DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Rzeźby retabulum Św. Jana Chrzciciela w kościele Św. Floriana na Kleparzu w Krakowie: Geneza stylu - twórza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0038
23. Monogram na reliefie Chrzest tłumów retabulum
Sw. Jana Chrzciciela w kościele Sw. Floriana w Krako-
wie (fot. W. Marcinkowski)
Problem zatrudniania przez mistrzów-właści-
cieli warsztatów czeladników o innej niż ich wła-
sna specjalności, był nieodmiennie przedmiotem
żywych sporów i kontrowersyjnych rozstrzy-
gnięć 131.
Mistrz mógł też poszukać podwykonawców, na
stałe lub doraźnie, poza własnym warsztatem.
Przekazanie takiego „cząstkowego” zlecenia od-
bywało się, podobnie jak zawieranie umowy na
dzieło, przy świadkach 132. Te „kontrakty prywat-
ne”, jak je nazywa Hans Rott, dochowały się w
bardzo nielicznych egzemplarzach, gdyż — ina-
czej niż w przypadku umów, w których stroną
prawną była instytucja oficjalna: komuna, zarząd
kościoła czy korporacja — nie składano ich w
archiwach 133. W wyjątkowych przypadkach fum-
131 Zob. np. F. H e 11 w a g, Die Geschichte des de-
utschen Tischlerhandwerks. Vom 12. bis zum 20. Jahrhun-
dert, Berlin 1924, s. 75—78.
132 Np. zlecenie na rzeźby, udzielone Simonowi Lain-
bergerowi przez Friedricha Herlina, będące przedmio-
tem monitu w 1478 — zob.: E. D. S c h m i d, Der Nór-
dlinger Hochaltar und sein Bildhauerwerk. Rekonstruk-
tion, Stil, Frage des Meisters (Nicolaus Gerhart von Le-
iden), Datierung, Ausstrahlung im Nordlinger Raum,
Miinchen 1971, s. 33.
133 H. Rott, Quellen und Forschungen zur siidwest-
deutschen und schweizerischen Kunstgeschichte im XV.
und XVI. Jahrhundert, II: Alt-Schwaben und die
Reichsstadte, Stuttgart 1934, s. XV.
134 Zob. np.: E. D. S c h m i d, o.c., s. 47—55.
135 V. L i e d k e, Die Marienfigur vom Altar der
„Schónen Maria” in der Schwabacher Stadtpfarrkirche
dator sam dokonywał wyboru rzemieślników, któ-
rzy realizować mieli poszczególne partie dzieła 134.
Brak przekazów utrudnia ustalenie, po który
z tych trzech sposobów organizacji pracy nad re-
tabulami snycersko-malarskimi sięgał Kulmbach.
Różnorodność stylistyczna rzeźb w nastawach sy-
gnowanych przezeń bądź przypisanych mu wy-
klucza zakładanie stałej współpracy z konkret-
nym snycerzem. Wydaje się raczej, że Kulmbach
nie był wybredny w doborze rzeźb do swoich na-
staw. Raz włączał w nie „staromodne” wytwory
poprzedniej generacji135, innym razem konten-
tował się snycerką bardzo miernej jakości.
W Norymberdze działało dwóch rzeźbiarzy o
odpowiadających naszemu monogramowi inicja-
łach. Pierwszy to „Hans Kremer Bildhauer”,
wzmiankowany w 1533 136. Drugi to „Hans Keser
Bildschnitzer”, który prawa miejskie uzyskał 4
czerwca 1519 1S7. O twórczości obu nie wiemy
jednak nic.
Nasuwające się interpretacje monogramu HKB
rozpatruję tu na zasadzie sic et non. Obecny stan
badań nie daje, w moim mniemaniu, podstaw do
bardziej jednoznacznych stwierdzeń.
2. 5. 3. C z a s i miejsce powstania
nastawy. W dacie rocznej 1518 „na stronie
odwrotnej dna szafy” zwraca uwagę zapisanie
ostatniej cyfry w postaci odwróconej gotyckiej
czwórki. Nie dokonała tego ręka Kulmbacha, któ-
ry zawsze pisał „8” 138. Także nieekspoinowana lo-
kalizacja inskrypcji każe rozumieć „1518” jako
rok instalacji, a nie wykonania dzieła. W tej osta-
tniej kwestii miarodajne jest sformułowanie na
predelli: complevit 1516. Terminus post quem sta-
nowi, rzecz jasna, zyskanie przez Bonera praw
do dawnej kaplicy Leipnigerów, tzn. lata 1511/
/1513 139.
und der Niirnberger Bildschnitzer Simon Leinberger (Ars
Bavarica, III, 1979), s. 89—96.
136 A. G ii m b e 1, Archwalische Beitrdge zu dlteren
Niirnberger Malereigeschichte, III: Die Malernamen der
Niirnberger Meister- und Biirgerbucher 1364—1534 und
der Steuerliste 1392—1440 (Repertorium fur Kunstwissen-
schaft, XXIV, 1906), s. 341.
137 G ii m b e 1, o.c., s. 338.
lss Skrzydło w Cadolzburgu, rysunek piórkiem Mę-
częństwo św. Urszuli (Poitiers, Musee de la ville), rysu-
nek piórkiem Orfeusz i Eurydyka (Oxford, Ashmolean
Museum), portrety mężczyzny i kobiety (Castagnola-Lu-
gano, zb. Thyssen-Bornemisza), SS. Sebastian i Roch
(Hannover —- Niedersachsische Landesgalerie).
139 W. Budka, Boner Jan [w:] Polski Słownik Bio-
graficzny, II, Kraków 1936, s. 297.
34
Sw. Jana Chrzciciela w kościele Sw. Floriana w Krako-
wie (fot. W. Marcinkowski)
Problem zatrudniania przez mistrzów-właści-
cieli warsztatów czeladników o innej niż ich wła-
sna specjalności, był nieodmiennie przedmiotem
żywych sporów i kontrowersyjnych rozstrzy-
gnięć 131.
Mistrz mógł też poszukać podwykonawców, na
stałe lub doraźnie, poza własnym warsztatem.
Przekazanie takiego „cząstkowego” zlecenia od-
bywało się, podobnie jak zawieranie umowy na
dzieło, przy świadkach 132. Te „kontrakty prywat-
ne”, jak je nazywa Hans Rott, dochowały się w
bardzo nielicznych egzemplarzach, gdyż — ina-
czej niż w przypadku umów, w których stroną
prawną była instytucja oficjalna: komuna, zarząd
kościoła czy korporacja — nie składano ich w
archiwach 133. W wyjątkowych przypadkach fum-
131 Zob. np. F. H e 11 w a g, Die Geschichte des de-
utschen Tischlerhandwerks. Vom 12. bis zum 20. Jahrhun-
dert, Berlin 1924, s. 75—78.
132 Np. zlecenie na rzeźby, udzielone Simonowi Lain-
bergerowi przez Friedricha Herlina, będące przedmio-
tem monitu w 1478 — zob.: E. D. S c h m i d, Der Nór-
dlinger Hochaltar und sein Bildhauerwerk. Rekonstruk-
tion, Stil, Frage des Meisters (Nicolaus Gerhart von Le-
iden), Datierung, Ausstrahlung im Nordlinger Raum,
Miinchen 1971, s. 33.
133 H. Rott, Quellen und Forschungen zur siidwest-
deutschen und schweizerischen Kunstgeschichte im XV.
und XVI. Jahrhundert, II: Alt-Schwaben und die
Reichsstadte, Stuttgart 1934, s. XV.
134 Zob. np.: E. D. S c h m i d, o.c., s. 47—55.
135 V. L i e d k e, Die Marienfigur vom Altar der
„Schónen Maria” in der Schwabacher Stadtpfarrkirche
dator sam dokonywał wyboru rzemieślników, któ-
rzy realizować mieli poszczególne partie dzieła 134.
Brak przekazów utrudnia ustalenie, po który
z tych trzech sposobów organizacji pracy nad re-
tabulami snycersko-malarskimi sięgał Kulmbach.
Różnorodność stylistyczna rzeźb w nastawach sy-
gnowanych przezeń bądź przypisanych mu wy-
klucza zakładanie stałej współpracy z konkret-
nym snycerzem. Wydaje się raczej, że Kulmbach
nie był wybredny w doborze rzeźb do swoich na-
staw. Raz włączał w nie „staromodne” wytwory
poprzedniej generacji135, innym razem konten-
tował się snycerką bardzo miernej jakości.
W Norymberdze działało dwóch rzeźbiarzy o
odpowiadających naszemu monogramowi inicja-
łach. Pierwszy to „Hans Kremer Bildhauer”,
wzmiankowany w 1533 136. Drugi to „Hans Keser
Bildschnitzer”, który prawa miejskie uzyskał 4
czerwca 1519 1S7. O twórczości obu nie wiemy
jednak nic.
Nasuwające się interpretacje monogramu HKB
rozpatruję tu na zasadzie sic et non. Obecny stan
badań nie daje, w moim mniemaniu, podstaw do
bardziej jednoznacznych stwierdzeń.
2. 5. 3. C z a s i miejsce powstania
nastawy. W dacie rocznej 1518 „na stronie
odwrotnej dna szafy” zwraca uwagę zapisanie
ostatniej cyfry w postaci odwróconej gotyckiej
czwórki. Nie dokonała tego ręka Kulmbacha, któ-
ry zawsze pisał „8” 138. Także nieekspoinowana lo-
kalizacja inskrypcji każe rozumieć „1518” jako
rok instalacji, a nie wykonania dzieła. W tej osta-
tniej kwestii miarodajne jest sformułowanie na
predelli: complevit 1516. Terminus post quem sta-
nowi, rzecz jasna, zyskanie przez Bonera praw
do dawnej kaplicy Leipnigerów, tzn. lata 1511/
/1513 139.
und der Niirnberger Bildschnitzer Simon Leinberger (Ars
Bavarica, III, 1979), s. 89—96.
136 A. G ii m b e 1, Archwalische Beitrdge zu dlteren
Niirnberger Malereigeschichte, III: Die Malernamen der
Niirnberger Meister- und Biirgerbucher 1364—1534 und
der Steuerliste 1392—1440 (Repertorium fur Kunstwissen-
schaft, XXIV, 1906), s. 341.
137 G ii m b e 1, o.c., s. 338.
lss Skrzydło w Cadolzburgu, rysunek piórkiem Mę-
częństwo św. Urszuli (Poitiers, Musee de la ville), rysu-
nek piórkiem Orfeusz i Eurydyka (Oxford, Ashmolean
Museum), portrety mężczyzny i kobiety (Castagnola-Lu-
gano, zb. Thyssen-Bornemisza), SS. Sebastian i Roch
(Hannover —- Niedersachsische Landesgalerie).
139 W. Budka, Boner Jan [w:] Polski Słownik Bio-
graficzny, II, Kraków 1936, s. 297.
34