DOI Artikel:
Bałus, Wojciech: Historyzm, analogiczność, malowniczość: Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857 - 1910)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0131
9. Teodor Talowski, willa w Bochni, 1895 (wg CTL 1900),
(repr. A. Rzepecki)
To rozbijanie spoistości uformowań, jak już
pisaliśmy, czyni z Talowskiego nowatora — i to,
dodajmy, w podwójnym sensie. Po pierwsze bo-
wiem dowodzi zerwania z normami, które dotąd
niepodzielnie rządziły fasadami kamienic, norma-
mi nakazującymi stosowanie zasad osiowości i
zamkniętego, logicznego systemu podziałów archi-
tektonicznych (pilastry — belkowanie). Po dru-
gie zaś to zerwanie, połączone ze stasowaniem
asymetrycznych fasad i niekonwencjonalnego roz-
mieszczenia dekoracji, „oczyściło” przedpole dla
działań secesjonistów.
Talowski architektem secesyjnym jednak nie
został (dwa bliskie secesji dzieła z drugiego i trze-
ciego okresu omówimy za chwilę), ale ją antycy-
pował (w Polsce pojawiła się dopiero bowiem ok.
1900 37), i to nie tylko1 cechami strukturalnymi
swej architektury, ale również elementami deta-
lu. Wymieńmy tu: gorgonowatą maskę w kamie-
nicy Pod Śpiewającą Żabą (ul. Retoryka 1, 1889—
—1890) umieszczoną pod narożnym wykuszem,
krzywolinijne woluty i zwieńczenia szczytów o
amorficznych formach w willi w Bochni czy też
„nerkowaty”, wolutowy z jednej strony, „pro-
tosecesyjny” (jak go trafnie określił Z. Beiersdorf)
portal kamienicy „Festina Lente” (ryc. 3; obecnie
nie istniejący)38.
Pierwszy okres twórczości Talowskiego przy-
należy zatem w pełni do późnego historyzmu, to-
rując jednocześnie drogę do secesji.
Faza druga (1896—1899). Po roku 1895
zaczyna się coś w twórczości Talowskiego zmie-
37 A. K. Olszewski, Nowa forma w architektu-
rze polskiej 1900—1925. Teoria i praktyka, Wrocław 1967,
s. 34.
38 Beiersdorf, oc., s. 205, il. 10,
7. Teodor Talowski, fragment architektonicznego uję-
cia „podkopu” pod wiaduktem przy ul. Lubicz w Krako-
wie, 1896—1898 (wg Beiersdorfa), (repr. A. Rzepecki)
8. Teodor Talowski, pierwszy projekt kościoła dla Su-
chej Beskidzkiej (elewacja wieży identyczna jak w wer-
sji zrealizowanej), 1895 (wg Talowski, Projekta...), (fot.
Pracownia Reprograficzna Biblioteki Jagiellońskiej)
125
(repr. A. Rzepecki)
To rozbijanie spoistości uformowań, jak już
pisaliśmy, czyni z Talowskiego nowatora — i to,
dodajmy, w podwójnym sensie. Po pierwsze bo-
wiem dowodzi zerwania z normami, które dotąd
niepodzielnie rządziły fasadami kamienic, norma-
mi nakazującymi stosowanie zasad osiowości i
zamkniętego, logicznego systemu podziałów archi-
tektonicznych (pilastry — belkowanie). Po dru-
gie zaś to zerwanie, połączone ze stasowaniem
asymetrycznych fasad i niekonwencjonalnego roz-
mieszczenia dekoracji, „oczyściło” przedpole dla
działań secesjonistów.
Talowski architektem secesyjnym jednak nie
został (dwa bliskie secesji dzieła z drugiego i trze-
ciego okresu omówimy za chwilę), ale ją antycy-
pował (w Polsce pojawiła się dopiero bowiem ok.
1900 37), i to nie tylko1 cechami strukturalnymi
swej architektury, ale również elementami deta-
lu. Wymieńmy tu: gorgonowatą maskę w kamie-
nicy Pod Śpiewającą Żabą (ul. Retoryka 1, 1889—
—1890) umieszczoną pod narożnym wykuszem,
krzywolinijne woluty i zwieńczenia szczytów o
amorficznych formach w willi w Bochni czy też
„nerkowaty”, wolutowy z jednej strony, „pro-
tosecesyjny” (jak go trafnie określił Z. Beiersdorf)
portal kamienicy „Festina Lente” (ryc. 3; obecnie
nie istniejący)38.
Pierwszy okres twórczości Talowskiego przy-
należy zatem w pełni do późnego historyzmu, to-
rując jednocześnie drogę do secesji.
Faza druga (1896—1899). Po roku 1895
zaczyna się coś w twórczości Talowskiego zmie-
37 A. K. Olszewski, Nowa forma w architektu-
rze polskiej 1900—1925. Teoria i praktyka, Wrocław 1967,
s. 34.
38 Beiersdorf, oc., s. 205, il. 10,
7. Teodor Talowski, fragment architektonicznego uję-
cia „podkopu” pod wiaduktem przy ul. Lubicz w Krako-
wie, 1896—1898 (wg Beiersdorfa), (repr. A. Rzepecki)
8. Teodor Talowski, pierwszy projekt kościoła dla Su-
chej Beskidzkiej (elewacja wieży identyczna jak w wer-
sji zrealizowanej), 1895 (wg Talowski, Projekta...), (fot.
Pracownia Reprograficzna Biblioteki Jagiellońskiej)
125