DOI Artikel:
Kuczman, Kazimierz: Wczesne refleksy twórczości Michała Anioła w malarstwie polskim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0055
Folia Historiae Artium, T. XXIV (1988)
PL ISSN 0071—6723
KAZIMIERZ KUCZMAN
WCZESNE REFLEKSY TWÓRCZOŚCI MICHAŁA ANIOŁA W MALARSTWIE POLSKIM
W krakowskim klasztorze franciszkanów na
uwagę zasługuje niewielki epitafijny obraz Mar-
ka Revesili (Revexli) *, malowany temperą na de-
sce, ukazujący ukrzyżowanego Chrystusa i wiszą-
cych obok łotrów (ryc. 1). Zgodnie z charakterem
dzieła scena została wzbogacona o klęczące posta-
cie adorantów: Marka Revesli, jego żony Kata-
rzyny i dzieci. Włoch ów, rodem z Novary, przy-
był do Krakowa zapewne w latach trzydziestych
wieku XVI i tu — jako aptekarz — został dwo-
rzaninem królowej Rony. W Krakowie ożenił się
ze swoją rodaczką, majętną Katarzyną Alantse.
Przed śmiercią sporządził testament, w którym za-
pisał majątek żonie, trzem córkom i dwóm synom1 2.
Jak informuje umieszczony w dolnej części obra-
zu napis, Revesla zmarł 19 października r. 1553 —
datę tę można traktować jako terminus post quem
powstania dzieła.
Najciekawszym elementem kompozycji są atle-
tyczne, ujęte w skomplikowanych pozycjach cia-
ła łotrów, wiszących na krzyżach z powyginanych
pni drzew. Nowatorskie, nietypowe dla malarstwa
polskiego ujęcie tych postaci przywołuje ,na myśl
twórczość włoskiego Cinąuecenta, zwłaszcza styl
1 Obraz opublikowany był jedynie w Katalogu za-
bytków sztuki w Polsce. T. IV: Miasto Kraków. Cz. 2:
Kościoły i klasztory Śródmieścia. Pod red. A. Bochna-
ka i J. Samka, Warszawa 1971, s. 126, il. 392. Wzmian-
kuję go w artykule: K. Kuczman, Wpływy włoskie
w polskim malarstwie sztalugowym XVI wieku (Spra-
wozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych Oddziału PAN
w Krakowie, t. XXVIK2, 1986, s. 15). Nazwisko Reveis!a
występuje w źródłach również w wersjach Revexla, de
Reveslato — zob. D. Q u i r i n i-P o p ł a w s k a, Działal-
ność Włochów w Polsce w 1. połowie XVI w. na dworze
królewskim, w dyplomacji i hierarchii kościelnej, Wro-
cław 1973, s. 20. Na epitafium występuje forma Revesla;
Quirini-Popławska przyjmuje wersję: Revexla.
2 J. L a c h s, Dawne aptekarstwo krakowskie, War-
Miehała Anioła. Istotnie, są one kopiami dwóch
postaci z Sądu Ostatecznego tegoż artysty w ka-
plicy Sykstyńskiej, malowanego —• jak wiado-
mo — w latach 1535—1541 3. Jeden z łotrów wzo-
rowany jest na postaci z lewej strony środkowej
strefy kompozycji (ryc. 2), zaś drugi, obok św.
Jana, ma swój odpowiednik w postaci Szymona
Cyrenejeżyka dźwigającego krzyż, ukazanego w
prawej części górnej strefy fresku (ryc. 3).
Czy autor obrazu widział fresk watykański i
sam skopiował jego fragmenty? Należy w to
wątpić. Gdyby przebywał we Włoiszech, zapewne
bardziej uległby wpływom tamtejszego malar-
stwa. Rezonans stylu Buonarrotiego brzmi rówT-
nież w postaciach Chrystusa, Marii i św. Jana,
jednak dość słaby rysunek stojących osób suge-
ruje, iż mamy do czynienia nie z włoskim, lecz
z polskim artystą, korzystającym z obcego wzoru
graficznego — być może Martina Roty lub Giulia
Bonasone, wczesnych kopistów Sądu Ostateczne-
go 4.
Zastanawiają źródła i proces wyboru przez
małopolskiego artystę pierwowzorów do postaci
łotrów. Brak wystarczających podstaw do twier-
szawa 1935, s. 110; Q u i r i n i-P o p ł a w s k a, o.c., s. 12,
19—21, 39, 41, 42, 59, 93 (tamże zestawione źródła i lite-
ratura).
* G. V a s a r i, Żywoty najsławniejszych malarzy,
rzeźbiarzy i architektów. Tłum. K. Estreicher, Warszawa
1979, s. 464—66. W związku z twórczością Michała Anio-
ła sięgałem do prac: głównie Ch. de To ln a y, Michel-
angelo. The Sistine Ceiling, Princeton 1969; tenże, Mi-
chelangelo Buonarroti [w:] Encyclopaedia oj World Art,
vol. IX, New York, Toronto, London [b.d.w.], szp. 861—
914.
4 Zob.: Firenze e la Toscana dei Medici nelFEuropa
del Cinąuecento. II primato del disegno, Firenze 1980,
s. 275—277. Doc. dr. Adamowi Małkiewiczowi dziękuję
za zwrócenie mi uwagi na twórczość tych grafików.
51
PL ISSN 0071—6723
KAZIMIERZ KUCZMAN
WCZESNE REFLEKSY TWÓRCZOŚCI MICHAŁA ANIOŁA W MALARSTWIE POLSKIM
W krakowskim klasztorze franciszkanów na
uwagę zasługuje niewielki epitafijny obraz Mar-
ka Revesili (Revexli) *, malowany temperą na de-
sce, ukazujący ukrzyżowanego Chrystusa i wiszą-
cych obok łotrów (ryc. 1). Zgodnie z charakterem
dzieła scena została wzbogacona o klęczące posta-
cie adorantów: Marka Revesli, jego żony Kata-
rzyny i dzieci. Włoch ów, rodem z Novary, przy-
był do Krakowa zapewne w latach trzydziestych
wieku XVI i tu — jako aptekarz — został dwo-
rzaninem królowej Rony. W Krakowie ożenił się
ze swoją rodaczką, majętną Katarzyną Alantse.
Przed śmiercią sporządził testament, w którym za-
pisał majątek żonie, trzem córkom i dwóm synom1 2.
Jak informuje umieszczony w dolnej części obra-
zu napis, Revesla zmarł 19 października r. 1553 —
datę tę można traktować jako terminus post quem
powstania dzieła.
Najciekawszym elementem kompozycji są atle-
tyczne, ujęte w skomplikowanych pozycjach cia-
ła łotrów, wiszących na krzyżach z powyginanych
pni drzew. Nowatorskie, nietypowe dla malarstwa
polskiego ujęcie tych postaci przywołuje ,na myśl
twórczość włoskiego Cinąuecenta, zwłaszcza styl
1 Obraz opublikowany był jedynie w Katalogu za-
bytków sztuki w Polsce. T. IV: Miasto Kraków. Cz. 2:
Kościoły i klasztory Śródmieścia. Pod red. A. Bochna-
ka i J. Samka, Warszawa 1971, s. 126, il. 392. Wzmian-
kuję go w artykule: K. Kuczman, Wpływy włoskie
w polskim malarstwie sztalugowym XVI wieku (Spra-
wozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych Oddziału PAN
w Krakowie, t. XXVIK2, 1986, s. 15). Nazwisko Reveis!a
występuje w źródłach również w wersjach Revexla, de
Reveslato — zob. D. Q u i r i n i-P o p ł a w s k a, Działal-
ność Włochów w Polsce w 1. połowie XVI w. na dworze
królewskim, w dyplomacji i hierarchii kościelnej, Wro-
cław 1973, s. 20. Na epitafium występuje forma Revesla;
Quirini-Popławska przyjmuje wersję: Revexla.
2 J. L a c h s, Dawne aptekarstwo krakowskie, War-
Miehała Anioła. Istotnie, są one kopiami dwóch
postaci z Sądu Ostatecznego tegoż artysty w ka-
plicy Sykstyńskiej, malowanego —• jak wiado-
mo — w latach 1535—1541 3. Jeden z łotrów wzo-
rowany jest na postaci z lewej strony środkowej
strefy kompozycji (ryc. 2), zaś drugi, obok św.
Jana, ma swój odpowiednik w postaci Szymona
Cyrenejeżyka dźwigającego krzyż, ukazanego w
prawej części górnej strefy fresku (ryc. 3).
Czy autor obrazu widział fresk watykański i
sam skopiował jego fragmenty? Należy w to
wątpić. Gdyby przebywał we Włoiszech, zapewne
bardziej uległby wpływom tamtejszego malar-
stwa. Rezonans stylu Buonarrotiego brzmi rówT-
nież w postaciach Chrystusa, Marii i św. Jana,
jednak dość słaby rysunek stojących osób suge-
ruje, iż mamy do czynienia nie z włoskim, lecz
z polskim artystą, korzystającym z obcego wzoru
graficznego — być może Martina Roty lub Giulia
Bonasone, wczesnych kopistów Sądu Ostateczne-
go 4.
Zastanawiają źródła i proces wyboru przez
małopolskiego artystę pierwowzorów do postaci
łotrów. Brak wystarczających podstaw do twier-
szawa 1935, s. 110; Q u i r i n i-P o p ł a w s k a, o.c., s. 12,
19—21, 39, 41, 42, 59, 93 (tamże zestawione źródła i lite-
ratura).
* G. V a s a r i, Żywoty najsławniejszych malarzy,
rzeźbiarzy i architektów. Tłum. K. Estreicher, Warszawa
1979, s. 464—66. W związku z twórczością Michała Anio-
ła sięgałem do prac: głównie Ch. de To ln a y, Michel-
angelo. The Sistine Ceiling, Princeton 1969; tenże, Mi-
chelangelo Buonarroti [w:] Encyclopaedia oj World Art,
vol. IX, New York, Toronto, London [b.d.w.], szp. 861—
914.
4 Zob.: Firenze e la Toscana dei Medici nelFEuropa
del Cinąuecento. II primato del disegno, Firenze 1980,
s. 275—277. Doc. dr. Adamowi Małkiewiczowi dziękuję
za zwrócenie mi uwagi na twórczość tych grafików.
51