DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Wokót "Chrystusa i jawnogrzesznicy" Alessandra Varotariego zwanego Padovanino: Przyczynek do problemu relacji wzór - naśladownictwo w sztuce nowożytnej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0092
bodnę powtórzenie jego wiedeńskiego dzieła (ryc.
7) 19. Obraz, dawniej uważany za późną replikę
autorską 20, Oberhammer słusznie uznał za anoni-
mową kopię, nie wypowiadając się jednak co do
czalsu jej powstania 21.
Wersja padewska, w ewidentny sposób wzoro-
wana na oryginale, różni się jednak odeń w po-
ważnym stopniu. Płótna, o niemal równej wiel-
kości powierzchni, mają natomiast odmienne pro-
porcje, ich wymiary są bowiem niejednakowe:
obraz w Padwie jest o 10 cm wyższy, a o 14 cm
krótszy od swego wzoru. Ukazane w nim posta-
cie — zwłaszcza trzy najważniejsze, stanowiące
ośrodek kompozycji — uległy więc w stosunku
do oryginału znacznemu ścieśnieniu, tym bardziej
że skrajne figury, szczególnie lewa, zostały wy-
datnie odsunięte od bocznych krawędzi. Ze wzglę-
du na brak miejsca malarz pominął też zarysy
dwóch głów, widoczne w obrazie wiedeńskim po
bokach głowy starca w okularach, a księga, któ-
ra w wiedeńskim dziele Varotariego, ogromna i
szeroko otwarta, stanowiła nie tylko kompozycyj-
ne, ale i ideowe centrum, tu — znacznie mniej-
sza i ustawiona w ten spoisób, że tylko jedna jej
kairlta jest widoczna, i to częściowo przysłonięta
ręką podtrzymującego ją faryzeusza — została
niemal sprowadzona do roli atrybutu tej postaci.
Konsekwentnie więc wzrok Chrystusa przeniósł
się z księgi na postać jawnogrzesznicy. Z powo-
du ścieśnienia grupy środkowej inny jest układ
rąk faryzeusza i — w mniejszym stopniu ■— Chry-
stusa, co zmieniło wymowę ich gestykulacji.
Pozornie niewielkie modyfikacje kompozycji
spowodowały w rezultacie istotne zmiany w sto-
sunku do wzoru — i to nie tylko w zakresie for-
my. Rezygnując bowiem z horyzontalnego roz-
ciągnięcia i pewnego rozluźnienia kompozycji, tak
od po w i ad a j ą c eg o d esk r ypc y jn o - iluś tr a tors k i e j wy-
mowie dzieła Varotariego, ściślej skupiając trójkę
głównych protagonistów i wiążąc ich wzajemnie
spojrzeniami, a przede wszystkim pozbawiając
księgę Pisma jej dominującej roli, autor wersji
padewskiej starał się przesunąć akcent na psy-
chiczną stronę wydarzenia, toteż jego praca wy-
daje się pod tym względem bliższa, niż obraz Va-
rotariego, Jawnogrzesznicy Tycjana. Że w grę tu
wchodzić może świadoma inspiracja dziełem wiel-
kiego poprzednika, zdaje się świadczyć układ pra-
wej ręki faryzeusza, upodobniający tę postać do
jej odpowiednika w obrazie Tycjana, a także na-
L Chrystus i jawnogrzesznica, kopia obrazu Varotariego, wykonana dla H. J. Ćernlna, Padwa, Museo Civico (fot.
Museo Civico, Padova)
86
7) 19. Obraz, dawniej uważany za późną replikę
autorską 20, Oberhammer słusznie uznał za anoni-
mową kopię, nie wypowiadając się jednak co do
czalsu jej powstania 21.
Wersja padewska, w ewidentny sposób wzoro-
wana na oryginale, różni się jednak odeń w po-
ważnym stopniu. Płótna, o niemal równej wiel-
kości powierzchni, mają natomiast odmienne pro-
porcje, ich wymiary są bowiem niejednakowe:
obraz w Padwie jest o 10 cm wyższy, a o 14 cm
krótszy od swego wzoru. Ukazane w nim posta-
cie — zwłaszcza trzy najważniejsze, stanowiące
ośrodek kompozycji — uległy więc w stosunku
do oryginału znacznemu ścieśnieniu, tym bardziej
że skrajne figury, szczególnie lewa, zostały wy-
datnie odsunięte od bocznych krawędzi. Ze wzglę-
du na brak miejsca malarz pominął też zarysy
dwóch głów, widoczne w obrazie wiedeńskim po
bokach głowy starca w okularach, a księga, któ-
ra w wiedeńskim dziele Varotariego, ogromna i
szeroko otwarta, stanowiła nie tylko kompozycyj-
ne, ale i ideowe centrum, tu — znacznie mniej-
sza i ustawiona w ten spoisób, że tylko jedna jej
kairlta jest widoczna, i to częściowo przysłonięta
ręką podtrzymującego ją faryzeusza — została
niemal sprowadzona do roli atrybutu tej postaci.
Konsekwentnie więc wzrok Chrystusa przeniósł
się z księgi na postać jawnogrzesznicy. Z powo-
du ścieśnienia grupy środkowej inny jest układ
rąk faryzeusza i — w mniejszym stopniu ■— Chry-
stusa, co zmieniło wymowę ich gestykulacji.
Pozornie niewielkie modyfikacje kompozycji
spowodowały w rezultacie istotne zmiany w sto-
sunku do wzoru — i to nie tylko w zakresie for-
my. Rezygnując bowiem z horyzontalnego roz-
ciągnięcia i pewnego rozluźnienia kompozycji, tak
od po w i ad a j ą c eg o d esk r ypc y jn o - iluś tr a tors k i e j wy-
mowie dzieła Varotariego, ściślej skupiając trójkę
głównych protagonistów i wiążąc ich wzajemnie
spojrzeniami, a przede wszystkim pozbawiając
księgę Pisma jej dominującej roli, autor wersji
padewskiej starał się przesunąć akcent na psy-
chiczną stronę wydarzenia, toteż jego praca wy-
daje się pod tym względem bliższa, niż obraz Va-
rotariego, Jawnogrzesznicy Tycjana. Że w grę tu
wchodzić może świadoma inspiracja dziełem wiel-
kiego poprzednika, zdaje się świadczyć układ pra-
wej ręki faryzeusza, upodobniający tę postać do
jej odpowiednika w obrazie Tycjana, a także na-
L Chrystus i jawnogrzesznica, kopia obrazu Varotariego, wykonana dla H. J. Ćernlna, Padwa, Museo Civico (fot.
Museo Civico, Padova)
86