DOI Artikel:
Bałus, Wojciech: Historyzm, analogiczność, malowniczość: Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857 - 1910)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0133
Talowski wyraźnie odchodzi od „entropijnych”
rozwiązań okresu wcześniejszego, dążąc do blo-
'kowości i rzeczowości. Stosuje też czasem sece-
syjne ornamenty, jak choćby w exlibri'sie dla bi-
blioteki Skrzyńskich z Zagórzan (1897, ryc. 12), w
którym pole główne wypełnia skręcona wić ro-
ślinna, towarzyszy jej jednak u dołu neogotycki
aStwerk 41.
Faza trzecia (1900—1906). W tym okre-
sie obserwować można dalsze krzepnięcie formy
architektonicznej: operowanie masą i kubieznym,
blokowym detalem. Nic nie pozostało z dawnej
strzępiasto-chropowej „entropijności”: alternacja
materiału (wrócimy do tego poniżej) ma całko-
wicie dekoracyjny charakter, zanika też typowa
dla okresu pierwszego „rozbiórkowa” cegła. Zmie-
nia się również dekoracja gzymsów koronują-
cych: miejsce arkadek ostrokątinych zajmują, zna-
ne nam już z „Sokoła” w Jarosławiu, arkadki
półokrągłe. Jednocześnie wyraźnie daje o sobie
znać wizyta w Anglii: pałac na Wysuczce (proj.
1905) jako całość, asymetria układów większo-
ści kościołów, angielskie ryzality i okna (np. w
Grodkowieach, 1902, ryc. 13), projekty konkur-
sowe na kościół Św. Elżbiety, oznaczone godłami
„Si Deus nobiscum” i „Ars” (1903, ryc. 14), do-
wodzą tego jednoznacznie 42. Architektura Talow-
skiego zdaje się wtedy zmierzać w stronę kubicz-
no-blokowej architektury posecesyjnej, przedkła-
dając elementy romantyzmu i „zmodernizowanego
renesansu” (np. pałace w Kijowie, Oborach, Sie-
dliskach, wszystkie projektowane w r. 1905, ryc.
15) nad neogotyk i neorenesans północny43. Ten
kierunek przekształceń architektonicznych pod-
kreśla też nawiązanie do secesji wiedeńskiej w
projekcie pomnika bitwy pod Austerlitz, zwanym
Ossarium (1900, ryc. 16)44. Architekt formuje
centralną wieżę i narożne pylony ze ściętych, ma-
sywnych ostrosłupów i pokrywa je typowym dla
Wiednia pasowym boniowaniem, obiegającym po-
szczególne elementy kompozycji.
Zbliżenie do „blokowej” architektury nastą-
piło u Teodora Talowskiego już w drugim okre-
sie twórczości, kiedy to, jak widzieliśmy, odrzu- 42 43 44
42 Pałac na Wysuczce: (CTL 1905), s. 384; dwór w
Grodkowieach: (A 1906), szp. 199—200, 202; projekty na
kościół Sw. Elżbiety: (CTL 1903), s. 165, tabl. XIII—XIV;
(A 1903), szp. 49, tabl. 17, 19, 23—25; uzasadnieniem wpły-
wów angielskich w twórczości Talowskiego zajmują się
w dwóch artykułach: Architektura sakralna Teodora Ta-
lowskiego (w druku) oraz Pałace, dwory, wille Teodora
Talowskiego (Teka Komisji Urbanistyki 1 Architektury,
t. XXI, 1987, s. 223-229).
43 (CTL 1910), tabl. XVII—XVIII.
44 (A 1900), szp. 37—38; (Życie i Sztuka 1901), s. 276.
13. Teodor Talowski, dwór w Grodkowieach, 1902 (wg
A 1905), (repr. Pracownia Reprograficzna Biblioteki PAN
w Krakowie)
14. Teodor Talowski, projekt konkursowy „Ars” na ko-
ściół Św. Elżbiety we Lwowie, 1903 (wg A 1903), (repr.
Pracownia Reprograficzna Biblioteki PAN w Krakowie)
127
rozwiązań okresu wcześniejszego, dążąc do blo-
'kowości i rzeczowości. Stosuje też czasem sece-
syjne ornamenty, jak choćby w exlibri'sie dla bi-
blioteki Skrzyńskich z Zagórzan (1897, ryc. 12), w
którym pole główne wypełnia skręcona wić ro-
ślinna, towarzyszy jej jednak u dołu neogotycki
aStwerk 41.
Faza trzecia (1900—1906). W tym okre-
sie obserwować można dalsze krzepnięcie formy
architektonicznej: operowanie masą i kubieznym,
blokowym detalem. Nic nie pozostało z dawnej
strzępiasto-chropowej „entropijności”: alternacja
materiału (wrócimy do tego poniżej) ma całko-
wicie dekoracyjny charakter, zanika też typowa
dla okresu pierwszego „rozbiórkowa” cegła. Zmie-
nia się również dekoracja gzymsów koronują-
cych: miejsce arkadek ostrokątinych zajmują, zna-
ne nam już z „Sokoła” w Jarosławiu, arkadki
półokrągłe. Jednocześnie wyraźnie daje o sobie
znać wizyta w Anglii: pałac na Wysuczce (proj.
1905) jako całość, asymetria układów większo-
ści kościołów, angielskie ryzality i okna (np. w
Grodkowieach, 1902, ryc. 13), projekty konkur-
sowe na kościół Św. Elżbiety, oznaczone godłami
„Si Deus nobiscum” i „Ars” (1903, ryc. 14), do-
wodzą tego jednoznacznie 42. Architektura Talow-
skiego zdaje się wtedy zmierzać w stronę kubicz-
no-blokowej architektury posecesyjnej, przedkła-
dając elementy romantyzmu i „zmodernizowanego
renesansu” (np. pałace w Kijowie, Oborach, Sie-
dliskach, wszystkie projektowane w r. 1905, ryc.
15) nad neogotyk i neorenesans północny43. Ten
kierunek przekształceń architektonicznych pod-
kreśla też nawiązanie do secesji wiedeńskiej w
projekcie pomnika bitwy pod Austerlitz, zwanym
Ossarium (1900, ryc. 16)44. Architekt formuje
centralną wieżę i narożne pylony ze ściętych, ma-
sywnych ostrosłupów i pokrywa je typowym dla
Wiednia pasowym boniowaniem, obiegającym po-
szczególne elementy kompozycji.
Zbliżenie do „blokowej” architektury nastą-
piło u Teodora Talowskiego już w drugim okre-
sie twórczości, kiedy to, jak widzieliśmy, odrzu- 42 43 44
42 Pałac na Wysuczce: (CTL 1905), s. 384; dwór w
Grodkowieach: (A 1906), szp. 199—200, 202; projekty na
kościół Sw. Elżbiety: (CTL 1903), s. 165, tabl. XIII—XIV;
(A 1903), szp. 49, tabl. 17, 19, 23—25; uzasadnieniem wpły-
wów angielskich w twórczości Talowskiego zajmują się
w dwóch artykułach: Architektura sakralna Teodora Ta-
lowskiego (w druku) oraz Pałace, dwory, wille Teodora
Talowskiego (Teka Komisji Urbanistyki 1 Architektury,
t. XXI, 1987, s. 223-229).
43 (CTL 1910), tabl. XVII—XVIII.
44 (A 1900), szp. 37—38; (Życie i Sztuka 1901), s. 276.
13. Teodor Talowski, dwór w Grodkowieach, 1902 (wg
A 1905), (repr. Pracownia Reprograficzna Biblioteki PAN
w Krakowie)
14. Teodor Talowski, projekt konkursowy „Ars” na ko-
ściół Św. Elżbiety we Lwowie, 1903 (wg A 1903), (repr.
Pracownia Reprograficzna Biblioteki PAN w Krakowie)
127