DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Rzeźby retabulum Św. Jana Chrzciciela w kościele Św. Floriana na Kleparzu w Krakowie: Geneza stylu - twórza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0027
9. Korpus retabulum z Zwettl, Adamov k. Brna — ko-
ściół, po 1516—1525/1526 (wg Oettinger, Altdeutsche
Bildschnitzer...)
Kefermarkter Altares und Passau (Zeitschrift des De-
utschen Vereins fur Kunstwissenschaft, II, 1935), s. 260—
-—273; M. Hassę, Der Flugelaltar, Dresden 1941, s.
76—77; R. Hartmann, Passauer Plastik im ausgehen-
den Mittelalter, Miinchen 1941, s. 73—89; L. Schmidt,
Vor gotischen Flugelaltar en, [Wien] 1948, s. 112.
73 Dworschak, Krems-Stein..., s. 200; tenże,
Die Ausldujer der Spatgotik..., s. 152. Za nim: H.-K. Ra-
mi s c h, Zttr Entwicklung des gotischen Flugelaltars [w:]
Gotik in Osterreich, Krems a. d. D. 1967, s. 219; A. Mil-
ler, Gotische Plastik [w:] Bayern-Kunst und Kultur.
Ausstellung..., Miinchen [1972], s. 76. Por. też: H. P lo-
ch i n g e r, Das Rdtsel eines ósterreichischen Flugelaltars
gelósst (Unsere Heimat, XXI, 1950), s. 124.
74 Schindler, o.c., s. 201—214, 222. O rzeźbach
uerlingu73. Próbę konkretyzacji tezy Dworscha-
ka podjął Herbert Schindler. Uznając związek
warsztatowy retabulów w Mauer i w Adamov,
przypisuje figury korpusu w tym pierwszym Se-
bastianowi Kriechbaumowi, a rzeźby drugiego —
Paulowi, jak się wydaje, najstarszemu z synów
Martina. Z tymże Paulem Kriechbaumem wiąże
Schindler nastawę Św. Bernarda, wykonaną w
r. 1500 dla kościoła klasztornego w Zwettl i tam
przechowaną do dziś (obrazy skrzydeł — Jórg
Breu St., stolarka neogotycka)74.
W stylu rzeźb w Mauer i w Adamov uderza
przede wszystkim manieryzm kształtów (ryc. 10,
11). Feulner w swej mistrzowskiej analizie zwra-
ca uwagę, że forma „wyzbyta jest tu wszelkiego
naturalnego umotywowania — chmurom świado-
mie nadaje się kiszkowate kształty, falujące wło-
sy plączą się niby ramiona widmowych polipów
wśród mroku [...] rytm i ruch, światło i cień
stają się wartościami autonomicznymi, dla któ-
rych zrezygnowano z organiczności formy [...]
Przy pierwszym wejrzeniu nie da się wręcz wy-
chwycić rzeczywistego wymiaru zdarzenia”. Prze-
wodnim motywem formalnym jest „nie tyle li-
nia krzywa, ile woluta, wir [...] Oko nie nadąża za
liniami narastającego ruchu )[...] Dynamizm nasila
się przechodząc w niezwykłą bezkierunkowość
spadającej wody” 75. Szczegóły wydobywane są z
wielką ostrością, żyją własnym życiem. Zatraca
się przez to monumentalizm i statuaryczność po-
staci, wzmaga się natomiast światłocieniowość,
wypływająca z ogólnego efektu erupcji kształtów.
Mamy tu zaiste do czynienia z ekstremum póź-
nogotyckiej stylizacji, z „czystym formalizmem,
stwarzającym szczególne możliwości popisania się
wirtuozerią techniczną” 76.
W rzeźbach u Św. Floriana w Krakowie nie
znajduję żadnych znamion manierystycznej de-
precjacji formy. Zachowuje ona czytelność i uza-
sadnienie — anatomiczne bądź rzeczowe. Bliższe
nastawy Sw. Bernarda zob. też: O. B e n e s c h, Der
Zwettler Altar und die Anfange Jórg Breus [w:] E. Bu-
chner, K. Feuchtmayr (wyd.), Augsburger Kunst
der Spatgotik, Augsburg 1928 (Beitrage zur Geschichte
der deutschen Kunst 2), s. 266—268 (przedruk w: Otto
Benesch Collected Writings, II: German and Austrian
Art of the 15th and 16th Centuries, [N. York 1972], s.
271—273); Osterreichische Kunsttopographie..., XXIX, s.
80, 112—114; G. T r i p p, Die Werke gotischer Skulptur
und ihre Restaurierung (Osterreichische Zeitschrift fur
Kunst und Denkmalpflege, XXI, 1967), s. 72—77; Gotik
in Osterreich..., nr kat. 191, s. 222; K. Kubes, Stift
Zwettl und seine Kunstschatze, Wien 1979, s. 67—70.
75 Feulner, o.c., s. 12—14.
76 S t a e d e 1, o.c., s. 112.
23
ściół, po 1516—1525/1526 (wg Oettinger, Altdeutsche
Bildschnitzer...)
Kefermarkter Altares und Passau (Zeitschrift des De-
utschen Vereins fur Kunstwissenschaft, II, 1935), s. 260—
-—273; M. Hassę, Der Flugelaltar, Dresden 1941, s.
76—77; R. Hartmann, Passauer Plastik im ausgehen-
den Mittelalter, Miinchen 1941, s. 73—89; L. Schmidt,
Vor gotischen Flugelaltar en, [Wien] 1948, s. 112.
73 Dworschak, Krems-Stein..., s. 200; tenże,
Die Ausldujer der Spatgotik..., s. 152. Za nim: H.-K. Ra-
mi s c h, Zttr Entwicklung des gotischen Flugelaltars [w:]
Gotik in Osterreich, Krems a. d. D. 1967, s. 219; A. Mil-
ler, Gotische Plastik [w:] Bayern-Kunst und Kultur.
Ausstellung..., Miinchen [1972], s. 76. Por. też: H. P lo-
ch i n g e r, Das Rdtsel eines ósterreichischen Flugelaltars
gelósst (Unsere Heimat, XXI, 1950), s. 124.
74 Schindler, o.c., s. 201—214, 222. O rzeźbach
uerlingu73. Próbę konkretyzacji tezy Dworscha-
ka podjął Herbert Schindler. Uznając związek
warsztatowy retabulów w Mauer i w Adamov,
przypisuje figury korpusu w tym pierwszym Se-
bastianowi Kriechbaumowi, a rzeźby drugiego —
Paulowi, jak się wydaje, najstarszemu z synów
Martina. Z tymże Paulem Kriechbaumem wiąże
Schindler nastawę Św. Bernarda, wykonaną w
r. 1500 dla kościoła klasztornego w Zwettl i tam
przechowaną do dziś (obrazy skrzydeł — Jórg
Breu St., stolarka neogotycka)74.
W stylu rzeźb w Mauer i w Adamov uderza
przede wszystkim manieryzm kształtów (ryc. 10,
11). Feulner w swej mistrzowskiej analizie zwra-
ca uwagę, że forma „wyzbyta jest tu wszelkiego
naturalnego umotywowania — chmurom świado-
mie nadaje się kiszkowate kształty, falujące wło-
sy plączą się niby ramiona widmowych polipów
wśród mroku [...] rytm i ruch, światło i cień
stają się wartościami autonomicznymi, dla któ-
rych zrezygnowano z organiczności formy [...]
Przy pierwszym wejrzeniu nie da się wręcz wy-
chwycić rzeczywistego wymiaru zdarzenia”. Prze-
wodnim motywem formalnym jest „nie tyle li-
nia krzywa, ile woluta, wir [...] Oko nie nadąża za
liniami narastającego ruchu )[...] Dynamizm nasila
się przechodząc w niezwykłą bezkierunkowość
spadającej wody” 75. Szczegóły wydobywane są z
wielką ostrością, żyją własnym życiem. Zatraca
się przez to monumentalizm i statuaryczność po-
staci, wzmaga się natomiast światłocieniowość,
wypływająca z ogólnego efektu erupcji kształtów.
Mamy tu zaiste do czynienia z ekstremum póź-
nogotyckiej stylizacji, z „czystym formalizmem,
stwarzającym szczególne możliwości popisania się
wirtuozerią techniczną” 76.
W rzeźbach u Św. Floriana w Krakowie nie
znajduję żadnych znamion manierystycznej de-
precjacji formy. Zachowuje ona czytelność i uza-
sadnienie — anatomiczne bądź rzeczowe. Bliższe
nastawy Sw. Bernarda zob. też: O. B e n e s c h, Der
Zwettler Altar und die Anfange Jórg Breus [w:] E. Bu-
chner, K. Feuchtmayr (wyd.), Augsburger Kunst
der Spatgotik, Augsburg 1928 (Beitrage zur Geschichte
der deutschen Kunst 2), s. 266—268 (przedruk w: Otto
Benesch Collected Writings, II: German and Austrian
Art of the 15th and 16th Centuries, [N. York 1972], s.
271—273); Osterreichische Kunsttopographie..., XXIX, s.
80, 112—114; G. T r i p p, Die Werke gotischer Skulptur
und ihre Restaurierung (Osterreichische Zeitschrift fur
Kunst und Denkmalpflege, XXI, 1967), s. 72—77; Gotik
in Osterreich..., nr kat. 191, s. 222; K. Kubes, Stift
Zwettl und seine Kunstschatze, Wien 1979, s. 67—70.
75 Feulner, o.c., s. 12—14.
76 S t a e d e 1, o.c., s. 112.
23