DOI Heft:
Bobrowski, Przemysław; Sobkowiak-Tabaka, Iwona: Eksploatacja surowców krzemiennych w rejonie Pojezierza Międzychodzkiego na przykładzie stanowiska 4 w Chrzypsku Wielkim, gm. loco
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.26514#0012
8
Przemysław Bobrowski, Iwona Sobkowiak-Tabaka
W trakcie pierwszego sezonu badań późną jesie-
nią 1999 roku w kopcu z kamieniami (zebranymi
przez kombajn ziemniaczany), położonym na skra-
ju poła, na którym zlokalizowane jest opisywane
tu stanowisko znaleziono kilkanaście rdzeni krze-
miennych oraz bryłek surowca. W wyniku dalszej
prospekcji pola zebrano blisko dwieście kolejnych
artefaktów krzemiennych. Cechy typologiczno-
technologiczne pozyskanego inwentarza wskazywa-
ły wyraźnie na pracowniany charakter stanowiska.
Wiosną 2000 roku przeprowadzono na stanowisku
szczegółowe badania powierzchniowe, których celem
było rozpoznanie dyspersji materiałów krzemien-
nych na stanowisku, dokładniejsze poznanie struktu-
ry inwentarza oraz pozyskanie artefaktów o cechach
dystynktywnych, umożliwiających określenie pozycji
kulturowo- chronologicznej stanowiska. W tym celu
na powierzchni pola, w miejscu największej koncen-
tracji materiałów pozyskanych w poprzednim sezo-
nie, założono siatkę arową o wymiarach 100 x 50 m.
Obszar badawczy ograniczony był z dwóch stron (od
pn.- zach. i pd.- zach.) przez drogi polne, a z pozosta-
łych stron przez obniżenie terenu niewielkiej, zator-
fionej zatoki jeziora Chrzypskiego. Łącznie zbadano
50 arów (Ryc. 3). Materiał zabytkowy lokalizowany
był w ramach kwadratów o wymiarach 2 x 2 m. Na
większej części badanego stanowiska panowały dobre
warunki obserwacji, za wyjątkiem wsch. krańca pola,
który w trakcie badań został zabronowany.
Zebrane w 2000 roku, z powierzchni pola ma-
teriały rozmieszczone było w sposób dość równo-
mierny, przy czym nieznaczne ich koncentracje (o
powierzchni około 4 i 3 arów) zaobserwowano w
centralnej i pd. części badanego obszaru (Ryc. 4).
Liczba materiałów krzemiennych stopniowo mala-
ła w kierunkach zach., pn. i wsch., jednak uwaga ta
dotyczy wyłącznie debitażu. Rdzenie oraz narzędzia
retuszowane były rozmieszczone równomiernie
nie tworząc żadnych koncentracji (Ryc. 4). Analiza
dyspersji materiału krzemiennego noszącego ślady
przegrzania w ogniu, nie wykazała skupisk, które
mogłyby być pozostałością ognisk. Na powierzchni
stanowiska nie zaobserwowano także żadnych śla-
dów istnienia obiektów nieruchomych.
1. Materiały
Materiały krzemienne niewątpliwie nie stanowią
zbioru homogenicznego. W celach porządkowych
zostaną one jednak zaprezentowane w kolejności
opartej o schemat typologii dynamicznej, zapropo-
nowanej w pracy R. Schilda, M Marczak, H. Królik
(1975), z późniejszymi modyfikacjami (Domańska
1995; Domańska, Kabaciński 2000), wprowadzony-
mi pod kątem analiz materiałów neolitycznych i z
młodszych okresów. W opisie narzędzi nakopalnia-
nych posługiwano się typologią autorstwa B. Ginte-
ra (1974).
Z uwagi na mieszany charakter inwentarza, od-
zwierciedlający fakt kilkakrotnego zasiedlania bądź
penetracji stanowiska oraz brak możliwości jedno-
znacznej klasyfikacji chronologiczno-taksonomicz-
nej okazów nie posiadających charakterystycznych
cech technologiczno-typologicznych nie przepro-
wadzano szczegółowych analiz statystycznych. Zre-
zygnowano także z dokładnej analizy debitażu, a
jego charakterystyka została omówiono zbiorczo w
analizie inwentarza.
1.1 Badania powierzchniowe
W trakcie penetracji stanowiska w 1999 roku
zebranych zostało łącznie 207 artefaktów krzemien-
nych, a w tym 45 rdzeni (około 21% całości zbioru),
22 narzędzia (około 11% zbioru) i 140 sztuk debita-
żu (około 68 % zbioru). Wszystkie artefakty zostały
wykonane z narzutowego krzemienia kredowego w
różnych odmianach. Strukturę ilościową inwentarza
(rdzeni, debitażu i narzędzi) przedstawiono w Tabeli
1, a poszczególne kategorie artefaktów scharaktery-
zowano poniżej.
Rdzenie
Oblupnie - pozyskano 2 okazy. Pierwszy z nich to
okaz, smukły, płaski o wymiarach 11,8 x 7,3 x 3,6
cm prawie w całości pokryty korą (Ryc. 5.1), a
drugi krótki mierzy 6,3 x 10,4 x 5,3 cm (Ryc. 5.2).
Rdzenie zaczątkowe - wystąpił 1 okaz, krępy o wy-
miarach 6.0 x 6.0 x 4.8 cm z zaprawioną piętą i
śladami przygotowania odłupni (Ryc. 8.3).
Rdzenie odłupkowe jednopiętowe - wyróżniono 1
mały, krótki okaz o wymiarach 3,5 x 3,8 x 2,9 cm
z piętą przygotowaną, noszącą ślady regularyzacji
i tyłem pokrytym korą.
Rdzenie odłupkowe dwupiętowe - znaleziono 1
okaz krępy, płaski, średni (o wymiarach 5,0 x 4,3
x 1,6 cm) z dwiema przygotowanymi piętami, no-
szącymi ślady regularyzacji, o odłupniach naprze-
Przemysław Bobrowski, Iwona Sobkowiak-Tabaka
W trakcie pierwszego sezonu badań późną jesie-
nią 1999 roku w kopcu z kamieniami (zebranymi
przez kombajn ziemniaczany), położonym na skra-
ju poła, na którym zlokalizowane jest opisywane
tu stanowisko znaleziono kilkanaście rdzeni krze-
miennych oraz bryłek surowca. W wyniku dalszej
prospekcji pola zebrano blisko dwieście kolejnych
artefaktów krzemiennych. Cechy typologiczno-
technologiczne pozyskanego inwentarza wskazywa-
ły wyraźnie na pracowniany charakter stanowiska.
Wiosną 2000 roku przeprowadzono na stanowisku
szczegółowe badania powierzchniowe, których celem
było rozpoznanie dyspersji materiałów krzemien-
nych na stanowisku, dokładniejsze poznanie struktu-
ry inwentarza oraz pozyskanie artefaktów o cechach
dystynktywnych, umożliwiających określenie pozycji
kulturowo- chronologicznej stanowiska. W tym celu
na powierzchni pola, w miejscu największej koncen-
tracji materiałów pozyskanych w poprzednim sezo-
nie, założono siatkę arową o wymiarach 100 x 50 m.
Obszar badawczy ograniczony był z dwóch stron (od
pn.- zach. i pd.- zach.) przez drogi polne, a z pozosta-
łych stron przez obniżenie terenu niewielkiej, zator-
fionej zatoki jeziora Chrzypskiego. Łącznie zbadano
50 arów (Ryc. 3). Materiał zabytkowy lokalizowany
był w ramach kwadratów o wymiarach 2 x 2 m. Na
większej części badanego stanowiska panowały dobre
warunki obserwacji, za wyjątkiem wsch. krańca pola,
który w trakcie badań został zabronowany.
Zebrane w 2000 roku, z powierzchni pola ma-
teriały rozmieszczone było w sposób dość równo-
mierny, przy czym nieznaczne ich koncentracje (o
powierzchni około 4 i 3 arów) zaobserwowano w
centralnej i pd. części badanego obszaru (Ryc. 4).
Liczba materiałów krzemiennych stopniowo mala-
ła w kierunkach zach., pn. i wsch., jednak uwaga ta
dotyczy wyłącznie debitażu. Rdzenie oraz narzędzia
retuszowane były rozmieszczone równomiernie
nie tworząc żadnych koncentracji (Ryc. 4). Analiza
dyspersji materiału krzemiennego noszącego ślady
przegrzania w ogniu, nie wykazała skupisk, które
mogłyby być pozostałością ognisk. Na powierzchni
stanowiska nie zaobserwowano także żadnych śla-
dów istnienia obiektów nieruchomych.
1. Materiały
Materiały krzemienne niewątpliwie nie stanowią
zbioru homogenicznego. W celach porządkowych
zostaną one jednak zaprezentowane w kolejności
opartej o schemat typologii dynamicznej, zapropo-
nowanej w pracy R. Schilda, M Marczak, H. Królik
(1975), z późniejszymi modyfikacjami (Domańska
1995; Domańska, Kabaciński 2000), wprowadzony-
mi pod kątem analiz materiałów neolitycznych i z
młodszych okresów. W opisie narzędzi nakopalnia-
nych posługiwano się typologią autorstwa B. Ginte-
ra (1974).
Z uwagi na mieszany charakter inwentarza, od-
zwierciedlający fakt kilkakrotnego zasiedlania bądź
penetracji stanowiska oraz brak możliwości jedno-
znacznej klasyfikacji chronologiczno-taksonomicz-
nej okazów nie posiadających charakterystycznych
cech technologiczno-typologicznych nie przepro-
wadzano szczegółowych analiz statystycznych. Zre-
zygnowano także z dokładnej analizy debitażu, a
jego charakterystyka została omówiono zbiorczo w
analizie inwentarza.
1.1 Badania powierzchniowe
W trakcie penetracji stanowiska w 1999 roku
zebranych zostało łącznie 207 artefaktów krzemien-
nych, a w tym 45 rdzeni (około 21% całości zbioru),
22 narzędzia (około 11% zbioru) i 140 sztuk debita-
żu (około 68 % zbioru). Wszystkie artefakty zostały
wykonane z narzutowego krzemienia kredowego w
różnych odmianach. Strukturę ilościową inwentarza
(rdzeni, debitażu i narzędzi) przedstawiono w Tabeli
1, a poszczególne kategorie artefaktów scharaktery-
zowano poniżej.
Rdzenie
Oblupnie - pozyskano 2 okazy. Pierwszy z nich to
okaz, smukły, płaski o wymiarach 11,8 x 7,3 x 3,6
cm prawie w całości pokryty korą (Ryc. 5.1), a
drugi krótki mierzy 6,3 x 10,4 x 5,3 cm (Ryc. 5.2).
Rdzenie zaczątkowe - wystąpił 1 okaz, krępy o wy-
miarach 6.0 x 6.0 x 4.8 cm z zaprawioną piętą i
śladami przygotowania odłupni (Ryc. 8.3).
Rdzenie odłupkowe jednopiętowe - wyróżniono 1
mały, krótki okaz o wymiarach 3,5 x 3,8 x 2,9 cm
z piętą przygotowaną, noszącą ślady regularyzacji
i tyłem pokrytym korą.
Rdzenie odłupkowe dwupiętowe - znaleziono 1
okaz krępy, płaski, średni (o wymiarach 5,0 x 4,3
x 1,6 cm) z dwiema przygotowanymi piętami, no-
szącymi ślady regularyzacji, o odłupniach naprze-