DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Rzeźby retabulum Św. Jana Chrzciciela w kościele Św. Floriana na Kleparzu w Krakowie: Geneza stylu - twórza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0024
„Szczególnie znamienne pokrewieństwo jedne-
go z aniołów na ołtarzu w Odense z aniołami oł-
tarza Św. Jana w kościele Św. Floriana w Kra-
kowie” dostrzegł Max Hassę43. Twórca retabu-
lum w Odense, Claus Berg, wyjść miał z warszta-
tu Wita Stwosza, gdzie czas jakiś pracował u bo-
ku syna mistrza, Stanisława, i Mistrza z Mauer.
Również Legner rozpatrywał ostatnio rzeźby kle-
parskie w kontekście „nadrzędnego zjawiska” od-
działywania sztuki Stwosza (podtrzymując jed-
nocześnie tezę o naddunajskich korelacjach)45 46.
Podsumowując status ąuestionis stwierdzić wy-
pada, że pośród drobnych (nieraz marginalnych)
wzmianek i intuicyjnie rzucanych sugestii ob-
serwacje Lossnitzera, Behrensa, Barthela, Mulle-
ra, Oettingera, Legnera i Hassego układają się
w spójmy ciąg. Kierują one naszą uwagę przede
wszystkim na plastykę naddunajską —- na reta-
bula wiązane dziś z warsztatem Kriechbaumów
w Passawie i paralelne zjawiska w Wiedniu i w
Górnej Bawarii. W mniejszym stopniu do poró-
wnań wciągnięto rzeźby frankońskie (Riemen-
schmeider w Wurzburgu, Wit Stwosz w Norym-
berdze).
2. 2. Styl naddunajski
2. 2. 1. Retabula w Mauer i w A da-
ni o v. Retabulum w kościele parafialnym Pan-
ny Marii w Mauer k. Melku (ryc. 8), zdaniem Bar-
thela i Oettingera „bratersko spokrewnione” z
naszymi rzeźbami, to nastawa średniej wielkoś-
ci 47, polichromowana miejscowo48. Umieszczona
jest dziś w kącie c:asnej nawy, na lewo od luku
tęczy.
Ideowe i kompozycyjne centrum retabulum
wyznacza figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem,
tronującej w chmurach. Adoruje Ją Bóg Ojciec,
gołębica Ducha Sw„ gromady muzykujących i
45 M. Hassę, Liibecker Maler und Bildschnitzer
um 1500, II (Niederdeutsche Beitrage zur Kunstgeschi-
chte, IV, 1965), s. 143.
46 A. Legner, Das „iibergeordnete Phdnomen” der
Ausbreitung des Stossschen Stils [w:] Veit Stoss. Die
Vortrdge des Niirnberger Sympcsions..., Miinchen [1985],
s. 280 i n. Por. też: A. M. Olszewski, Die gotische
Skulptur der Jagiellonen-Zeit [w:] Polen im Zeitalter der
Jagiellonen 1386—1572. Schallaburg 1986, [Wien 1986], s.
275.
47 Łączna wysokość 657 cm (korpus: 367X208 cm);
rzeźby figuralne z lipy.
43 O odkryciu pierwotnej warstwy malarskiej: H.
S e i b e r 1, Die Restaurierung des Schnitzaltares der
8. Retabulum na ołtarzu bocznym w kościele parafial-
nym Panny Marii am griinen Anger w Mauer k. Melku,
ok. 1510—ok. 1520(?) (wg K. Oettinger, Altdeutsche Bild-
schnitzer der Ostmark, Wien 1939)
śpiewających puttów (dwa z nich unoszą koronę
nad głową Marii), wreszcie, w dolnej części kor-
pusu, zgromadzenie świętych. Święci (spośród
których wyróżnieni atrybutami są Piotr, Jan
Chrzciciel, Jan Ewangelista, Andrzej, Barbara,
Dorota i Agnieszka) polecają opiece Matki Bo-
skiej drobne, nieomal nagie postacie obojga płci49.
Pjarrkirche zu Mauer (Kirchenkunst, IX, 1937), s. 70—-71.
49 Frapująca ikonografia przedstawienia w korpusie
interpretowana była rozmaicie. E. V o 11 e r, Der Altar
von Mauer (Zeitschrift flir bildende Kunst, LXI, 1927/
/1928), s. 309, H. S e i b e r 1, Der Zwettler Altar und die
Auswirkung des Kefermarkter Stiles im 16. Jahrhundert
(Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien,
X, 1936),, s. 118 i K. Oettinger, Anton Pilgram und
die Bildhauaer von St. Stephan, Wien [1951], s. 61—62,
poprzestawali na określeniach w rodzaju „Koronacja i
Uwielbienie Marii”. Wnikliwszy sąd wypowiedział H.
T i e t z e (Osterreichische Kunsttopographie, III, Wien
1909, s. XVIII—XX), który dostrzegł tu „Kronung und
Anbetung durch die Nothelfer”. Podobnie L. Schmidt
20
go z aniołów na ołtarzu w Odense z aniołami oł-
tarza Św. Jana w kościele Św. Floriana w Kra-
kowie” dostrzegł Max Hassę43. Twórca retabu-
lum w Odense, Claus Berg, wyjść miał z warszta-
tu Wita Stwosza, gdzie czas jakiś pracował u bo-
ku syna mistrza, Stanisława, i Mistrza z Mauer.
Również Legner rozpatrywał ostatnio rzeźby kle-
parskie w kontekście „nadrzędnego zjawiska” od-
działywania sztuki Stwosza (podtrzymując jed-
nocześnie tezę o naddunajskich korelacjach)45 46.
Podsumowując status ąuestionis stwierdzić wy-
pada, że pośród drobnych (nieraz marginalnych)
wzmianek i intuicyjnie rzucanych sugestii ob-
serwacje Lossnitzera, Behrensa, Barthela, Mulle-
ra, Oettingera, Legnera i Hassego układają się
w spójmy ciąg. Kierują one naszą uwagę przede
wszystkim na plastykę naddunajską —- na reta-
bula wiązane dziś z warsztatem Kriechbaumów
w Passawie i paralelne zjawiska w Wiedniu i w
Górnej Bawarii. W mniejszym stopniu do poró-
wnań wciągnięto rzeźby frankońskie (Riemen-
schmeider w Wurzburgu, Wit Stwosz w Norym-
berdze).
2. 2. Styl naddunajski
2. 2. 1. Retabula w Mauer i w A da-
ni o v. Retabulum w kościele parafialnym Pan-
ny Marii w Mauer k. Melku (ryc. 8), zdaniem Bar-
thela i Oettingera „bratersko spokrewnione” z
naszymi rzeźbami, to nastawa średniej wielkoś-
ci 47, polichromowana miejscowo48. Umieszczona
jest dziś w kącie c:asnej nawy, na lewo od luku
tęczy.
Ideowe i kompozycyjne centrum retabulum
wyznacza figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem,
tronującej w chmurach. Adoruje Ją Bóg Ojciec,
gołębica Ducha Sw„ gromady muzykujących i
45 M. Hassę, Liibecker Maler und Bildschnitzer
um 1500, II (Niederdeutsche Beitrage zur Kunstgeschi-
chte, IV, 1965), s. 143.
46 A. Legner, Das „iibergeordnete Phdnomen” der
Ausbreitung des Stossschen Stils [w:] Veit Stoss. Die
Vortrdge des Niirnberger Sympcsions..., Miinchen [1985],
s. 280 i n. Por. też: A. M. Olszewski, Die gotische
Skulptur der Jagiellonen-Zeit [w:] Polen im Zeitalter der
Jagiellonen 1386—1572. Schallaburg 1986, [Wien 1986], s.
275.
47 Łączna wysokość 657 cm (korpus: 367X208 cm);
rzeźby figuralne z lipy.
43 O odkryciu pierwotnej warstwy malarskiej: H.
S e i b e r 1, Die Restaurierung des Schnitzaltares der
8. Retabulum na ołtarzu bocznym w kościele parafial-
nym Panny Marii am griinen Anger w Mauer k. Melku,
ok. 1510—ok. 1520(?) (wg K. Oettinger, Altdeutsche Bild-
schnitzer der Ostmark, Wien 1939)
śpiewających puttów (dwa z nich unoszą koronę
nad głową Marii), wreszcie, w dolnej części kor-
pusu, zgromadzenie świętych. Święci (spośród
których wyróżnieni atrybutami są Piotr, Jan
Chrzciciel, Jan Ewangelista, Andrzej, Barbara,
Dorota i Agnieszka) polecają opiece Matki Bo-
skiej drobne, nieomal nagie postacie obojga płci49.
Pjarrkirche zu Mauer (Kirchenkunst, IX, 1937), s. 70—-71.
49 Frapująca ikonografia przedstawienia w korpusie
interpretowana była rozmaicie. E. V o 11 e r, Der Altar
von Mauer (Zeitschrift flir bildende Kunst, LXI, 1927/
/1928), s. 309, H. S e i b e r 1, Der Zwettler Altar und die
Auswirkung des Kefermarkter Stiles im 16. Jahrhundert
(Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien,
X, 1936),, s. 118 i K. Oettinger, Anton Pilgram und
die Bildhauaer von St. Stephan, Wien [1951], s. 61—62,
poprzestawali na określeniach w rodzaju „Koronacja i
Uwielbienie Marii”. Wnikliwszy sąd wypowiedział H.
T i e t z e (Osterreichische Kunsttopographie, III, Wien
1909, s. XVIII—XX), który dostrzegł tu „Kronung und
Anbetung durch die Nothelfer”. Podobnie L. Schmidt
20