DOI Artikel:
Nogieć-Czepielowa, Ewa: Pozostałości dekoracji rzeźbiarskiej I katedry wawelskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0022
Geneza i znaczenie ideowe symboli na głowicy
Na szczególną uwagę zasługują cztery niewielkie
elementy, z których każdy znajduje się na innej
tarczy głowicy. Wpisane zostały w oczko plecionki
specjalnie w tym celu poszerzone, przypadające
ponad skrzyżowaniem taśm w kształt litery „xcc.
Można by je traktować jako motywy dekoracyjne,
gdyby nie ich charakterystyczne rozmieszczenie.
Krzyżyk grecki wpisany w koło, a przypomina-
jący nimb krzyżowy (ryc. 11), jest najważniejszym
z wszystkich znaków symbolicznych na głowicy.
Zostało to podkreślone przez odwrotne skrzyżowa-
nie taśm plecionki niż na pozostałych trzech tarczach.
Inne znaki rozmieszczone zostały w odniesieniu do
tego krzyżyka. Na tarczy znajdującej się heraldycz-
nie po prawej stronie tarczy z krzyżykiem wystę-
puje rozeta sześciolistna (ryc. 10), a na tarczy po
lewej stronie w stosunku do krzyżyka — koło po-
dzielone wewnętrznym żłobkowym okręgiem na
środkowy kaboszon i opisujący go pierścień (ryc. 12).
Na pozostałej, północnej tarczy znajduje się podobny
element, wzbogacony o jeszcze jeden współśrodkowy
pierścień (ryc. 13).
Krzyż w towarzystwie rozet jest częstym mo-
tywem na wspomnianych już wyżej płytach nale-
żących do kamiennego wyposażenia kościelnego,
występujących w wielkiej ilości w przedromańskiej
sztuce na terenie Włoch północnych. Pojawia się
on na nich przez cały okres występowania płyt.
Zarówno krzyż, jak i rozety miewają różne kształty,
i to niezależnie od czasu powstania płyty. Rozety
towarzyszące krzyżowi bywają w ramach jednej
kompozycji zróżnicowane lub jednakowe w formie.
Na płycie z w. IX, z Muzeum w Como, widzimy
dwie jednakowe rozety rozmieszczone ponad ra-
mionami krzyża, po obu stronach belki pionowej,
obydwie wpisane w plecionkę o trzech pętlach64.
Również jednakowe rozety znajdują się na płycie
z sarkofagu z kościoła Św. Wiktora w Rawennie, na
której motyw krzyża z rozetami powtórzono trzy-
krotnie65. Na cyborium z kościoła Św. Jerzego
w Valpolicella dwa jednakowe, prawie równora-
mienne krzyże w otoczeniu wirowych rozet wypeł-
10. Głowica z transeptu I katedry, fragment, rozeta na zachód- u. Głowica z transeptu I katedry, fragment, krzyżyk na po-
niej tarczy, Kraków-Wawel (fot. E. Nogieć-Czepielowa) łudniowej tarczy, Kraków-Wawel (fot. E. Nogieć-Czepielowa)
64 Schaffran, o.c., tabl. 19 a. — Cattaneo, o.c., ryc. 115.
14
Na szczególną uwagę zasługują cztery niewielkie
elementy, z których każdy znajduje się na innej
tarczy głowicy. Wpisane zostały w oczko plecionki
specjalnie w tym celu poszerzone, przypadające
ponad skrzyżowaniem taśm w kształt litery „xcc.
Można by je traktować jako motywy dekoracyjne,
gdyby nie ich charakterystyczne rozmieszczenie.
Krzyżyk grecki wpisany w koło, a przypomina-
jący nimb krzyżowy (ryc. 11), jest najważniejszym
z wszystkich znaków symbolicznych na głowicy.
Zostało to podkreślone przez odwrotne skrzyżowa-
nie taśm plecionki niż na pozostałych trzech tarczach.
Inne znaki rozmieszczone zostały w odniesieniu do
tego krzyżyka. Na tarczy znajdującej się heraldycz-
nie po prawej stronie tarczy z krzyżykiem wystę-
puje rozeta sześciolistna (ryc. 10), a na tarczy po
lewej stronie w stosunku do krzyżyka — koło po-
dzielone wewnętrznym żłobkowym okręgiem na
środkowy kaboszon i opisujący go pierścień (ryc. 12).
Na pozostałej, północnej tarczy znajduje się podobny
element, wzbogacony o jeszcze jeden współśrodkowy
pierścień (ryc. 13).
Krzyż w towarzystwie rozet jest częstym mo-
tywem na wspomnianych już wyżej płytach nale-
żących do kamiennego wyposażenia kościelnego,
występujących w wielkiej ilości w przedromańskiej
sztuce na terenie Włoch północnych. Pojawia się
on na nich przez cały okres występowania płyt.
Zarówno krzyż, jak i rozety miewają różne kształty,
i to niezależnie od czasu powstania płyty. Rozety
towarzyszące krzyżowi bywają w ramach jednej
kompozycji zróżnicowane lub jednakowe w formie.
Na płycie z w. IX, z Muzeum w Como, widzimy
dwie jednakowe rozety rozmieszczone ponad ra-
mionami krzyża, po obu stronach belki pionowej,
obydwie wpisane w plecionkę o trzech pętlach64.
Również jednakowe rozety znajdują się na płycie
z sarkofagu z kościoła Św. Wiktora w Rawennie, na
której motyw krzyża z rozetami powtórzono trzy-
krotnie65. Na cyborium z kościoła Św. Jerzego
w Valpolicella dwa jednakowe, prawie równora-
mienne krzyże w otoczeniu wirowych rozet wypeł-
10. Głowica z transeptu I katedry, fragment, rozeta na zachód- u. Głowica z transeptu I katedry, fragment, krzyżyk na po-
niej tarczy, Kraków-Wawel (fot. E. Nogieć-Czepielowa) łudniowej tarczy, Kraków-Wawel (fot. E. Nogieć-Czepielowa)
64 Schaffran, o.c., tabl. 19 a. — Cattaneo, o.c., ryc. 115.
14