DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Nagrobki w Staglieno: (Z rozważnań nad rzeźbą dziewiętnastowieczną)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0103
Folia Historiae Artium, T. XXIV (1988)
PL ISSN 0071—6723
PIOTR KRAKOWSKI
NAGROBKI W STAGLIENO
(Z ROZWAŻAŃ NAD RZEŹBĄ DZIEWIĘTNASTOWIECZNĄ)
Monumentalny cmentarz w Staglieno koło
Genui powstał przed połową w. XIX (1844) jako
dzieło dwóch architektów. Pierwszym z nich był
Carlo Francesco Barabino, który opracował jego
pierwszy zasadniczy plan około r. 1835. W tym
samym roku podczas epidemii cholery Barabino
zmarł. Prace nad nowym cmentarzem prowadził
dalej Gian Battista Resasco, który rozwinął pro-
jekt swojego poprzednika. Ostateczny plan przed-
stawiony został 22 kwietnia 1840 do zatwierdze-
nia radzie miejskiej (Corpo Decuriomale). Gdy
Resasco umarł w r. 1872, dzieło było prawie ukoń-
czone h Cmentarz składał się z regularnie zapla-
nowanych, arkadowych galerii, centralnej kapli-
cy w kształcie Panteonu1 2 na osi górnej galerii
(ryc. 1) oraz boschetta, gdzie zbudowane zostały
wolno stojące kaplice grobowe, utrzymane w róż-
nych neostylach historycznych, np. antykizują-
cy grobowiec Giuseppe Mazzindego (1873, arch.
G. Grasso), kaplica Ady Carrena z 1880 w stylu
neoegipslkim, neogotycka kaplica rodziny Raggio
(ok. 1890, arch. L. Rovelli) czy również neogo-
tycka kaplica rodziny Ottone (1898, arch. M. A.
Crotta). Pomijam później założone galerie — jak
Galleria Montino czy Galleria S. Antonio, a także
protestancką część cmentarza.
Camposanto di Staglieno stał się jednym z po-
wszechnych w tym czasie przykładów tworzenia
cmentarzy świeckich, a jednocześnie odpowiada-
jących nowym przepisom higienicznym, igwaran-
1G. Grasso, G. Pellicci, Staglieno, Genova
1974, s. 130—133; F. Resasco, II Camposanto a Sta-
glieno. Cenni storici e artistici [w:] Staglieno — Cam-
posanto di Genova [wyd. Eratelli Armanino], Genova
[b.r.].
2 Wnętrze kaplicy zdobił marmurowy ołtarz, osiem
płaskorzeźb i osiem posągów: Mojżesz, Ezechiel, Daniel,
tującym bezpieczną izolację od miasta. Ów cmen-
tarz, który pozornie nasuwał skojarzenia z hortus
conclusus i Wyspą umarłych Bócklima, miał prze-
de wszystkim sprostać przepisom sanitarnym, a
zapach rozkładających się ciał miały neutralizo-
wać wewnętrzne kwatery, obsadzone roślinnością
i kwiatami, tworząc jednocześnie coś w rodzaju
„świętego gaju” 3.
Na cmentarzu tym znajduje się unikatowy
zbiór rzeźby nagrobkowej z drugiej połowy w.
XIX, a także okresu secesji, dwudziestolecia mię-
dzywojennego i lat po II wodnie światowej. Jest
to zbiór jednocześnie kuriozalny, zwłaszcza jeśli
chodzi o nagrobki dziewiętnastowieczne. Tymi o-
statnimi chciałbym się w niniejszym opracowa-
niu bliżej zająć.
Rzeźba nagrobkowa, jak to podkreślają ostat-
nio badacze sztuki w. XIX, stała się jednym z
najbardziej charakterystycznych przejawów ów-
czesnej twórczości plastycznej, cmentarze zaś naj-
bardziej symptomatycznymi galeriami rzeźby. Ró-
wnocześnie jednak rzeźba nagrobkowa stanowi
dziedzinę bardzo zaniedbaną, gdyż — jak zresztą
wiele innych dziedzin dziewiętnastowiecznej sztu-
ki — została świadomie wyeliminowana z opra-
cowań naukowych. Za przykład, jak na to zwraca
uwagę Klaus Lankheit, może posłużyć choćby
stanowisko Erwina Panofskiego, który w swej
książce Grabplastik (Kolonia 1964) rozważania na
temat rzeźby nagrobkowej kończy na Gianloren-
Jan Ewangelista, Michał Archanioł, Niepokalanie Po-
częta, Adam i Ewa. Ich twórcami byli rzeźbiarze Tassa-
ra, Giacobbe, Costa, Gallino, Varni, Carli, Orengo i
Villa.
3 h. H. Hofstatter, Friedhofsplastik. Grabdenk-
maler im Cimetero Monumentale di Staglieno in Genua
(Das Kunstwerk, 1, XXIV, Januar 1971), s. o.
7 — Folia Historiae Artium XXIV
97
PL ISSN 0071—6723
PIOTR KRAKOWSKI
NAGROBKI W STAGLIENO
(Z ROZWAŻAŃ NAD RZEŹBĄ DZIEWIĘTNASTOWIECZNĄ)
Monumentalny cmentarz w Staglieno koło
Genui powstał przed połową w. XIX (1844) jako
dzieło dwóch architektów. Pierwszym z nich był
Carlo Francesco Barabino, który opracował jego
pierwszy zasadniczy plan około r. 1835. W tym
samym roku podczas epidemii cholery Barabino
zmarł. Prace nad nowym cmentarzem prowadził
dalej Gian Battista Resasco, który rozwinął pro-
jekt swojego poprzednika. Ostateczny plan przed-
stawiony został 22 kwietnia 1840 do zatwierdze-
nia radzie miejskiej (Corpo Decuriomale). Gdy
Resasco umarł w r. 1872, dzieło było prawie ukoń-
czone h Cmentarz składał się z regularnie zapla-
nowanych, arkadowych galerii, centralnej kapli-
cy w kształcie Panteonu1 2 na osi górnej galerii
(ryc. 1) oraz boschetta, gdzie zbudowane zostały
wolno stojące kaplice grobowe, utrzymane w róż-
nych neostylach historycznych, np. antykizują-
cy grobowiec Giuseppe Mazzindego (1873, arch.
G. Grasso), kaplica Ady Carrena z 1880 w stylu
neoegipslkim, neogotycka kaplica rodziny Raggio
(ok. 1890, arch. L. Rovelli) czy również neogo-
tycka kaplica rodziny Ottone (1898, arch. M. A.
Crotta). Pomijam później założone galerie — jak
Galleria Montino czy Galleria S. Antonio, a także
protestancką część cmentarza.
Camposanto di Staglieno stał się jednym z po-
wszechnych w tym czasie przykładów tworzenia
cmentarzy świeckich, a jednocześnie odpowiada-
jących nowym przepisom higienicznym, igwaran-
1G. Grasso, G. Pellicci, Staglieno, Genova
1974, s. 130—133; F. Resasco, II Camposanto a Sta-
glieno. Cenni storici e artistici [w:] Staglieno — Cam-
posanto di Genova [wyd. Eratelli Armanino], Genova
[b.r.].
2 Wnętrze kaplicy zdobił marmurowy ołtarz, osiem
płaskorzeźb i osiem posągów: Mojżesz, Ezechiel, Daniel,
tującym bezpieczną izolację od miasta. Ów cmen-
tarz, który pozornie nasuwał skojarzenia z hortus
conclusus i Wyspą umarłych Bócklima, miał prze-
de wszystkim sprostać przepisom sanitarnym, a
zapach rozkładających się ciał miały neutralizo-
wać wewnętrzne kwatery, obsadzone roślinnością
i kwiatami, tworząc jednocześnie coś w rodzaju
„świętego gaju” 3.
Na cmentarzu tym znajduje się unikatowy
zbiór rzeźby nagrobkowej z drugiej połowy w.
XIX, a także okresu secesji, dwudziestolecia mię-
dzywojennego i lat po II wodnie światowej. Jest
to zbiór jednocześnie kuriozalny, zwłaszcza jeśli
chodzi o nagrobki dziewiętnastowieczne. Tymi o-
statnimi chciałbym się w niniejszym opracowa-
niu bliżej zająć.
Rzeźba nagrobkowa, jak to podkreślają ostat-
nio badacze sztuki w. XIX, stała się jednym z
najbardziej charakterystycznych przejawów ów-
czesnej twórczości plastycznej, cmentarze zaś naj-
bardziej symptomatycznymi galeriami rzeźby. Ró-
wnocześnie jednak rzeźba nagrobkowa stanowi
dziedzinę bardzo zaniedbaną, gdyż — jak zresztą
wiele innych dziedzin dziewiętnastowiecznej sztu-
ki — została świadomie wyeliminowana z opra-
cowań naukowych. Za przykład, jak na to zwraca
uwagę Klaus Lankheit, może posłużyć choćby
stanowisko Erwina Panofskiego, który w swej
książce Grabplastik (Kolonia 1964) rozważania na
temat rzeźby nagrobkowej kończy na Gianloren-
Jan Ewangelista, Michał Archanioł, Niepokalanie Po-
częta, Adam i Ewa. Ich twórcami byli rzeźbiarze Tassa-
ra, Giacobbe, Costa, Gallino, Varni, Carli, Orengo i
Villa.
3 h. H. Hofstatter, Friedhofsplastik. Grabdenk-
maler im Cimetero Monumentale di Staglieno in Genua
(Das Kunstwerk, 1, XXIV, Januar 1971), s. o.
7 — Folia Historiae Artium XXIV
97