DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Piwocka, Magdalena: Elżbieta Stuart - "Nieznana dama" z galerii w Nieświeżu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0171
1618 pobrał ze szkatuły królewskiej honorarium
za cztery całopostaciowe portrety rodziny Jaku-
ba I 46, przeznaczone dla księcia Radziwiłła (Du-
ke of Radziwiłł)47. Do groma czworga portretowa-
nych należeli obok Elżbiety — Jakub, Anna Duń-
ska i książę Walii, (późniejszy Karol I. Jeśli zwa-
żyć, iż taki sam zespół wizerunków wysłał Stu-
art w r. 1611 elektorowi brandenburskiemu48,
a w trzy lata później ofiarował królowi Hiszpanii
Filipowi III49, to pozycja Radziwiłła ma dworze
angielskim wydaje się bardzo poważna.
Obraz mieświeiski przedstawia zatem Elżbietę
w wieku dwudziestu dwu lat, w czasie, gdy poseł
Thomas Roe (faktyczny autor rozejmu w Alt-
mairku — „the brilliaint diploimafe”) nazwał ją
„najpiękniejszą kobietą Europy”. Malowidło pre-
zentuje dojrzały, najlepszy okres twórczości
Gheeraertsia, kiedy nieco sztywna i płaska „de-
koracyjna” maniera jego wczesnych portretów
ustąpiła miejsca indywidualnej charakterystyce
modela, którą podkreśla — a nie przyćmiewa, jak
dawniej —- niewiarygodna obfitość szczegółów ko-
stiumologicznych. Eksponowanie ozdobnych detali
stroju, dziedzictwo szkoły Pourbusa, stwarza tu-
taj wokół portretowanej nieomal „poetycką” aurę.
Na tle panoramy wizerunków Elżbiety obraz z ga-
lerii Radziwiłłów odznacza się, na równi z płótnem
nowojorskim, wyjątkową świeżością i wdziękiem.
Niniejszy szkic nie pretenduje do miana po-
bieżnego nawet przeglądu znanych portretów Elż-
biety Stuart, w których liczbie znajdują się dzieła
wybitne, warte osobnych badań. „Królowa czeska”
zmarła w Londynie (13 II 1662), dokąd przeniosła
się w r. 1661. Tu pozostała większość jej podo-
bizn, dziś w przeważającej części w zbiorach kró-
lewskich 50. Pojedyncze odnaleźć można w pry-
watnych kolekcjach angielskich, a także na Kon-
tynencie (Chamtilly, Hanower, Herremhausen, Am-
sterdam 51) i w Ameryce (New York). Portreci-
46 W dniu 27 IV 1618 otrzymał on 85 1 (funtów) za
„fower severall pictures drawen at the whole lenght
viz. The Kinges, Queenes, The Prdnces highness and
the Lady Elisabeth” (E. A u e r b a c h, Tudor Artists.
A Study of Painters in the Royal Service and of Por-
trature on Illuminated Documents from the Accession
of Henry VIII to the death of Elisabeth I, London 1954,
s. 134 i 165).
47 M i 11 a r, Tudor-Stuart..., I, s. 14.
48 Ibid.) Auerbach, o.c., s. 134 i 165.
49 W. R e i d, The Present of Spain. A seuenteenth-
-century Royal Gift (The Connoisseur, vol. CXLVI, nr
587, August 1960), s. 21.
50 Należące do niej obrazy przeszły w ręce najmłod-
szego syna Ruperta, który w r. 1682 zapisał je Lordowi
of Craven, głównemu obrońcy interesów Elżbiety od
12. Gerrit van Honthorst, Elżbieta, królowa czeska,
1650, The National Trust, Ashdown House (wg Millar,
The Age of Charles I...) (repr. Prac. Fot. IS PAN w War-
szawie)
sitami jej byli-, prócz Marcusa Gheeraertsa Mł.,
Michiel Jansz van Mierevelt, Adriiaen Pietersz
Van de Vemne, Daniel Mytens, Gerrit van Hon-
thorst, miniaturzyści Isaac Ołiver i Alexander
Cooper. Jej wizerunki rytcwali B. A. Bolswert,
J. W. Delff, C. i W. de Passe, W. Hondius, R. vam
der Voerst, E. Kieser, G. Vertue, W. Swanenburg,
chwili jej powrotu do Anglii. Dużą część tych zbiorów,
do niedawna przechowywanych w Hampstead Marshall,
Lady Craven ofiarowała w r. 1961 królowej Elżbie-
cie II — por. Millar, Tudor-Stuart..., s. 31—32,
przyp. 95.
51 Lokalizację niektórych portretów, nie zawsze dziś
aktualną, wymienia American Library Association. Por-
trait Index (Library of Congress), Washington 1906,
s. 466. Do ostatnich lat brakowało jej wizerunku w He-
ildelbergu. Dopiero w r. 1981 rząd Landu Badenii—Wir-
tembergii nabył portrety Elżbiety i Fryderyka V (z 1.
1634—1635) pędzla G. Honthorsta dla zbiorów tamtejszego
Kurpfalziches Museum (nry inw. L. 156 i 157), por. M.
Kopplin w: Die Renaissance im deutschen Siidwesten.
Zwischen Reformation und Dreissigjahrigem Krieg, kat.
wyst. w Badisches Landesmuseum Karlsruhe, 1986, s.
217—218, poz. C. 57 i C. 58.
165
za cztery całopostaciowe portrety rodziny Jaku-
ba I 46, przeznaczone dla księcia Radziwiłła (Du-
ke of Radziwiłł)47. Do groma czworga portretowa-
nych należeli obok Elżbiety — Jakub, Anna Duń-
ska i książę Walii, (późniejszy Karol I. Jeśli zwa-
żyć, iż taki sam zespół wizerunków wysłał Stu-
art w r. 1611 elektorowi brandenburskiemu48,
a w trzy lata później ofiarował królowi Hiszpanii
Filipowi III49, to pozycja Radziwiłła ma dworze
angielskim wydaje się bardzo poważna.
Obraz mieświeiski przedstawia zatem Elżbietę
w wieku dwudziestu dwu lat, w czasie, gdy poseł
Thomas Roe (faktyczny autor rozejmu w Alt-
mairku — „the brilliaint diploimafe”) nazwał ją
„najpiękniejszą kobietą Europy”. Malowidło pre-
zentuje dojrzały, najlepszy okres twórczości
Gheeraertsia, kiedy nieco sztywna i płaska „de-
koracyjna” maniera jego wczesnych portretów
ustąpiła miejsca indywidualnej charakterystyce
modela, którą podkreśla — a nie przyćmiewa, jak
dawniej —- niewiarygodna obfitość szczegółów ko-
stiumologicznych. Eksponowanie ozdobnych detali
stroju, dziedzictwo szkoły Pourbusa, stwarza tu-
taj wokół portretowanej nieomal „poetycką” aurę.
Na tle panoramy wizerunków Elżbiety obraz z ga-
lerii Radziwiłłów odznacza się, na równi z płótnem
nowojorskim, wyjątkową świeżością i wdziękiem.
Niniejszy szkic nie pretenduje do miana po-
bieżnego nawet przeglądu znanych portretów Elż-
biety Stuart, w których liczbie znajdują się dzieła
wybitne, warte osobnych badań. „Królowa czeska”
zmarła w Londynie (13 II 1662), dokąd przeniosła
się w r. 1661. Tu pozostała większość jej podo-
bizn, dziś w przeważającej części w zbiorach kró-
lewskich 50. Pojedyncze odnaleźć można w pry-
watnych kolekcjach angielskich, a także na Kon-
tynencie (Chamtilly, Hanower, Herremhausen, Am-
sterdam 51) i w Ameryce (New York). Portreci-
46 W dniu 27 IV 1618 otrzymał on 85 1 (funtów) za
„fower severall pictures drawen at the whole lenght
viz. The Kinges, Queenes, The Prdnces highness and
the Lady Elisabeth” (E. A u e r b a c h, Tudor Artists.
A Study of Painters in the Royal Service and of Por-
trature on Illuminated Documents from the Accession
of Henry VIII to the death of Elisabeth I, London 1954,
s. 134 i 165).
47 M i 11 a r, Tudor-Stuart..., I, s. 14.
48 Ibid.) Auerbach, o.c., s. 134 i 165.
49 W. R e i d, The Present of Spain. A seuenteenth-
-century Royal Gift (The Connoisseur, vol. CXLVI, nr
587, August 1960), s. 21.
50 Należące do niej obrazy przeszły w ręce najmłod-
szego syna Ruperta, który w r. 1682 zapisał je Lordowi
of Craven, głównemu obrońcy interesów Elżbiety od
12. Gerrit van Honthorst, Elżbieta, królowa czeska,
1650, The National Trust, Ashdown House (wg Millar,
The Age of Charles I...) (repr. Prac. Fot. IS PAN w War-
szawie)
sitami jej byli-, prócz Marcusa Gheeraertsa Mł.,
Michiel Jansz van Mierevelt, Adriiaen Pietersz
Van de Vemne, Daniel Mytens, Gerrit van Hon-
thorst, miniaturzyści Isaac Ołiver i Alexander
Cooper. Jej wizerunki rytcwali B. A. Bolswert,
J. W. Delff, C. i W. de Passe, W. Hondius, R. vam
der Voerst, E. Kieser, G. Vertue, W. Swanenburg,
chwili jej powrotu do Anglii. Dużą część tych zbiorów,
do niedawna przechowywanych w Hampstead Marshall,
Lady Craven ofiarowała w r. 1961 królowej Elżbie-
cie II — por. Millar, Tudor-Stuart..., s. 31—32,
przyp. 95.
51 Lokalizację niektórych portretów, nie zawsze dziś
aktualną, wymienia American Library Association. Por-
trait Index (Library of Congress), Washington 1906,
s. 466. Do ostatnich lat brakowało jej wizerunku w He-
ildelbergu. Dopiero w r. 1981 rząd Landu Badenii—Wir-
tembergii nabył portrety Elżbiety i Fryderyka V (z 1.
1634—1635) pędzla G. Honthorsta dla zbiorów tamtejszego
Kurpfalziches Museum (nry inw. L. 156 i 157), por. M.
Kopplin w: Die Renaissance im deutschen Siidwesten.
Zwischen Reformation und Dreissigjahrigem Krieg, kat.
wyst. w Badisches Landesmuseum Karlsruhe, 1986, s.
217—218, poz. C. 57 i C. 58.
165