DOI Artikel:
Fischinger, Andrzej: Ze studiów nad twórczością Bartołomieja Berrecciego i jego warsztatem: Nagrobki Szydłowiekich i Tarnowskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0138
14. Konsola boczna z nagrobka „trzech Janów", Tarnów,
katedra (fot. A. Wierzba)
zdaje się nie ulegać wątpliwości, że był to pomnik
piętrowy, którego dolną część stanowiła płyta z po-
stacią Jana Amora, górną płyta z podobizną jego syna
Jana wojew. sandomierskiego (ryc. 17,18).Przyjąwszy
tę hipotezę łatwo można odtworzyć dalszą historię
pomnika. Usunięto go z prezbiterium po śmierci
hetmana Jana Tarnowskiego zapewne już w r. 1561,
aby zrobić miejsce dla jego nagrobka. Warto przy
tym podnieść, że analogicznie postąpiono na po-
czątku w. XVII, budując pomnik Ostrogskich —
przeniesiono wówczas z prezbiterium do kaplic
kobiece nagrobki Barbary z Rożnowa i Barbary
z Tęczyńskich Tarnowskiej35. Jest niemal pewne,
że rozbiórką piętrowego nagrobka Tarnowskich,
36 Dutkiewicz, o.c., s. 4 i 23.
a następnie jego przeróbką, z włączeniem fragmentu
pomniczka Jana Aleksandra (najprawdopodobniej
także usuniętego z prezbiterium), zajmował się Jan
Maria Padovano, twórca pomnika hetmana i jego
syna Jana Krzysztofa. Dziełem tego artysty byłaby
znaczna część obramienia: połowa cokołu, co naj-
mniej jedna konsola, belkowanie, tablice z napisami,
a przede wszystkim piękny akroterion wieńczący
nowo skomponowany nagrobek.
Piętrowy pomnik dwóch Janów Tarnowskich
powstał niewątpliwie w trzydziestych latach w. XVI,
z fundacji Jana hetmana wielkiego koronnego.
Terminus a quo wyznaczają wcześniejsze dzieła
Berrecciego: królewski posąg w kaplicy Zygmuntow-
skiej, ukończony w r. 1531, i pochodzący z tego
samego roku nagrobek Mikołaja Szydłowieckiego
w Szydłowcu. Płyty z wypukłorzeźbionymi figurami
rycerzy w maksymiliańskich zbrojach są wyraźnymi
transpozycjami tych dwóch rzeźb i trudno przy-
puścić, aby powstały przed nimi. Odznaczają się
wysokim poziomem artystycznym, delikatnym mo-
delunkiem, starannie oddanymi szczegółami, a za-
razem ekspresją rysów twarzy. Te cechy, a przede
wszystkim związek z kaplicą Zygmuntowską, po-
zwalają przypuszczać, że nagrobek wyszedł z war-
sztatu Berrecciego.
Pomnik dwóch Janów Tarnowskich byłby pierw-
szym w Polsce nagrobkiem piętrowym, stanowiącym
specyficzną odmianę renesansowej pseudotumby.
Analogicznie jak w przypadkach pomników Szydło-
wieckich stał się on prototypem szeregu podwój-
nych nagrobków, doskonale dostosowanych do wy-
sokich i ciasnych wnętrz kościołów czy kaplic. Nic
też dziwnego, że rychło pojawiły się jego kopie.
Sprymitywizowanym powtórzeniem jest nagrobek
Tomasza i Jakuba Sobockich w kościele para-
fialnym w Sobocie koło Łowicza, wykonany między
r. 1545 a 154836. Natomiast wyjątkowo wierną
kopię reprezentuje pomnik Jana i Janusza Koście-
leckich w kaplicy przy kościele parafialnym
w Kościelcu koło Inowrocławia, wykonany
w r. 155937, dzieło — jak sądzę — Jana Marii
Padovano. Istnienie tego nagrobka, którego pewne
szczegóły (np. zbroje maksymiliańskie) były już
archaiczne w czasie, gdy powstał, potwierdza hipo-
tezę o pierwotnym wyglądzie pomnika dwóch Janów
36 Kozakiewiczowa, o.c., s. 7.
130
katedra (fot. A. Wierzba)
zdaje się nie ulegać wątpliwości, że był to pomnik
piętrowy, którego dolną część stanowiła płyta z po-
stacią Jana Amora, górną płyta z podobizną jego syna
Jana wojew. sandomierskiego (ryc. 17,18).Przyjąwszy
tę hipotezę łatwo można odtworzyć dalszą historię
pomnika. Usunięto go z prezbiterium po śmierci
hetmana Jana Tarnowskiego zapewne już w r. 1561,
aby zrobić miejsce dla jego nagrobka. Warto przy
tym podnieść, że analogicznie postąpiono na po-
czątku w. XVII, budując pomnik Ostrogskich —
przeniesiono wówczas z prezbiterium do kaplic
kobiece nagrobki Barbary z Rożnowa i Barbary
z Tęczyńskich Tarnowskiej35. Jest niemal pewne,
że rozbiórką piętrowego nagrobka Tarnowskich,
36 Dutkiewicz, o.c., s. 4 i 23.
a następnie jego przeróbką, z włączeniem fragmentu
pomniczka Jana Aleksandra (najprawdopodobniej
także usuniętego z prezbiterium), zajmował się Jan
Maria Padovano, twórca pomnika hetmana i jego
syna Jana Krzysztofa. Dziełem tego artysty byłaby
znaczna część obramienia: połowa cokołu, co naj-
mniej jedna konsola, belkowanie, tablice z napisami,
a przede wszystkim piękny akroterion wieńczący
nowo skomponowany nagrobek.
Piętrowy pomnik dwóch Janów Tarnowskich
powstał niewątpliwie w trzydziestych latach w. XVI,
z fundacji Jana hetmana wielkiego koronnego.
Terminus a quo wyznaczają wcześniejsze dzieła
Berrecciego: królewski posąg w kaplicy Zygmuntow-
skiej, ukończony w r. 1531, i pochodzący z tego
samego roku nagrobek Mikołaja Szydłowieckiego
w Szydłowcu. Płyty z wypukłorzeźbionymi figurami
rycerzy w maksymiliańskich zbrojach są wyraźnymi
transpozycjami tych dwóch rzeźb i trudno przy-
puścić, aby powstały przed nimi. Odznaczają się
wysokim poziomem artystycznym, delikatnym mo-
delunkiem, starannie oddanymi szczegółami, a za-
razem ekspresją rysów twarzy. Te cechy, a przede
wszystkim związek z kaplicą Zygmuntowską, po-
zwalają przypuszczać, że nagrobek wyszedł z war-
sztatu Berrecciego.
Pomnik dwóch Janów Tarnowskich byłby pierw-
szym w Polsce nagrobkiem piętrowym, stanowiącym
specyficzną odmianę renesansowej pseudotumby.
Analogicznie jak w przypadkach pomników Szydło-
wieckich stał się on prototypem szeregu podwój-
nych nagrobków, doskonale dostosowanych do wy-
sokich i ciasnych wnętrz kościołów czy kaplic. Nic
też dziwnego, że rychło pojawiły się jego kopie.
Sprymitywizowanym powtórzeniem jest nagrobek
Tomasza i Jakuba Sobockich w kościele para-
fialnym w Sobocie koło Łowicza, wykonany między
r. 1545 a 154836. Natomiast wyjątkowo wierną
kopię reprezentuje pomnik Jana i Janusza Koście-
leckich w kaplicy przy kościele parafialnym
w Kościelcu koło Inowrocławia, wykonany
w r. 155937, dzieło — jak sądzę — Jana Marii
Padovano. Istnienie tego nagrobka, którego pewne
szczegóły (np. zbroje maksymiliańskie) były już
archaiczne w czasie, gdy powstał, potwierdza hipo-
tezę o pierwotnym wyglądzie pomnika dwóch Janów
36 Kozakiewiczowa, o.c., s. 7.
130