DOI Artikel:
Samek, Jan: Renesansowa mitra z herbami Korab w dawnej kolegiacie w Łasku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0043
Folia Historiae Artium, T. XXIV (1988)
PL ISSN 0071—6723
JAN SAMEK
RENESANSOWA MITRA Z HERBAMI KORAB W DAWNEJ KOLEGIACIE W ŁASKU
Przed blisko dwudziestu laty, opracowując ka-
talog zabytków rzemiosła artystycznego do przy-
gotowywanej w Instytucie Sztuki Polskiej Aka-
demii Nauk zbiorowej pracy o sztuce polskiej
XVII wieku, otrzymałem fotografię zdobionej haf-
tem mitry1 2. Zdjęcie to wykonane zostało zape-
wne na skutek informacji zamieszczonej w Ka-
talogu Zabytków Sztuki w Polsce (Powiat laski),
która brzmi: „insygnia kanonickie (sic!): osiem in-
fuł z tkanin w. XVI—XVIII, jedna z herbem
Korab, jedna z haftem dwustronnym w. XVII,
cztery pary rękawic, cztery pary skarpet z jed-
wabiu i adamaszku, siedem par pantofli w. XVI—
—XVIII” 2.
Z kolei 8 listopada 1976, w czasie pobytu w
Łodzi na zaproszenie dyrektora tamtejszego Mu-
zeum Narodowego, udało mi się dotrzeć do da-
wnej kolegiaty w Łasku, zbadać zabytek na
miejscu i wykonać barwną dokumentację foto-
graficzną 3. Wtedy już można było podjąć pra-
ce porównawcze, które umożliwiły odmienne od
podanego w Katalogu... datowanie obiektu i hi-
potetyczne ustalenie fundatora. W rezultacie tych
badań mitra z Łaska okazała się obiektem o uni-
kalnym charakterze, zabytkiem godnym mono-
graficznego opracowania.
1 Fotografię mitry w kolegiacie w Łasku wykonał
mgr Witalis Wolny; negatyw znajduje się w zbiorach In-
stytutu Sztuki PAN w Warszawie; barwne przeźrocza,
wykonane przez autora niniejszej pracy, znajdują się w
jego zbiorach własnych.
2 M. Kwiczała, Powiat łaski [w:] Katalog zabyt-
ków sztuki w Polsce. T. II: Woj. łódzkie, Warszawa 1954,
s. 50. Katalog opracowano pod red. J. Z. Łozińskie-
g o.
3 Chciałbym na tym miejscu złożyć podziękowanie ks.
doktorowi Józefowi Naruszewiczowi, proboszczowi daw-
nej kolegiaty — obecnie kościoła parafialnego w Łasku —
za łaskawe zezwolenie na przeprowadzenie badań nad
I. OPIS OBIEKTU
Mitra z Łaska jest stosunkowo niska i da się
niemal bez trudności wrysować w kwadrat. Wy-
sokość jej wynosi 385 mm, szerokość 370 mm, zaś
wymiary janones: długość 470 mm, szerokość 85
mm (ryc. 1). Na dekorację obiektu składa się
haft i aplikacja, przy czym należy przyjąć możli-
wość przeniesienia ich na nowe tło i może zmia-
nę układu, a także zaginięcie części haftu na wol-
nych polach4. Mitrę zdobią dwustronnie syme-
trycznie umieszczone rozety, które podzielić mo-
żna na pięć grup (ryc. 2). Największe z nich, wy-
stępujące pośrodku pasa {circulus), to liściaste ro-
zety wirujące z niewielkimi ośrodkami. Pod wzglę-
dem rozmiarów dorównują im rozety liściaste o
dużych ośrodkach, umieszczone pośrodku pól (cam-
pi). Na mitrze znajduje się najwięcej rozet o
średnich rozmiarach, utworzonych z płatków
kwiatowych, które ułożone zostały w dwóch rzę-
dach, z małymi ośrodkami i drobnymi listkami
na obrzeżach. Zdobią one circulus i titulus mitry.
Podobny kształt, ale o jednym rzędzie listków i
nieco większych ośrodkach, mają mniejsze roze-
ty umieszczone na polach mitry; rozdzielają one
mitrą w listopadzie 1976; doktorowi Ryszardowi Stani-
sławskiemu, dyrektorowi Muzeum Narodowego w Łodzi,
za udzielenie pomocy w dotarciu na miejsce; magistrowi
Mieczysławowi Potemskiemu, kustoszowi tegoż Muzeum,
za pomoc w pracach badawczych prowadzonych w kole-
giacie.
4 Przy opisie zdobiących mitrę haftów i aplikacji
oparłem się na uwagach sformułowanych przez dr Marię
Taszycką, której składam serdeczne podziękowanie. Pier-
wszą informację o mitrze z Łaska podałem w książce
J. Samek, Polskie rzemiosło artystyczne. Czasy nowo-
żytne, Warszawa 1984, s. 56.
39
PL ISSN 0071—6723
JAN SAMEK
RENESANSOWA MITRA Z HERBAMI KORAB W DAWNEJ KOLEGIACIE W ŁASKU
Przed blisko dwudziestu laty, opracowując ka-
talog zabytków rzemiosła artystycznego do przy-
gotowywanej w Instytucie Sztuki Polskiej Aka-
demii Nauk zbiorowej pracy o sztuce polskiej
XVII wieku, otrzymałem fotografię zdobionej haf-
tem mitry1 2. Zdjęcie to wykonane zostało zape-
wne na skutek informacji zamieszczonej w Ka-
talogu Zabytków Sztuki w Polsce (Powiat laski),
która brzmi: „insygnia kanonickie (sic!): osiem in-
fuł z tkanin w. XVI—XVIII, jedna z herbem
Korab, jedna z haftem dwustronnym w. XVII,
cztery pary rękawic, cztery pary skarpet z jed-
wabiu i adamaszku, siedem par pantofli w. XVI—
—XVIII” 2.
Z kolei 8 listopada 1976, w czasie pobytu w
Łodzi na zaproszenie dyrektora tamtejszego Mu-
zeum Narodowego, udało mi się dotrzeć do da-
wnej kolegiaty w Łasku, zbadać zabytek na
miejscu i wykonać barwną dokumentację foto-
graficzną 3. Wtedy już można było podjąć pra-
ce porównawcze, które umożliwiły odmienne od
podanego w Katalogu... datowanie obiektu i hi-
potetyczne ustalenie fundatora. W rezultacie tych
badań mitra z Łaska okazała się obiektem o uni-
kalnym charakterze, zabytkiem godnym mono-
graficznego opracowania.
1 Fotografię mitry w kolegiacie w Łasku wykonał
mgr Witalis Wolny; negatyw znajduje się w zbiorach In-
stytutu Sztuki PAN w Warszawie; barwne przeźrocza,
wykonane przez autora niniejszej pracy, znajdują się w
jego zbiorach własnych.
2 M. Kwiczała, Powiat łaski [w:] Katalog zabyt-
ków sztuki w Polsce. T. II: Woj. łódzkie, Warszawa 1954,
s. 50. Katalog opracowano pod red. J. Z. Łozińskie-
g o.
3 Chciałbym na tym miejscu złożyć podziękowanie ks.
doktorowi Józefowi Naruszewiczowi, proboszczowi daw-
nej kolegiaty — obecnie kościoła parafialnego w Łasku —
za łaskawe zezwolenie na przeprowadzenie badań nad
I. OPIS OBIEKTU
Mitra z Łaska jest stosunkowo niska i da się
niemal bez trudności wrysować w kwadrat. Wy-
sokość jej wynosi 385 mm, szerokość 370 mm, zaś
wymiary janones: długość 470 mm, szerokość 85
mm (ryc. 1). Na dekorację obiektu składa się
haft i aplikacja, przy czym należy przyjąć możli-
wość przeniesienia ich na nowe tło i może zmia-
nę układu, a także zaginięcie części haftu na wol-
nych polach4. Mitrę zdobią dwustronnie syme-
trycznie umieszczone rozety, które podzielić mo-
żna na pięć grup (ryc. 2). Największe z nich, wy-
stępujące pośrodku pasa {circulus), to liściaste ro-
zety wirujące z niewielkimi ośrodkami. Pod wzglę-
dem rozmiarów dorównują im rozety liściaste o
dużych ośrodkach, umieszczone pośrodku pól (cam-
pi). Na mitrze znajduje się najwięcej rozet o
średnich rozmiarach, utworzonych z płatków
kwiatowych, które ułożone zostały w dwóch rzę-
dach, z małymi ośrodkami i drobnymi listkami
na obrzeżach. Zdobią one circulus i titulus mitry.
Podobny kształt, ale o jednym rzędzie listków i
nieco większych ośrodkach, mają mniejsze roze-
ty umieszczone na polach mitry; rozdzielają one
mitrą w listopadzie 1976; doktorowi Ryszardowi Stani-
sławskiemu, dyrektorowi Muzeum Narodowego w Łodzi,
za udzielenie pomocy w dotarciu na miejsce; magistrowi
Mieczysławowi Potemskiemu, kustoszowi tegoż Muzeum,
za pomoc w pracach badawczych prowadzonych w kole-
giacie.
4 Przy opisie zdobiących mitrę haftów i aplikacji
oparłem się na uwagach sformułowanych przez dr Marię
Taszycką, której składam serdeczne podziękowanie. Pier-
wszą informację o mitrze z Łaska podałem w książce
J. Samek, Polskie rzemiosło artystyczne. Czasy nowo-
żytne, Warszawa 1984, s. 56.
39