DOI Artikel:
Żygulski, Zdzisław: Akcenty tureckie w stroju Batorego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0070
W Turcji osmańskiej nadzwyczaj rozpowszech-
nione było stosowanie różnego rodzaju pierzas-
tych kit i szkofii przy turbanach, czapkach i heł-
mach, szczególnie z piór strusich, czapli czarnej
i białej oraz ptaka rajskiego. Ozdoba złożona z
prostych, ustawionych wachlarzowato lub łuko-
wato wygiętych metalowych piór, w takiejże osa-
dzie, niekiedy ozdobionej kamieniami, zwana ęe-
leng (czeleng), przysługiwała bohaterom zasłużo-
nym w wojnie. Pióra te, zazwyczaj z blachy brą-
22 Hełm turecki z odznaką za dzielność (czeleng)
znajduje się w zbrojowni Ermitażu w Leningradzie, dwa
zaś turbany z takimi odznakami, jako zdobycz z r. 1683,
w zbiorach wiedeńskich: w Muzeum Historii Armii (He-
eresgeschichtliches Museum) oraz w Muzeum Historycz-
nym miasta Wiednia (Historisches Museum der Stadt
Wien), dziedziczącym zabytki wiedeńskiego Miejskiego
Arsenału; por. Kurjurst Max Emanuel. Bayern und
Europa um 1700. Band II. Katalog der Ausstellung im
Alten und Neuen Schloss Schleissheim, pod red. H. Gła-
zowej, są charakterystycznie przycięte przy za-
kończeniu; najczęściej jest ich siedem. Odznaka
czelen gnie jest dotychczas bliżej zbadana 22 (ryc.
14—16). Nasuwa się pytanie, jaki jest stosunek
tego znaku do szkofii pochodzących z kręgu wę-
gierskiego i polskiego?
W Zbiorach Czartoryskich Muzeum Narodo-
wego w Krakowie zachowały się dwie sżkofie łą-
czone tradycyjnie z królem Stefanem. Pierwsza
z nich, większa, należała do skarbca katedralnego
krakowskiego, zapisana w inwentarzu z r. 1761;
,,Pióro do czapki z piórami orlimi i srebrnymi
pozłocistymi dziewiąci z śrzubką, na której koń-
7. Geniusz peri, z chustą, miniatura stambulska pod
wpływem perskim z pierwszej połowy XVI w. (wg Tu-
lips, Arabesąues and Turbans..., poz. 196) (repr. R. Ku-
biczek)
sera, Miinchen 1976, poz. 185, oraz Die Tiirken vor
Wien. Europa und die Entscheidung an der Donau 1683
[katalog wystawy Muzeum Historycznego miasta Wied-
nia], Wien 1983, kat. 13/32. Piękny okaz tureckiej od-
znaki czeleng o siedmiu piórach, znajdujący się w Mu-
zeum Wojska Polskiego w Warszawie, zastosowany zo-
stał po r. 1945 do ozdoby husarskiego hełmu Aleksan-
drowiczów; por. Z. Żygulski jun., Broń w dawnej
Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu,
Warszawa 1975, poz. albumu 158.
6. Sułtan na tronie podczas Święta Obrzezania, z chustą,
z kodeksu Sidejmanname, Topkapi Sarayi Muzeum w
Stambule (wg Atil) (repr. R. Kubiczek)
66
nione było stosowanie różnego rodzaju pierzas-
tych kit i szkofii przy turbanach, czapkach i heł-
mach, szczególnie z piór strusich, czapli czarnej
i białej oraz ptaka rajskiego. Ozdoba złożona z
prostych, ustawionych wachlarzowato lub łuko-
wato wygiętych metalowych piór, w takiejże osa-
dzie, niekiedy ozdobionej kamieniami, zwana ęe-
leng (czeleng), przysługiwała bohaterom zasłużo-
nym w wojnie. Pióra te, zazwyczaj z blachy brą-
22 Hełm turecki z odznaką za dzielność (czeleng)
znajduje się w zbrojowni Ermitażu w Leningradzie, dwa
zaś turbany z takimi odznakami, jako zdobycz z r. 1683,
w zbiorach wiedeńskich: w Muzeum Historii Armii (He-
eresgeschichtliches Museum) oraz w Muzeum Historycz-
nym miasta Wiednia (Historisches Museum der Stadt
Wien), dziedziczącym zabytki wiedeńskiego Miejskiego
Arsenału; por. Kurjurst Max Emanuel. Bayern und
Europa um 1700. Band II. Katalog der Ausstellung im
Alten und Neuen Schloss Schleissheim, pod red. H. Gła-
zowej, są charakterystycznie przycięte przy za-
kończeniu; najczęściej jest ich siedem. Odznaka
czelen gnie jest dotychczas bliżej zbadana 22 (ryc.
14—16). Nasuwa się pytanie, jaki jest stosunek
tego znaku do szkofii pochodzących z kręgu wę-
gierskiego i polskiego?
W Zbiorach Czartoryskich Muzeum Narodo-
wego w Krakowie zachowały się dwie sżkofie łą-
czone tradycyjnie z królem Stefanem. Pierwsza
z nich, większa, należała do skarbca katedralnego
krakowskiego, zapisana w inwentarzu z r. 1761;
,,Pióro do czapki z piórami orlimi i srebrnymi
pozłocistymi dziewiąci z śrzubką, na której koń-
7. Geniusz peri, z chustą, miniatura stambulska pod
wpływem perskim z pierwszej połowy XVI w. (wg Tu-
lips, Arabesąues and Turbans..., poz. 196) (repr. R. Ku-
biczek)
sera, Miinchen 1976, poz. 185, oraz Die Tiirken vor
Wien. Europa und die Entscheidung an der Donau 1683
[katalog wystawy Muzeum Historycznego miasta Wied-
nia], Wien 1983, kat. 13/32. Piękny okaz tureckiej od-
znaki czeleng o siedmiu piórach, znajdujący się w Mu-
zeum Wojska Polskiego w Warszawie, zastosowany zo-
stał po r. 1945 do ozdoby husarskiego hełmu Aleksan-
drowiczów; por. Z. Żygulski jun., Broń w dawnej
Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu,
Warszawa 1975, poz. albumu 158.
6. Sułtan na tronie podczas Święta Obrzezania, z chustą,
z kodeksu Sidejmanname, Topkapi Sarayi Muzeum w
Stambule (wg Atil) (repr. R. Kubiczek)
66