DOI Heft:
Pyżewicz, Katarzyna: Tropem mezolitycznych łowców. Interpretacja funkcji zbrojników z wybranych stanowisk
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26514#0101
Fontes Archaeologici Posnanienses
Vol. 48 Poznań 2012
Tropem mezolitycznych łowców. Interpretacja funkcji
zbrojników z wybranych stanowisk
Katarzyna Pyżewicz1
On the trail of Mesolithic hunters. Interpretation of the function of microliths
from selected sites
1. Wstęp
Mikrolityczne narzędzia geometryczne od wielu
lat poddawane są badaniom typologicznym, tech-
nologicznym, surowcowym czy też funkcjonalnym.
Formy tylcowe, półtylcowe, trójkątne, trapezowe
etc., stanowią do dziś dla wielu badaczy podstawę w
określaniu przynależności chronologiczno-kulturo-
wej poszczególnych inwentarzy krzemiennych.
Powszechnym jest twierdzenie, iż wśród społecz-
ności wczesnoholoceńskich zbrojniki pełniły za-
zwyczaj funkcję grotów i bocznych wkładek strzał.
Aktualnie archeolodzy mają mocne argumenty, aby
właśnie w ten sposób interpretować zastosowanie
większości tego typu okazów. Na takie twierdzenia
pozwalają liczne przesłanki:
- źródła archeologiczne (elementy broni miotanej i
kontekst ich występowania),
- dane etnograficzne,
- badania eksperymentalne i traseologiczne.
2. Zbrojniki mezolityczne jako elementy broni
miotanej
Od lat w literaturze przedmiotu publikowane są
kolejne okazy pochodzące z terenów Europy, które
bezpośrednio potwierdzają obecność łucznictwa w
okresie mezolitu. Znane są liczne łęczyska lub ich
fragmenty, wykonane zazwyczaj z drewna wiązowe-
go. Fragmenty długich łuków znane są m.in. z tere-
nów sąsiadujących obszarem ziem polskich, np. ze
stanowisk skandynawskich, jak Holmegaard (Bec-
ker 1945), Ageród (Larsson, Bartholin 1978: 22),
Ringkloster (Andersen 1975: 76-77) czy Tybrind
Vig (Andersen 1985: 61). Znaleziska drzewców
strzał i ich części, niekiedy zaopatrzone we wkład-
ki krzemienne - zazwyczaj w geometryczne formy,
permanentnie wydobywane są podczas kolejnych
prac terenowych. Okazy te stanowią dowód na to,
że mikrolity mocowane były zapewne pojedynczo
na czubkach opraw - tego potwierdzenie stanowią
przykładowo znaleziska z Eising (Mathiassen 1948)
czy Gamborg Fjord (Dal 2003: 42). Natomiast in-
nego typu źródła ukazują, że oprócz mocowanych
na zwieńczeniach drzewców zbrojników, dodatko-
wo, w bocznych pazach umieszczano pojedynczo,
jak w strzale z Lilia Loshult (Petersson 1951), bądź
po kilka sztuk, tak jak w przypadku zabytku z Rón-
neholms Mosse (Larsson, Sjóstróm 2010), kolejne
formy mikrolityczne. Potwierdzenie tezy o użytko-
waniu narzędzi geometrycznych jako elementów
broni łowieckiej stanowią również kości zwierzęce
z tkwiącymi w nich analogicznymi formami krze-
miennymi (m.in. Fischer et al. 1984: 39-40).
Badacze zajmujący się problematyką łucznictwa
pradziejowego, niekiedy odnoszą się w swoich in-
terpretacjach, dotyczących funkcji poszczególnych
artefaktów krzemiennych, do źródeł etnograficz-
nych traktujących o strategiach łowieckich. Porów-
nując kształty i parametry poszczególnych okazów
podejmują próby interpretacji ich zastosowania.
Wiadomym jest, że archeolodzy nie mają podstaw
1 dr Katarzyna Pyżewicz, Instytut Prahistorii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, ul. Św. Marcin 78, 61-809 Poznań, e-mail: kpy-
zewicz@gmail.com
Vol. 48 Poznań 2012
Tropem mezolitycznych łowców. Interpretacja funkcji
zbrojników z wybranych stanowisk
Katarzyna Pyżewicz1
On the trail of Mesolithic hunters. Interpretation of the function of microliths
from selected sites
1. Wstęp
Mikrolityczne narzędzia geometryczne od wielu
lat poddawane są badaniom typologicznym, tech-
nologicznym, surowcowym czy też funkcjonalnym.
Formy tylcowe, półtylcowe, trójkątne, trapezowe
etc., stanowią do dziś dla wielu badaczy podstawę w
określaniu przynależności chronologiczno-kulturo-
wej poszczególnych inwentarzy krzemiennych.
Powszechnym jest twierdzenie, iż wśród społecz-
ności wczesnoholoceńskich zbrojniki pełniły za-
zwyczaj funkcję grotów i bocznych wkładek strzał.
Aktualnie archeolodzy mają mocne argumenty, aby
właśnie w ten sposób interpretować zastosowanie
większości tego typu okazów. Na takie twierdzenia
pozwalają liczne przesłanki:
- źródła archeologiczne (elementy broni miotanej i
kontekst ich występowania),
- dane etnograficzne,
- badania eksperymentalne i traseologiczne.
2. Zbrojniki mezolityczne jako elementy broni
miotanej
Od lat w literaturze przedmiotu publikowane są
kolejne okazy pochodzące z terenów Europy, które
bezpośrednio potwierdzają obecność łucznictwa w
okresie mezolitu. Znane są liczne łęczyska lub ich
fragmenty, wykonane zazwyczaj z drewna wiązowe-
go. Fragmenty długich łuków znane są m.in. z tere-
nów sąsiadujących obszarem ziem polskich, np. ze
stanowisk skandynawskich, jak Holmegaard (Bec-
ker 1945), Ageród (Larsson, Bartholin 1978: 22),
Ringkloster (Andersen 1975: 76-77) czy Tybrind
Vig (Andersen 1985: 61). Znaleziska drzewców
strzał i ich części, niekiedy zaopatrzone we wkład-
ki krzemienne - zazwyczaj w geometryczne formy,
permanentnie wydobywane są podczas kolejnych
prac terenowych. Okazy te stanowią dowód na to,
że mikrolity mocowane były zapewne pojedynczo
na czubkach opraw - tego potwierdzenie stanowią
przykładowo znaleziska z Eising (Mathiassen 1948)
czy Gamborg Fjord (Dal 2003: 42). Natomiast in-
nego typu źródła ukazują, że oprócz mocowanych
na zwieńczeniach drzewców zbrojników, dodatko-
wo, w bocznych pazach umieszczano pojedynczo,
jak w strzale z Lilia Loshult (Petersson 1951), bądź
po kilka sztuk, tak jak w przypadku zabytku z Rón-
neholms Mosse (Larsson, Sjóstróm 2010), kolejne
formy mikrolityczne. Potwierdzenie tezy o użytko-
waniu narzędzi geometrycznych jako elementów
broni łowieckiej stanowią również kości zwierzęce
z tkwiącymi w nich analogicznymi formami krze-
miennymi (m.in. Fischer et al. 1984: 39-40).
Badacze zajmujący się problematyką łucznictwa
pradziejowego, niekiedy odnoszą się w swoich in-
terpretacjach, dotyczących funkcji poszczególnych
artefaktów krzemiennych, do źródeł etnograficz-
nych traktujących o strategiach łowieckich. Porów-
nując kształty i parametry poszczególnych okazów
podejmują próby interpretacji ich zastosowania.
Wiadomym jest, że archeolodzy nie mają podstaw
1 dr Katarzyna Pyżewicz, Instytut Prahistorii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, ul. Św. Marcin 78, 61-809 Poznań, e-mail: kpy-
zewicz@gmail.com