DOI Artikel:
Biedrońska-Słota, Beata: Kobierce perskie tzw. polskie: Studium nad budową i znaczeniem ornamentu w sztuce islamu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20541#0123
listycznej filozofii Platona i Plotyna, dla których
,,pięknem jest objawienie się ducha w materii”.
W filozofii chrześcijańskiej kontynuatorem nauki
Plotyna był Pseudo-Dionizy (V wiek), który za
swoim poprzednikiem nauczał o emanacji piękna
boskiego', dzięki któremu materia ma w sobie echa
„consonantia et claritas” (harmonii i blasku), któ-
re są ,,oddźwiękami” doskonałego piękna.
Ta koncepcja, rozpowszechniona przez misty-
ków średniowiecznych, przyczyniła się do rozwoju
symbolicznego myślenia w okresie średniowiecza.
Później, w Renesansie, propagatorem tej idei był
Marsilio Ficiino; wtedy to mistyczne symbole ge-
ometrii neoplatońskiej połączono z racjonalnymi
interpretacjami okręgu jako figury geometrycz-
nej, wysnutymi na podstawie traktatu Witru-
wiiusza ln. Okrąg oznaczał, zgodnie z tradycją wi-
truwiańską, odbicie wszechświata, jak pisał Fran-
cesco Zorzi (Giorgi) w dziele opublikowanym w
Wenecji w r. 1525 pt. De harmonia mundi totius.
Autor ten Pkreślił kosmiczne znaczenie okręgu w
związku z wyobrażeniem człowieka z rozłożonymi
członkami, wpisanego w okrąg, który „imitatur
mundum in figura circulari”112. Wcześniej, Mi-
111 W. Tatarkiewicz,, Historia estetyki, t. I—II,
Wrocław—-Kraków 1060.
112 Cyt. za: Witt ko w er, o.c., s. 15; zoib. D. M a hu-
kała j z Kuzy (1401—1464) w dziele De docta igno-
rantia nazwał okrąg figurą doskonałą: „Circulus
est figura perfecta unitatis et simplicitatiS [...] uni-
tas est infinita sicut circulus infinitus” i rów-
nocześnie bardzo konkretnie określił Boga za
pomocą identycznych przymiotników: „Deus est
sphaera infinita, cuius centrum est ubiąue, cir-
cumferentia nullibi”. Dlatego określenia dotyczą-
ce okręgu —- figura perfecta — mogą być odno-
szone do Boga i sugerować osobę Stwórcy 113. Bóg
nazwany przez Ruzańczyka synonimem sfera —-
które to 'określenie jako szersze zawiera w sobie
pojęcie okręgu — wskazuje, iż wyobrażenie okrę-
gu jest równocześnie symbolicznym wyobraże-
niem Boga. W okresie Renesansu ideą tą uzasad-
niano konieczność wznoszenia budowli na planie
centralnym.
W teoretycznych traktatach powstałych na
Wschodzie plotyński świat idei znalazł także za-
stosowanie w poglądach na temat liczb. Ichwa-
no’s-Safa (X wiek) w Epistles przedstawił to w
formie hierarchicznej: Bóg oznacza jedność, łą-
czy się z liczbą jeden, która to liczba jest rów-
nocześnie symbolem Boga; pozostałe liczby two-
k e, Unendliche Sphare und Allmittelpunkt, Halle 1937,
s. 59.
113 W i t t k o w e r cytuje Mikołaja z Kuzy (o.c., s.
25—28).
115
,,pięknem jest objawienie się ducha w materii”.
W filozofii chrześcijańskiej kontynuatorem nauki
Plotyna był Pseudo-Dionizy (V wiek), który za
swoim poprzednikiem nauczał o emanacji piękna
boskiego', dzięki któremu materia ma w sobie echa
„consonantia et claritas” (harmonii i blasku), któ-
re są ,,oddźwiękami” doskonałego piękna.
Ta koncepcja, rozpowszechniona przez misty-
ków średniowiecznych, przyczyniła się do rozwoju
symbolicznego myślenia w okresie średniowiecza.
Później, w Renesansie, propagatorem tej idei był
Marsilio Ficiino; wtedy to mistyczne symbole ge-
ometrii neoplatońskiej połączono z racjonalnymi
interpretacjami okręgu jako figury geometrycz-
nej, wysnutymi na podstawie traktatu Witru-
wiiusza ln. Okrąg oznaczał, zgodnie z tradycją wi-
truwiańską, odbicie wszechświata, jak pisał Fran-
cesco Zorzi (Giorgi) w dziele opublikowanym w
Wenecji w r. 1525 pt. De harmonia mundi totius.
Autor ten Pkreślił kosmiczne znaczenie okręgu w
związku z wyobrażeniem człowieka z rozłożonymi
członkami, wpisanego w okrąg, który „imitatur
mundum in figura circulari”112. Wcześniej, Mi-
111 W. Tatarkiewicz,, Historia estetyki, t. I—II,
Wrocław—-Kraków 1060.
112 Cyt. za: Witt ko w er, o.c., s. 15; zoib. D. M a hu-
kała j z Kuzy (1401—1464) w dziele De docta igno-
rantia nazwał okrąg figurą doskonałą: „Circulus
est figura perfecta unitatis et simplicitatiS [...] uni-
tas est infinita sicut circulus infinitus” i rów-
nocześnie bardzo konkretnie określił Boga za
pomocą identycznych przymiotników: „Deus est
sphaera infinita, cuius centrum est ubiąue, cir-
cumferentia nullibi”. Dlatego określenia dotyczą-
ce okręgu —- figura perfecta — mogą być odno-
szone do Boga i sugerować osobę Stwórcy 113. Bóg
nazwany przez Ruzańczyka synonimem sfera —-
które to 'określenie jako szersze zawiera w sobie
pojęcie okręgu — wskazuje, iż wyobrażenie okrę-
gu jest równocześnie symbolicznym wyobraże-
niem Boga. W okresie Renesansu ideą tą uzasad-
niano konieczność wznoszenia budowli na planie
centralnym.
W teoretycznych traktatach powstałych na
Wschodzie plotyński świat idei znalazł także za-
stosowanie w poglądach na temat liczb. Ichwa-
no’s-Safa (X wiek) w Epistles przedstawił to w
formie hierarchicznej: Bóg oznacza jedność, łą-
czy się z liczbą jeden, która to liczba jest rów-
nocześnie symbolem Boga; pozostałe liczby two-
k e, Unendliche Sphare und Allmittelpunkt, Halle 1937,
s. 59.
113 W i t t k o w e r cytuje Mikołaja z Kuzy (o.c., s.
25—28).
115