DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Ostrowski, Jan K.; Petrus, Jerzy T.: Mieczysław Morka, "Polski nowożytny portret konny"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0173
Folia Historiae Artium, T. XXIV (1988)
PL ISSN 0071—6723
MIECZYSŁAW MORKA, „POLSKI NOWOŻYTNY PORTRET KONNY”
(Polska Akademia Nauk — Instytut Sztuki, Studia z Historii Sztuki, T. XXXVI), Wrocław-War-
szawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, 251 s„ 250 il., streszczenie w j. angielskim 1
Ukazanie się oczekiwanej od dawna książki
Mieczysława Morki na temat polskiego portretu
konnego czasów nowożytnych stanowi wydarze-
nie ważne nie tylko dla ograniczeni ego kręgu spe-
cjalistów. Szeroka perspektywa ujęcia i erudycja
Autora sprawiają, że praca przynosi wiele cenne-
go materiału dla każdego, kogo interesują dzieje
rozwiązań formalnych i wątków znaczeniowych
w sztuce europejskiej. Pomimo skoncentrowania
uwagi na materiale związanym z Polską, stosun-
kowo ubogim ilościowo i nie zawsze pierwszorzęd-
nym pod względem wartości artystycznej, książka
M. Morki wypełnia lukę w międzynarodowej li-
teraturze przedmiotu.
Publikacja składa się ze wstępu, w którym
sformułowano zasadnicze cele rozprawy, oraz
dwóch głównych części: pierwszej, ukazującej tło
europejskie, i drugiej, w szczegółowy sposób pre-
zentującej problematykę portretu polskiego. Część
pierwsza poświęcona jest dziejom przedstawie-
nia konia i jeźdźca, w zasadzie w ujęciu chrono-
logicznym, od starożytności po wiek XVIII. Pod-
stawowym założeniem Autora jest dążenie do ca-
łościowego ukazania formalnego i ideowego
rozwoju wizerunku konnego w sztuce europej-
skiej. Realizacji tego założenia służy bogata lite-
ratura przedmiotu wraz z bardzo szerokim zesta-
1 Lektura metryczki wydawniczej nasuwa przynaj-
mniej trzy uwagi. 1° Od daty oddania książki do skła-
dania w październiku 1982 do ukończenia druku upłynę-
ło trzy i pół roku, co sprawia, że praca już w chwili
ukazania się była znacznie opóźniona w stosunku do na-
rastającej literatury przedmiotu i nie mogła uwzględnić
np. wydawnictw związanych z rocznicą wiedeńską w r.
1983. 2° Nakład książki w liczbie 15 000 egzemplarzy
wydaje się zbyt wysoki dla pracy specjalistycznej, a
wręcz niesprawiedliwie wysoki w stosunku do nakładów
wem źródeł — od traktatów prawno-politycznych
po podręczniki hippologii, które, jak się okazało,
wnoszą do zagadnienia niejeden istotny element.
Dzięki zastosowanej metodzie określenie funkcji
ideowej tłumaczy wiele aspektów formalnych in-
teresującego nas przedstawienia (np. koń idący
stępa i luźno puszczone wodze jako motywy przy-
należne suwerennemu władcy z Bożej łaski; koń
ujęty w galopie związany z czynem bohaterskim,
szczególnie wojennym), a z kolei uchwycone cią-
gi zależności od sławnych pierwowzorów pozwa-
lają na wzbogacenie i rozwinięcie interpretacji
wysnutej ze źródeł. Ukazane w ten sposób „ge-
nealogie” poszczególnych typów rozwiązań, nie-
zwykle interesujące same w sobie, znalazły na-
stępnie zastosowanie w analitycznej części rozpra-
wy, służąc wyjaśnieniu genezy zabytków pols-
kich.
Z badań Mieczysława Morki wynika, iż wize-
runek konny był trwale związany z kręgiem te-
matów mających na celu heroizację władcy oraz
ukazywanie sacrum jego godności. Podstawowe,
ukształtowane w starożytności wątki wykazują
pełną żywotność aż do wieku XVIII 2 (główna
modyfikacja, zrodzona na przełomie antyku i śre-
dniowiecza, rozwijana bardzo intensywnie w okre-
sie nowożytnym, to wzbogacenie charyzmatyczne-
większości podobnych wydawnictw (np. materiały sesyj-
ne SHS. — 3000—5000 egz., Symbolae Historiae Ar-
tium — 1000 egz.!). 3° Czytelna, pomimo prób usunięcia,
pierwotna cena książki — 600 zł — została w ostatniej,
jak widać, chwili podniesiona o niemal 50%.
2 Opierając się na literaturze i własnych badaniach
M. Morka sygnalizuje rozpad tradycyjnego ideału heroi-
cznego w w. XVIII, trudno się jednak zorientować, jaką
ściślejszą datę ma na myśli. Na s. 8 (przyp. 15), cytując
Weisego, mó;wi o r. 1760, na s. 157 o r. 1730.
167
PL ISSN 0071—6723
MIECZYSŁAW MORKA, „POLSKI NOWOŻYTNY PORTRET KONNY”
(Polska Akademia Nauk — Instytut Sztuki, Studia z Historii Sztuki, T. XXXVI), Wrocław-War-
szawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, 251 s„ 250 il., streszczenie w j. angielskim 1
Ukazanie się oczekiwanej od dawna książki
Mieczysława Morki na temat polskiego portretu
konnego czasów nowożytnych stanowi wydarze-
nie ważne nie tylko dla ograniczeni ego kręgu spe-
cjalistów. Szeroka perspektywa ujęcia i erudycja
Autora sprawiają, że praca przynosi wiele cenne-
go materiału dla każdego, kogo interesują dzieje
rozwiązań formalnych i wątków znaczeniowych
w sztuce europejskiej. Pomimo skoncentrowania
uwagi na materiale związanym z Polską, stosun-
kowo ubogim ilościowo i nie zawsze pierwszorzęd-
nym pod względem wartości artystycznej, książka
M. Morki wypełnia lukę w międzynarodowej li-
teraturze przedmiotu.
Publikacja składa się ze wstępu, w którym
sformułowano zasadnicze cele rozprawy, oraz
dwóch głównych części: pierwszej, ukazującej tło
europejskie, i drugiej, w szczegółowy sposób pre-
zentującej problematykę portretu polskiego. Część
pierwsza poświęcona jest dziejom przedstawie-
nia konia i jeźdźca, w zasadzie w ujęciu chrono-
logicznym, od starożytności po wiek XVIII. Pod-
stawowym założeniem Autora jest dążenie do ca-
łościowego ukazania formalnego i ideowego
rozwoju wizerunku konnego w sztuce europej-
skiej. Realizacji tego założenia służy bogata lite-
ratura przedmiotu wraz z bardzo szerokim zesta-
1 Lektura metryczki wydawniczej nasuwa przynaj-
mniej trzy uwagi. 1° Od daty oddania książki do skła-
dania w październiku 1982 do ukończenia druku upłynę-
ło trzy i pół roku, co sprawia, że praca już w chwili
ukazania się była znacznie opóźniona w stosunku do na-
rastającej literatury przedmiotu i nie mogła uwzględnić
np. wydawnictw związanych z rocznicą wiedeńską w r.
1983. 2° Nakład książki w liczbie 15 000 egzemplarzy
wydaje się zbyt wysoki dla pracy specjalistycznej, a
wręcz niesprawiedliwie wysoki w stosunku do nakładów
wem źródeł — od traktatów prawno-politycznych
po podręczniki hippologii, które, jak się okazało,
wnoszą do zagadnienia niejeden istotny element.
Dzięki zastosowanej metodzie określenie funkcji
ideowej tłumaczy wiele aspektów formalnych in-
teresującego nas przedstawienia (np. koń idący
stępa i luźno puszczone wodze jako motywy przy-
należne suwerennemu władcy z Bożej łaski; koń
ujęty w galopie związany z czynem bohaterskim,
szczególnie wojennym), a z kolei uchwycone cią-
gi zależności od sławnych pierwowzorów pozwa-
lają na wzbogacenie i rozwinięcie interpretacji
wysnutej ze źródeł. Ukazane w ten sposób „ge-
nealogie” poszczególnych typów rozwiązań, nie-
zwykle interesujące same w sobie, znalazły na-
stępnie zastosowanie w analitycznej części rozpra-
wy, służąc wyjaśnieniu genezy zabytków pols-
kich.
Z badań Mieczysława Morki wynika, iż wize-
runek konny był trwale związany z kręgiem te-
matów mających na celu heroizację władcy oraz
ukazywanie sacrum jego godności. Podstawowe,
ukształtowane w starożytności wątki wykazują
pełną żywotność aż do wieku XVIII 2 (główna
modyfikacja, zrodzona na przełomie antyku i śre-
dniowiecza, rozwijana bardzo intensywnie w okre-
sie nowożytnym, to wzbogacenie charyzmatyczne-
większości podobnych wydawnictw (np. materiały sesyj-
ne SHS. — 3000—5000 egz., Symbolae Historiae Ar-
tium — 1000 egz.!). 3° Czytelna, pomimo prób usunięcia,
pierwotna cena książki — 600 zł — została w ostatniej,
jak widać, chwili podniesiona o niemal 50%.
2 Opierając się na literaturze i własnych badaniach
M. Morka sygnalizuje rozpad tradycyjnego ideału heroi-
cznego w w. XVIII, trudno się jednak zorientować, jaką
ściślejszą datę ma na myśli. Na s. 8 (przyp. 15), cytując
Weisego, mó;wi o r. 1760, na s. 157 o r. 1730.
167