DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Rzeźby retabulum Św. Jana Chrzciciela w kościele Św. Floriana na Kleparzu w Krakowie: Geneza stylu - twórza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0035
sy skrzydeł natomiast przeznaczono na malowi-
dła (śś. Maria Magdalena, Jerzy, Idzi, Biskup
(Wolfgang? Sebald?)). Silnie uwydatniony gzyms
każe domyślać się jeszcze drugiej, nieruchomej
pary skrzydeł.
Dyspozycja rzeźb w projektowanym wnętrzu
szafy ołtarzowej wykazuje wiele zbieżności z mo-
ją rekonstrukcją Chrztu Chrystusa 1U. Wspólne
jest pryncypium — zaakcentowanie grup bocz-
nych (w Krakowie — Chrzciciel i anioły, w Lon-
dynie — Chrystus, Bóg Ojciec i anioły) i pozo-
stawienie wolnej przestrzeni w centrum. Wspólny
jest też motyw aniołów rozpościerających zasło-
ny za postaciami pierwszego planu115. Zwracają
też uwagę niezwykłe relacje wysokości predelli
do korpusu, powtórzone w retabulum Bonerow-
sikim 116.
Oprócz ogólnego zakomponowania dzieła mistrz
projektujący nastawę dbał z reguły o nadanie
całości jednolitych znamion stylistycznych. Tak
należy rozumieć owo compleuit z inskrypcji na
predelli117.
Związek rzeźb u Św. Floriana ze schematami
przedstawieniowymi Hansa z Kulmbachu poświad-
czają już figury aniołów ze sceny Chrztu Chry-
stusa, wypełniającej korpus naszej nastawy. Nie-
zwykły motyw kołnierza z piór odnajdujemy na
witrażu pochodzącym z pracowni Hirsvogelów,
dziś w urzędzie parafialnym Św. Sebalda w No-
rymberdze (ryc. 20) 118. Na kwaterze stanowiącej
doń pendant przechowała się data 1514. Projekto-
dawcą witraża był niewątpliwie Kulmbach119,
który w tymże r. 1514 oraz w r. 1516 wykonywał
kartony z bliźniaczo podobnymi aniołami-tarczo-
wnikami (ryc. 21, 22) 12°.
Bordesholmer Altar und die anderen Werke von Hans
Bruggemann, Konigstein i. T. (1983), s. 58.
111 P. K n o t e 1, Der Pleydenwurffsche Hochaltar der
Elisabethkirche in Breslau (Sohlesdens Vorzeit in Bild
und Schrift, IX, 1928), s. 59.
112 F. Winkler, Die Zeichnungen Hans Siiss von
Kulmbach und Hans Leonhard Schaufeleins, Berlin 1912,
nr kat. 83—84, s. 80—83.
113 Ze zb. Sloane; piórko i akwarela, 24X36 cm; zob.:
S t a d 1 e r, o.c., s. 121; Winkler, Die Zeichnungen...,
nr kat. 82, s. 80.
114 Marcinkowski, o.c., il. 4.
115 Zob. uwagi o występowaniu tego motywu w reta-
bulach: A. Schadler, Beitrdge zum Werk Hans Mult-
schers (Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums,
1969), s. 57—58.
116 Marcinkowski, o.c., przyp. 117 na s. 29.
117 Por. np. sygnatura Jorga Syrlina St. (Jorg Syr-
lin/1474/coplevit hoc/opus) na stallach przyściennych w
chórze kolegiaty ulmskiej (partie rzeźbiarskie uważane
są powszechnie za dzieło Michela Erharta). Zob. na ten
19. Hans z Kulmbachu, projekt retabulum, Londyn, Bri-
tish Museum, 1510 (wg Winkler, Hans von Kidmbach.
Leben und Werk...)
Bliskie malarstwu Kulmbacha są również dro-
bne popiersia (Briistungs figur en). Powtarzają one
motywy postaci znanych choćby z malowanych
części nastawy Bonerowskiej. Półfigura, identyfi-
kowana jako Herod i sytuowana przeze mnie w
centrum sceny Ścięcie Chrzciciela w zwieńcze-
niu 121, nawiązuje do popiersia Doimicjana w przed-
stawieniu Ewangelista w kotle z olejeni122. Dwie
postaci w kopulastych nakryciach głowy, wychy-
temat klasyczny tekst G. D e h i o, Uber einige Kiinst-
lerinschriften des deutschen 15. Jahrhunderts (Reperto-
rium fćir Kunstwissenschaft, XXIII, 1910), s. 55—64. W
odniesieniu do inskrypcji Kulmbacha por.: Ł e p k o w-
s k i, Starożytności..., s. 110 i n.; Łuszczkiewicz,
o.c., s. 101 i n.; J. Szujski, Dyskusja nad rozprawą
W. Łuszczki ewicza, ibid. s. 125 i n.
118 En grisaille, 25,5X20,5 cm. Zamówiony przez pro-
boszcza Melchiora Pfinzinga w warsztacie Veita Hirsvo-
gela St. dla nowo wznoszonego chórku plebanii. Sygna-
tura HH odnosi się do rzemieślnika-wykonawcy, Hansa
Hirsvogela St.
119 Meister um Albrecht Diirer.., nr kat. 186, s. 116.
Pogląd G. Frenzela (Veit Hirsuogel, eine Niirnberger
Glasmalerwerkstatt der Diirerzeit (Zeitschrift fur Kunst-
geschichte, XXIII, 1960, s. 193)), który przypisuje projekt
Diirerowi, uważam za nieuzasadniony.
120 Winkler, Die Zeichnungen..., nr kat. 77—80, s.
78—79.
121 Marcinkowski, o.c., il. 3.
122 Marcinkowski, o.c., tabl. 39.
31
dła (śś. Maria Magdalena, Jerzy, Idzi, Biskup
(Wolfgang? Sebald?)). Silnie uwydatniony gzyms
każe domyślać się jeszcze drugiej, nieruchomej
pary skrzydeł.
Dyspozycja rzeźb w projektowanym wnętrzu
szafy ołtarzowej wykazuje wiele zbieżności z mo-
ją rekonstrukcją Chrztu Chrystusa 1U. Wspólne
jest pryncypium — zaakcentowanie grup bocz-
nych (w Krakowie — Chrzciciel i anioły, w Lon-
dynie — Chrystus, Bóg Ojciec i anioły) i pozo-
stawienie wolnej przestrzeni w centrum. Wspólny
jest też motyw aniołów rozpościerających zasło-
ny za postaciami pierwszego planu115. Zwracają
też uwagę niezwykłe relacje wysokości predelli
do korpusu, powtórzone w retabulum Bonerow-
sikim 116.
Oprócz ogólnego zakomponowania dzieła mistrz
projektujący nastawę dbał z reguły o nadanie
całości jednolitych znamion stylistycznych. Tak
należy rozumieć owo compleuit z inskrypcji na
predelli117.
Związek rzeźb u Św. Floriana ze schematami
przedstawieniowymi Hansa z Kulmbachu poświad-
czają już figury aniołów ze sceny Chrztu Chry-
stusa, wypełniającej korpus naszej nastawy. Nie-
zwykły motyw kołnierza z piór odnajdujemy na
witrażu pochodzącym z pracowni Hirsvogelów,
dziś w urzędzie parafialnym Św. Sebalda w No-
rymberdze (ryc. 20) 118. Na kwaterze stanowiącej
doń pendant przechowała się data 1514. Projekto-
dawcą witraża był niewątpliwie Kulmbach119,
który w tymże r. 1514 oraz w r. 1516 wykonywał
kartony z bliźniaczo podobnymi aniołami-tarczo-
wnikami (ryc. 21, 22) 12°.
Bordesholmer Altar und die anderen Werke von Hans
Bruggemann, Konigstein i. T. (1983), s. 58.
111 P. K n o t e 1, Der Pleydenwurffsche Hochaltar der
Elisabethkirche in Breslau (Sohlesdens Vorzeit in Bild
und Schrift, IX, 1928), s. 59.
112 F. Winkler, Die Zeichnungen Hans Siiss von
Kulmbach und Hans Leonhard Schaufeleins, Berlin 1912,
nr kat. 83—84, s. 80—83.
113 Ze zb. Sloane; piórko i akwarela, 24X36 cm; zob.:
S t a d 1 e r, o.c., s. 121; Winkler, Die Zeichnungen...,
nr kat. 82, s. 80.
114 Marcinkowski, o.c., il. 4.
115 Zob. uwagi o występowaniu tego motywu w reta-
bulach: A. Schadler, Beitrdge zum Werk Hans Mult-
schers (Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums,
1969), s. 57—58.
116 Marcinkowski, o.c., przyp. 117 na s. 29.
117 Por. np. sygnatura Jorga Syrlina St. (Jorg Syr-
lin/1474/coplevit hoc/opus) na stallach przyściennych w
chórze kolegiaty ulmskiej (partie rzeźbiarskie uważane
są powszechnie za dzieło Michela Erharta). Zob. na ten
19. Hans z Kulmbachu, projekt retabulum, Londyn, Bri-
tish Museum, 1510 (wg Winkler, Hans von Kidmbach.
Leben und Werk...)
Bliskie malarstwu Kulmbacha są również dro-
bne popiersia (Briistungs figur en). Powtarzają one
motywy postaci znanych choćby z malowanych
części nastawy Bonerowskiej. Półfigura, identyfi-
kowana jako Herod i sytuowana przeze mnie w
centrum sceny Ścięcie Chrzciciela w zwieńcze-
niu 121, nawiązuje do popiersia Doimicjana w przed-
stawieniu Ewangelista w kotle z olejeni122. Dwie
postaci w kopulastych nakryciach głowy, wychy-
temat klasyczny tekst G. D e h i o, Uber einige Kiinst-
lerinschriften des deutschen 15. Jahrhunderts (Reperto-
rium fćir Kunstwissenschaft, XXIII, 1910), s. 55—64. W
odniesieniu do inskrypcji Kulmbacha por.: Ł e p k o w-
s k i, Starożytności..., s. 110 i n.; Łuszczkiewicz,
o.c., s. 101 i n.; J. Szujski, Dyskusja nad rozprawą
W. Łuszczki ewicza, ibid. s. 125 i n.
118 En grisaille, 25,5X20,5 cm. Zamówiony przez pro-
boszcza Melchiora Pfinzinga w warsztacie Veita Hirsvo-
gela St. dla nowo wznoszonego chórku plebanii. Sygna-
tura HH odnosi się do rzemieślnika-wykonawcy, Hansa
Hirsvogela St.
119 Meister um Albrecht Diirer.., nr kat. 186, s. 116.
Pogląd G. Frenzela (Veit Hirsuogel, eine Niirnberger
Glasmalerwerkstatt der Diirerzeit (Zeitschrift fur Kunst-
geschichte, XXIII, 1960, s. 193)), który przypisuje projekt
Diirerowi, uważam za nieuzasadniony.
120 Winkler, Die Zeichnungen..., nr kat. 77—80, s.
78—79.
121 Marcinkowski, o.c., il. 3.
122 Marcinkowski, o.c., tabl. 39.
31