DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Rzeźby retabulum Św. Jana Chrzciciela w kościele Św. Floriana na Kleparzu w Krakowie: Geneza stylu - twórza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0017
Folia Historiae Artium, T. XXIV (1988)
PL ISSN 0071—6723
WOJCIECH MARCINKOWSKI
RZEŹBY RETABULUM ŚW. JANA CHRZCICIELA W KOŚCIELE ŚW. FLORIANA
NA KLEPARZU W KRAKOWIE. GENEZA STYLU — TWÓRCA *
1. WPROWADZENIE. PROWENIENCJA I PIERWOTNY
KONTEKST FUNKCJONALNO-IKONOGRAFICZNY
RZEŹB
W kleparskim kościele kolegiackim i parafial-
nym pod wezwaniem Św. Floriana, na zachodniej
ścianie kaplicy Św. Anny b przytykającej do na-
rożnika prezbiterium, zawieszone jest neogotyc-
kie retabulum ołtarzowe. Zawiera ono starsze fra-
gmenty rzeźbiarskie, datowane na podstawie nie-
widocznej dziś inskrypcji na rok 1518 2: 1) zamo-
cowane w korpusie nastawy dwie, nieomal peł-
noplastyczne grupy figuralne, przedstawiające św.
Jana Chrzciciela i trzy anioły (ryc. 1); 2) przy-
twierdzone do górnej krawędzi ram skrzydeł fi-
gurki, odznaczające się analogicznym, jak wspom-
niane grupy, stopniem plastyczności, ujęte po-
piersiowo (obecnie w liczbie ośmiu; ryc. 2, 3); 3)
* Na niniejszy artykuł składają się fragmenty mojej
pracy doktorskiej pt. „Retabulum św. Jana Chrzciciela
w kościele Sw. Floriana w Krakowie-Kleparzu” (ma-
szynopis oraz album fotografii w Instytucie Historii Sztu-
ki Uniwersytetu Jagiellońskiego), pisanej w latach 1981—
1986 pod kierunkiem prof. dra Lecha Kalinowskiego, któ-
rego życzliwości zawdzięczam wieloraką pomoc. Szczegól-
ne zobowiązania odczuwam wobec prof. dr Karoliny
Lanckorońskiej za przyznanie mi stypendiów na pobyt
w Austrii i w Republice Federalnej Niemiec. Wdzięcz-
ny jestem także doc. drowi Jerzemu Gadomskiemu oraz
doc. drowi Adamowi Labudzie, którzy jako recenzenci
mojej dysertacji wnieśli wiele krytycznych uwag, wpły-
wając na ostateczny kształt tekstu. Za łaskawe udziele-
nie wskazówek, weryfikację poglądów, udostępnienie
wydawnictw i materiałów fotograficznych oraz za inne
dowody zrozumienia sensu podejmowanych przeze mnie
wysiłków podziękować pragnę również takim osobom
i instytucjom, jak (w porządku alfabetycznym): prof. dr
zestawione w nieruchome skrzydła cztery relie-
fy ze scenami z dziejów św. Jana Chrzciciela (Ka-
zanie pokutne, Chrzest tłumów, Taniec Salome,
Złożenie głowy Chrzciciela na misie; ryc. 4—7);
4) fragmenty ornamentyki.
Materiałem, z którego wykonano ów zespół
snycerski, jest lipa. Figury przekraczają niezna-
cznie połowę wielkości naturalnej. Grupa po le-
wej wysoka jest na 145 cm (od podstawy do koń-
ca skrzydeł anioła), szeroka na 59 cm, głęboka (u
podstawy) na 27 cm. Odpowiednie dane dla gru-
py po prawej: 142 X 68 X 33 cm. Półfigurki nie
osiągają wysokości 20 cm. Reliefy zajmują po-
wierzchnię (szacunkowo) 90 X 70 cm każdy, kwa-
tery skrzydeł mierzą po 115 X 100 cm. Rzeźby
pomalowane były pierwotnie monochromatycznie,
na ciepły w tonie, połyskliwy brąz. Tę oryginal-
ną powłokę malarską oglądać można dziś jeszcze
na reliefach skrzydeł.
Lorenz Dittmann (Saarbrucken), dr Reimer Egge (Uel-
zen), prof. dr Rupert Feuchtmiiller (Wiedeń), mgr An-
tonia Hahlheimer (Wiedeń), dr Riidiger Joppien (Kolo-
nia), dr Rainer Kahsnitz (Norymberga), Hanna Kozińska-
-Witt (Tybinga), dr Ingeborg Krueger (Bonn), dr Kurt
Locher (Norymberga), dr Wolfgang Mossner (Kulmbach),
dr Astrid von Oven (Lubeka), dr Andreas Pfeiffer (Heil-
bronn), dr Wolfgang Pfeiffer (Ratyzbona), prof. dr Her-
bert Schindler (Passawa), Schweizerisches Institut fur
Kunstwissenschaft (Zurych), dr Georg Spitzlberger
(Landshut), dr Margit Stadlober (Graz), dr Peter Strie-
der (Norymberga), dr Helmut Swozilek (Bregencja), prof.
Peter Weninger (Wiedeń), mgr Mariusz Wesołowski (Van-
couver). Zdjęcia reprodukcyjne wykonał fotografik Jacek
Książek.
1 Obecnie: Bractwa Miłosierdzia Pana Jezusa.
2 Przerys: [T. Z e b r a w s k i], Wiadomość o ołtarzu
Ś. Jana Chrzciciela dziele Wita Stwosza w kościele S
Floryjana na Kleparzu, Cieszyn 1870, s. 18,
13
PL ISSN 0071—6723
WOJCIECH MARCINKOWSKI
RZEŹBY RETABULUM ŚW. JANA CHRZCICIELA W KOŚCIELE ŚW. FLORIANA
NA KLEPARZU W KRAKOWIE. GENEZA STYLU — TWÓRCA *
1. WPROWADZENIE. PROWENIENCJA I PIERWOTNY
KONTEKST FUNKCJONALNO-IKONOGRAFICZNY
RZEŹB
W kleparskim kościele kolegiackim i parafial-
nym pod wezwaniem Św. Floriana, na zachodniej
ścianie kaplicy Św. Anny b przytykającej do na-
rożnika prezbiterium, zawieszone jest neogotyc-
kie retabulum ołtarzowe. Zawiera ono starsze fra-
gmenty rzeźbiarskie, datowane na podstawie nie-
widocznej dziś inskrypcji na rok 1518 2: 1) zamo-
cowane w korpusie nastawy dwie, nieomal peł-
noplastyczne grupy figuralne, przedstawiające św.
Jana Chrzciciela i trzy anioły (ryc. 1); 2) przy-
twierdzone do górnej krawędzi ram skrzydeł fi-
gurki, odznaczające się analogicznym, jak wspom-
niane grupy, stopniem plastyczności, ujęte po-
piersiowo (obecnie w liczbie ośmiu; ryc. 2, 3); 3)
* Na niniejszy artykuł składają się fragmenty mojej
pracy doktorskiej pt. „Retabulum św. Jana Chrzciciela
w kościele Sw. Floriana w Krakowie-Kleparzu” (ma-
szynopis oraz album fotografii w Instytucie Historii Sztu-
ki Uniwersytetu Jagiellońskiego), pisanej w latach 1981—
1986 pod kierunkiem prof. dra Lecha Kalinowskiego, któ-
rego życzliwości zawdzięczam wieloraką pomoc. Szczegól-
ne zobowiązania odczuwam wobec prof. dr Karoliny
Lanckorońskiej za przyznanie mi stypendiów na pobyt
w Austrii i w Republice Federalnej Niemiec. Wdzięcz-
ny jestem także doc. drowi Jerzemu Gadomskiemu oraz
doc. drowi Adamowi Labudzie, którzy jako recenzenci
mojej dysertacji wnieśli wiele krytycznych uwag, wpły-
wając na ostateczny kształt tekstu. Za łaskawe udziele-
nie wskazówek, weryfikację poglądów, udostępnienie
wydawnictw i materiałów fotograficznych oraz za inne
dowody zrozumienia sensu podejmowanych przeze mnie
wysiłków podziękować pragnę również takim osobom
i instytucjom, jak (w porządku alfabetycznym): prof. dr
zestawione w nieruchome skrzydła cztery relie-
fy ze scenami z dziejów św. Jana Chrzciciela (Ka-
zanie pokutne, Chrzest tłumów, Taniec Salome,
Złożenie głowy Chrzciciela na misie; ryc. 4—7);
4) fragmenty ornamentyki.
Materiałem, z którego wykonano ów zespół
snycerski, jest lipa. Figury przekraczają niezna-
cznie połowę wielkości naturalnej. Grupa po le-
wej wysoka jest na 145 cm (od podstawy do koń-
ca skrzydeł anioła), szeroka na 59 cm, głęboka (u
podstawy) na 27 cm. Odpowiednie dane dla gru-
py po prawej: 142 X 68 X 33 cm. Półfigurki nie
osiągają wysokości 20 cm. Reliefy zajmują po-
wierzchnię (szacunkowo) 90 X 70 cm każdy, kwa-
tery skrzydeł mierzą po 115 X 100 cm. Rzeźby
pomalowane były pierwotnie monochromatycznie,
na ciepły w tonie, połyskliwy brąz. Tę oryginal-
ną powłokę malarską oglądać można dziś jeszcze
na reliefach skrzydeł.
Lorenz Dittmann (Saarbrucken), dr Reimer Egge (Uel-
zen), prof. dr Rupert Feuchtmiiller (Wiedeń), mgr An-
tonia Hahlheimer (Wiedeń), dr Riidiger Joppien (Kolo-
nia), dr Rainer Kahsnitz (Norymberga), Hanna Kozińska-
-Witt (Tybinga), dr Ingeborg Krueger (Bonn), dr Kurt
Locher (Norymberga), dr Wolfgang Mossner (Kulmbach),
dr Astrid von Oven (Lubeka), dr Andreas Pfeiffer (Heil-
bronn), dr Wolfgang Pfeiffer (Ratyzbona), prof. dr Her-
bert Schindler (Passawa), Schweizerisches Institut fur
Kunstwissenschaft (Zurych), dr Georg Spitzlberger
(Landshut), dr Margit Stadlober (Graz), dr Peter Strie-
der (Norymberga), dr Helmut Swozilek (Bregencja), prof.
Peter Weninger (Wiedeń), mgr Mariusz Wesołowski (Van-
couver). Zdjęcia reprodukcyjne wykonał fotografik Jacek
Książek.
1 Obecnie: Bractwa Miłosierdzia Pana Jezusa.
2 Przerys: [T. Z e b r a w s k i], Wiadomość o ołtarzu
Ś. Jana Chrzciciela dziele Wita Stwosza w kościele S
Floryjana na Kleparzu, Cieszyn 1870, s. 18,
13