DOI Artikel:
Żygulski, Zdzisław: Akcenty tureckie w stroju Batorego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0071
cu perła, pod pionami pozłocistymi są także pe-
rełki, ma piórach napis: „MILITEM IUVANT
PIETAS ET IUSTITIA; [na drugiej stronie] VIC-
TOR ERIT QUI CONFIDIT IN DEI NOMINE;
[ina boku] DULCE PRO PATRIA PUGNARE. Fe>r-
tur, że jest króla Batorego” 23 (ryc. 17—18).
Szkofię tę (wraz z trzema chorągwiami: tu-
recką, moskiewską i nagrobną Stanisława Barze-
go), aktem z 13 maja 1803 kapituła katedralna
krakowska przekazała do Świątyni Sybilli w Pu-
ławach i od tego czasu znajduje się ona w Zbio-
rach Czartoryskich24. Jej stan zachowania jest
dobry; w posiadaniu Czartoryskich otrzymała ona
specjalne etui z przykryciem ze szkła. Jest ze
srebra złoconego, cyzelowanego, złożona z tulejki,
trzpienia oraz Skrzydła z osadą; przy tulejce za-
chowany jeden łańcuszek z przetyczką w formie
szpili, drugiego łańcuszka brak. Trzpień, częścio-
wo gwintowany, zwieńczony jest barokową perłą,
na nim na dwóch pierścieniach luźno osadzone
Skrzydło z ośmiu piór małych wysadzanych pereł-
kami oraz ośmiu piór wielkich, w dwóch war-
stwach, po cztery; wszystkie grawerowane w
kwiecistą wić z goździków, różyczek i innych
kwiatów, również osada grawerowana w dekora-
cję roślinną. Pióro dziewiąte, wielkie, skrajne,
przytwierdzone na dodatkowym pręcie wychodzą-
cym z -osady, zostało najprawdopodobniej dorobio-
ne w późniejszym czasie, o czym świadczy inny
styl ornamentu. Pióro z napisem „yictor” (zna-
nym iz inwentarza katedralnego) jest w dużej czę-
ści ułamane. Pomiędzy pióra srebrne wetknięte są
oryginalne pióra czarnego orła: cztery duże i kilka
mniejszych. Niezwykłe rozmiary tej szkofii i(dł.
trzpienia 27,3 om; dł. piór ze srebra oik. 44 cm; dł.
piór orlich ok. 63 cm) świadczą, że przeznaczona
była do ozdoby wysokiego hełmu typu węgier-
skiego lub tureckiego. W tradycji puławskiej,
przekazanej przez księżnę Izabelę Czartoryską,
miał to być dar wojska polskiego dla zwycięskie-
go króla, stąd też owe pompatyczne inskrypcje 25.
23 Archiwum Kapituły Metropolitalnej Krakowskiej,
Inventarium ecclesiae cathedralis Cracoviensis 1761] por.
też Z. Żygulski jun., Pamiątki wawelskie w zbiorach
puławskich (Studia do Dziejów Wawelu, t. II, Kraków
1960), s. 405.
24 Archiwum Kapituły Metropolitalnej Krakowskiej,
Acta Actorum, t. 26, s. 886.
25 W katalogu Świątyni Sybilli w Puławach, spo-
rządzonym tuż przed rokiem 1830 (Biblioteka Czartorys-
kich w Krakowie, rkps 3226, s. 123, poz. 496) zapisano:
„Pióra czarne orle w srebro pozłacane oprawne, perłami
osadzone, z napisem — Stefana Batorego ofiarowane mu
od wojska — z napisami”.
26 Szkofia ta, odmalowana przez Jana Matejkę w
8. Chusta ceremonialna w ręku sułtana na fresku Giot-
ta w kaplicy Bardi w kościele Santa Croce we Florencji,
ok. 1325 (fot. A. Rzepecki)
Mniejsza szkofia przypisywana Batoremu —
na pewno też do ozdoby hełmu, a nie kołpaka —
do Zbiorów Czartoryskich dołączona została już
w okresie popuławskim 26. Jest oma srebrna, zło-
obrazie Batory pod Pskowem w r. 1871, zdobiąca hełm
jednego z dostojników w najbliższym otoczeniu króla,
musiała być wypożyczona przez artystę z jakichś zbio-
rów krakowskich, zanim dostała się do Muzeum
Książąt Czartoryskich, instalowanym w Krakowie do-
piero w r. 1876. Tę samą szkofię, tym razem uzupełnio-
ną piórami czarnej czapli, zastosował Matejko jako mo-
del do stroju postaci występujących w obrazie Hołdu
Pruskiego, malowanym w r. 1881: księcia Janusza Zba-
rawskiego i Hieronima Łaskiego (por. Z. Żygulski
jun., Uzbrojenie w „Hołdzie Pruskim” Matejki (Rozpra-
wy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie,
t. III, 1957), s. 56 i 57). Wielokrotnie eksponowana była
na wystawach specjalnych, m. in. na milenijnej wysta-
67
rełki, ma piórach napis: „MILITEM IUVANT
PIETAS ET IUSTITIA; [na drugiej stronie] VIC-
TOR ERIT QUI CONFIDIT IN DEI NOMINE;
[ina boku] DULCE PRO PATRIA PUGNARE. Fe>r-
tur, że jest króla Batorego” 23 (ryc. 17—18).
Szkofię tę (wraz z trzema chorągwiami: tu-
recką, moskiewską i nagrobną Stanisława Barze-
go), aktem z 13 maja 1803 kapituła katedralna
krakowska przekazała do Świątyni Sybilli w Pu-
ławach i od tego czasu znajduje się ona w Zbio-
rach Czartoryskich24. Jej stan zachowania jest
dobry; w posiadaniu Czartoryskich otrzymała ona
specjalne etui z przykryciem ze szkła. Jest ze
srebra złoconego, cyzelowanego, złożona z tulejki,
trzpienia oraz Skrzydła z osadą; przy tulejce za-
chowany jeden łańcuszek z przetyczką w formie
szpili, drugiego łańcuszka brak. Trzpień, częścio-
wo gwintowany, zwieńczony jest barokową perłą,
na nim na dwóch pierścieniach luźno osadzone
Skrzydło z ośmiu piór małych wysadzanych pereł-
kami oraz ośmiu piór wielkich, w dwóch war-
stwach, po cztery; wszystkie grawerowane w
kwiecistą wić z goździków, różyczek i innych
kwiatów, również osada grawerowana w dekora-
cję roślinną. Pióro dziewiąte, wielkie, skrajne,
przytwierdzone na dodatkowym pręcie wychodzą-
cym z -osady, zostało najprawdopodobniej dorobio-
ne w późniejszym czasie, o czym świadczy inny
styl ornamentu. Pióro z napisem „yictor” (zna-
nym iz inwentarza katedralnego) jest w dużej czę-
ści ułamane. Pomiędzy pióra srebrne wetknięte są
oryginalne pióra czarnego orła: cztery duże i kilka
mniejszych. Niezwykłe rozmiary tej szkofii i(dł.
trzpienia 27,3 om; dł. piór ze srebra oik. 44 cm; dł.
piór orlich ok. 63 cm) świadczą, że przeznaczona
była do ozdoby wysokiego hełmu typu węgier-
skiego lub tureckiego. W tradycji puławskiej,
przekazanej przez księżnę Izabelę Czartoryską,
miał to być dar wojska polskiego dla zwycięskie-
go króla, stąd też owe pompatyczne inskrypcje 25.
23 Archiwum Kapituły Metropolitalnej Krakowskiej,
Inventarium ecclesiae cathedralis Cracoviensis 1761] por.
też Z. Żygulski jun., Pamiątki wawelskie w zbiorach
puławskich (Studia do Dziejów Wawelu, t. II, Kraków
1960), s. 405.
24 Archiwum Kapituły Metropolitalnej Krakowskiej,
Acta Actorum, t. 26, s. 886.
25 W katalogu Świątyni Sybilli w Puławach, spo-
rządzonym tuż przed rokiem 1830 (Biblioteka Czartorys-
kich w Krakowie, rkps 3226, s. 123, poz. 496) zapisano:
„Pióra czarne orle w srebro pozłacane oprawne, perłami
osadzone, z napisem — Stefana Batorego ofiarowane mu
od wojska — z napisami”.
26 Szkofia ta, odmalowana przez Jana Matejkę w
8. Chusta ceremonialna w ręku sułtana na fresku Giot-
ta w kaplicy Bardi w kościele Santa Croce we Florencji,
ok. 1325 (fot. A. Rzepecki)
Mniejsza szkofia przypisywana Batoremu —
na pewno też do ozdoby hełmu, a nie kołpaka —
do Zbiorów Czartoryskich dołączona została już
w okresie popuławskim 26. Jest oma srebrna, zło-
obrazie Batory pod Pskowem w r. 1871, zdobiąca hełm
jednego z dostojników w najbliższym otoczeniu króla,
musiała być wypożyczona przez artystę z jakichś zbio-
rów krakowskich, zanim dostała się do Muzeum
Książąt Czartoryskich, instalowanym w Krakowie do-
piero w r. 1876. Tę samą szkofię, tym razem uzupełnio-
ną piórami czarnej czapli, zastosował Matejko jako mo-
del do stroju postaci występujących w obrazie Hołdu
Pruskiego, malowanym w r. 1881: księcia Janusza Zba-
rawskiego i Hieronima Łaskiego (por. Z. Żygulski
jun., Uzbrojenie w „Hołdzie Pruskim” Matejki (Rozpra-
wy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie,
t. III, 1957), s. 56 i 57). Wielokrotnie eksponowana była
na wystawach specjalnych, m. in. na milenijnej wysta-
67