Peroni, La ricomposizione degli stucchi preromanici di
San Salvatore a Brescia [w:] Atti deWottavo Congresso di studi
sulFarte delFalto Medioeuo, II: La Chiesa di Sati Salvatore in
Brescia, Milano 1962, ryc. 62 do tekstu s. 228. — oraz E.
Schaffran, Die Kunst der Longobarden in Italien, Jena 1914,
tabl. 21b.
11
jest kołem, druga kompozycją złożoną z czterech
węzłów połączonych ze sobą odcinkami wstęgi
krzyżującymi się w kształcie litery „x<c. Plecionka
jest bardziej kaligraficzna niż na Wawelu, zresztą
nie jest ona motywem rodzimym, ale — jak stwierdza
nauka niemiecka — została przejęta z obramienia
okna na południowej elewacji kościoła S. Abondio
w Como poświęconego w r. 109337. Inny przy-
kład reprezentuje plecionka w kościele klasztor-
nym w Gróningen (3 tercja w. XI), zastosowana
zarówno do dekoracji abakusów kapiteli, jak też bie-
gnąca w postaci fryzu nad arkadami nawy głównej38.
Plecionka na kapitelach odgrywa rolę uboczną obok
przeważających motywów roślinnych i zwierzęcych.
Zbudowana jest z dwu równolegle biegnących, trój-
dzielnych taśm tworzących dwa szeregi pętli, krzy-
żujących się dwukrotnie co kilka oczek. Jej budowa
i charakter są zupełnie różne niż w wawelskiej.
Forma jej jest bardziej prymitywna, układ nieregu-
larny, ilość pętli między skrzyżowaniami taśm bywa
różna, a bieg zakłócony nierytmicznymi zmianami
kierunku. Plecionka z Gróningen bywa porówny-
wana z ornamentem na longobardzkim mieczu
z Nocera Umbra39.
Plecionka wawelska nie ma także nic wspólnego
z plecionką pokrywającą kapitel z kościoła Św. Gode-
harda w Hildesheimie datowanego na rok 113340,
która powtarza motyw otwartego węzła utworzonego
z czteropasmowej wstęgi o skierowanych w górę
końcach, wybiegających w wolutowate zwoje. Znaj-
dujące się na każdej ze ścianek węzły połączone
są ze sobą przeplecioną przez nie wstęgą w kształcie
wycinka koła, przechodzącą z jednej ścianki na dru-
gą. Przypomina to raczej plecionkę zoomorficzną,
tym bardziej że wstędze towarzyszą motywy roślinne
i zwierzęce. Inne przykłady plecionki na kapitelach,
znane z terenu Saksonii, mają jeszcze mniej cech
wspólnych z wawelską, a czas ich powstania jest
znacznie późniejszy.
Z przeprowadzonych poszukiwań w Saksonii
można wyciągnąć następujące wnioski: motyw
36 Tamże, ryc. 18.
37 Tamże, s. 33.
38 Tamże, ryc. 23, 25-27.
39 Tamże, s. 35.
40 G. Dehio, Geschichte der deutschen Kunst, I, Berlin
und Leipzig 1930, ryc. 244.
7. Filarek z plecionką ze starej katedry
w Ventimiglii, 2 poi. w. VIII
(wg P. Yerzonego)
plecionki z głowicy wawelskiej nie występuje na
saskim terenie, inne — z którymi głowica wawelska
wykazuje pewne dalekie pokrewieństwo mimo póź-
nego ich czasu powstania — mają wyraźne związki
ze sztuką Włoch północnych. W związku z tym nale-
żałoby we Włoszech sprawdzić, czy nie występuje
tam plecionka o motywie znanym z naszej głowicy.
W Muzeum Chrześcijańskim w Brescii znajduje
się fragment łuku archiwolty z w. VIII, ozdobiony
między innymi ornamentem plecionkowym41. Jest
41 A. Peroni, La ricomposizione degli stucchi preromanici di
San Salvatore a Brescia [w:] Atti deWottavo Congresso di studi
sulFarte delFalto Medioeuo, II: La Chiesa di Sati Salvatore in
Brescia, Milano 1962, ryc. 62 do tekstu s. 228. — oraz E.
Schaffran, Die Kunst der Longobarden in Italien, Jena 1914,
tabl. 21b.
11