DOI article:
Dobrowolski, Tadeusz: Posąg matki Boskiej w Wysocicach: Przyczynek do dziejów rzeźby romańskiej w Polsce
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0052
6. Maria w majestacie, schyłek w. XII, Reims, katedra
(wg M. Auberta, Cathedrales...)
więzy łączące go z poprzednikami czy współczesnymi
mu twórcami ulegają rozluźnieniu, a analogie za-
tarciu.
Wreszcie nie wszystkie zabytki sztuki zostały
opublikowane, wobec czego pozostają — praktycz-
nie biorąc — nieznane. Bo szukanie odpowiednich
dzieł na obszarze Europy może być szukaniem igły
w stogu siana22.
I jeszcze, jeśli nawet potrzebne do badań obiekty
zostały uwzględnione przez naukę, nie zawsze jest
dostępna autorowi pełna literatura przedmiotu,
ponieważ bibliografie rzadko bywają kompletne,
a księgozbiory, m. in. krajowe, posiadają znaczne
nieraz braki, co zmusza do posługiwania się litera-
turą cząstkową i nieraz przestarzałą23. W wyniku
stosowania analizy porównawczej odnajduje się
zabytki dostatecznie sobie bliskie, żeby z tego faktu
wyciągnąć pewne wnioski genetyczne, albo prze-
ciwnie, takich obiektów w ogóle nie udaje się
znaleźć. Albo osiąga się podstawę do tego, żeby
związać ze sobą kilka lub więcej przedmiotów sztuki
w pewien krąg lub strukturę stylistyczną, w rzad-
szych zaś przypadkach — by wyprowadzić je ze
wspólnej pracowni lub dostrzec w nich rękę jednego
mistrza. Dlatego w badaniach nad sztuką warto
by w razie potrzeby uwzględnić teorię przypadku,
może w nawiązaniu do tzw. stochastyki24. Jak
wyjaśniono w przypisie, zajmuje się ona badaniem
faktów i sytuacji przypadkowych, które zmieniają
się w czasie. Analogią byłaby więc zawsze nieco przy-
padkowa sytuacja badacza naukowego, któremu
czas może przynieść poszerzoną literaturę przedmio-
tu, nowe odkrycia lub lepiej wyposażone kolekcje
muzealne oraz księgozbiory, co ułatwiłoby pracę,
prowadząc do bardziej niż uprzednio poprawnych
wyników. Oczywista, z góry założyć wypadnie,
że w żadnym przypadku nie osiągnie się ideału,
choćby wskutek zniszczenia wielu dzieł sztuki,
m. in. nawet rzeźby kamiennej, zlasowanej w nie-
sprzyjających konserwacji warunkach atmosferycz-
nych. Dlatego stosowanie analizy porównawczej
będzie prowadziło przeważnie do nowego systemu
hipotez, oby tylko wystarczająco umotywowanych.
IV. PRÓBA SFORMUŁOWANIA NOWEGO POGLĄDU
Powołując się na rozdział drugi tej pracy należy
przypomnieć, że zebrany materiał porównawczy
z trudnością mógł wystarczyć do ustalenia bardziej
22 Kiedy pod koniec łat dwudziestych poznałem około
osiemdziesiąt muzeów niemieckich, w tym sporo prowincjo-
nalnych, uderzyła mnie ich niezwykła zasobność, m. in. w za-
bytki rzeźby, z których tylko drobna część doczekała się
wówczas publikacji. A przecież także kościoły i zbiory prywatne
pełne nieraz były i są dzieł dawnej sztuki. W literaturze repro-
dukuje się na ogól wciąż te same, uważane za wybitne, zabytki
rzeźby i malarstwa.
23 Można sobie radzić w takim przypadku wyjazdem za
granicę, żeby korzystać z wielkich księgozbiorów Paryża,
Londynu, z Biblioteki Kongresowej w Waszyngtonie itd., co
w praktyce rzadko bywa możliwe, albo wypożyczać z takich
bibliotek książki, co trwa znowu bardzo długo i nie zawsze się
udaje.
24 Procesy stochastyczne są częścią rachunku prawdo-
podobieństwa, a ich popularna definicja bierze pod uwagę
44
(wg M. Auberta, Cathedrales...)
więzy łączące go z poprzednikami czy współczesnymi
mu twórcami ulegają rozluźnieniu, a analogie za-
tarciu.
Wreszcie nie wszystkie zabytki sztuki zostały
opublikowane, wobec czego pozostają — praktycz-
nie biorąc — nieznane. Bo szukanie odpowiednich
dzieł na obszarze Europy może być szukaniem igły
w stogu siana22.
I jeszcze, jeśli nawet potrzebne do badań obiekty
zostały uwzględnione przez naukę, nie zawsze jest
dostępna autorowi pełna literatura przedmiotu,
ponieważ bibliografie rzadko bywają kompletne,
a księgozbiory, m. in. krajowe, posiadają znaczne
nieraz braki, co zmusza do posługiwania się litera-
turą cząstkową i nieraz przestarzałą23. W wyniku
stosowania analizy porównawczej odnajduje się
zabytki dostatecznie sobie bliskie, żeby z tego faktu
wyciągnąć pewne wnioski genetyczne, albo prze-
ciwnie, takich obiektów w ogóle nie udaje się
znaleźć. Albo osiąga się podstawę do tego, żeby
związać ze sobą kilka lub więcej przedmiotów sztuki
w pewien krąg lub strukturę stylistyczną, w rzad-
szych zaś przypadkach — by wyprowadzić je ze
wspólnej pracowni lub dostrzec w nich rękę jednego
mistrza. Dlatego w badaniach nad sztuką warto
by w razie potrzeby uwzględnić teorię przypadku,
może w nawiązaniu do tzw. stochastyki24. Jak
wyjaśniono w przypisie, zajmuje się ona badaniem
faktów i sytuacji przypadkowych, które zmieniają
się w czasie. Analogią byłaby więc zawsze nieco przy-
padkowa sytuacja badacza naukowego, któremu
czas może przynieść poszerzoną literaturę przedmio-
tu, nowe odkrycia lub lepiej wyposażone kolekcje
muzealne oraz księgozbiory, co ułatwiłoby pracę,
prowadząc do bardziej niż uprzednio poprawnych
wyników. Oczywista, z góry założyć wypadnie,
że w żadnym przypadku nie osiągnie się ideału,
choćby wskutek zniszczenia wielu dzieł sztuki,
m. in. nawet rzeźby kamiennej, zlasowanej w nie-
sprzyjających konserwacji warunkach atmosferycz-
nych. Dlatego stosowanie analizy porównawczej
będzie prowadziło przeważnie do nowego systemu
hipotez, oby tylko wystarczająco umotywowanych.
IV. PRÓBA SFORMUŁOWANIA NOWEGO POGLĄDU
Powołując się na rozdział drugi tej pracy należy
przypomnieć, że zebrany materiał porównawczy
z trudnością mógł wystarczyć do ustalenia bardziej
22 Kiedy pod koniec łat dwudziestych poznałem około
osiemdziesiąt muzeów niemieckich, w tym sporo prowincjo-
nalnych, uderzyła mnie ich niezwykła zasobność, m. in. w za-
bytki rzeźby, z których tylko drobna część doczekała się
wówczas publikacji. A przecież także kościoły i zbiory prywatne
pełne nieraz były i są dzieł dawnej sztuki. W literaturze repro-
dukuje się na ogól wciąż te same, uważane za wybitne, zabytki
rzeźby i malarstwa.
23 Można sobie radzić w takim przypadku wyjazdem za
granicę, żeby korzystać z wielkich księgozbiorów Paryża,
Londynu, z Biblioteki Kongresowej w Waszyngtonie itd., co
w praktyce rzadko bywa możliwe, albo wypożyczać z takich
bibliotek książki, co trwa znowu bardzo długo i nie zawsze się
udaje.
24 Procesy stochastyczne są częścią rachunku prawdo-
podobieństwa, a ich popularna definicja bierze pod uwagę
44