DOI Heft:
Czebreszuk, Janusz; Kryvalcevič, Mikola: Miedziana siekiera z miejscowości Azierszczyna, rejon Rieczyca, obwód Homel, na Białorusi. Z badań nad początkami metalurgii nad górnym Dnieprem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26514#0225
Fontes Archaeologici Posnanienses
Vol. 48 Poznań 2012
Miedziana siekiera z miejscowości Azierszczyna,
rejon Rieczyca, obwód Homel, na Białorusi.
Z badań nad początkami metalurgii nad górnym Dnieprem1
Janusz Czebreszuk2, Mikola Kryvalcević3
A cooper axe from Azyershchina, region Ryechitsa, district Hommel, in Belarus.
From research on the beginning of metallurgy on the upper Dnieper
W lipcu 2008 roku Aleksandr Sacura, miesz-
kaniec miasta Rieczyca, znalazł w okolicach wsi
Azierszczyna tulejkowatą siekierę z epoki brązu. W
sierpniu 2008 roku o znalezisku poinformowano
M. Krywalcewicza, który zbadał miejsce odkrycia
zabytku, sporządził jego opis, rysunki i fotografie
oraz pobrał do analizy próbki metalu i pozostałości
drewna z tulejki. Siekiera z Azierszczyny jest jednym
z nielicznych metalowych narzędzi epoki brązu z
obszaru Białorusi. O jej istotności poznawczej prze-
sądza jednak przede wszystkim dokładna lokaliza-
cja, a także wyniki przeprowadzonych analiz: me-
taloznawczej, dendrologicznej oraz radiowęglowej.
Narzędzie to znajduje analogie w pewnych typach
siekier tulejkowatych z obszarów nadbałtyckich, z
górnego Naddnieprza oraz prawobrzeżnej Ukrainy.
Miejsce znalezienia
Aleksandr Sacura przypadkowo odkrył siekie-
rę idąc ścieżką prowadzącą przez terasę zalewową
rzeki Wiedricz (Ryc. 1). Polna dróżka przecinała
obszar, na którym prowadzone były prace meliora-
cyjne. Siekiera została znaleziona w miejscu, gdzie
uprzednio zdjęto przez użyciu sprzętu ciężkiego
warstwę wierzchnią i przemieszczono ją na położo-
ną obok piaszczystą groblę/wał. Na podstawie póź-
niejszych obserwacji ustalono, że na powierzchni
omawianego odcinka terasy zalegała ciemnoszara
warstwa aluwialna zmieszana z darnią. Jej miąż-
szość wynosiła ok. 20-30 cm. Poniżej tej warstwy
zarejestrowano utwór złożony z żółtego piasku z
konkrecjami i warstwami orsztynu. Według opi-
su znalazcy, potwierdzonego w trakcie wizji lokal-
nej, siekiera znajdowała się w warstwie aluwialnej.
Podczas badania miejsca odkrycia artefaktu, a także
przylegającej części terasy, w tym i powierzchni od-
czyszczonej sprzętem ciężkim, nie zarejestrowano
żadnych innych znalezisk archeologicznych.
Pod względem geomorfologicznym miejsce zna-
lezienia siekiery znajduje się na odcinku niskiej pra-
wobrzeżnej terasy u ujścia rzeki Wiedricz, prawego
dopływu rzeki Dniepr (Ryc. 1). Jest to teren, gdzie
terasa ta stopniowo przechodzi w terasową dolinę
Dniepru. Około 1 km dalej na północny wschód
Wiedricz wpada do Dniepru. W pobliżu rozpoście-
rają się obniżenia starorzeczy. Opisywany artefakt
znaleziono ok. 700-800 m na południowy wschód
od wsi Azierszczyna. Odległość punktu, w którym
znaleziono siekierę, do najbliższych wysokich lewo-
i prawobrzeżnych teras rzeki Wiedricz wynosi od-
powiednio ok. 700 i 300 m.
Opis zabytku
Siekierę wykonano z miedzi z domieszką krze-
mu (por. dalej rezultaty analizy metaloznawczej).
Narzędzie w wielu miejscach jest zniszczone przez
1 Badania finansowane w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki o numerze NN 109 053539.
2 prof. dr hab. Janusz Czebreszuk, Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, ul. Św. Marcin 78, 61-809 Poznań,
e-mail: jancze@amu.edu.pl
3 dr Mikola Kryvalcević, Instytut Gistoryi, Nacyjanalnaja Akademićnaja Navuk Belarusi, F. Skoryna 1, 220072 Mińsk, Białoruś (Belarus),
e-mail: kryvaltsevich.arch@tut.by
Vol. 48 Poznań 2012
Miedziana siekiera z miejscowości Azierszczyna,
rejon Rieczyca, obwód Homel, na Białorusi.
Z badań nad początkami metalurgii nad górnym Dnieprem1
Janusz Czebreszuk2, Mikola Kryvalcević3
A cooper axe from Azyershchina, region Ryechitsa, district Hommel, in Belarus.
From research on the beginning of metallurgy on the upper Dnieper
W lipcu 2008 roku Aleksandr Sacura, miesz-
kaniec miasta Rieczyca, znalazł w okolicach wsi
Azierszczyna tulejkowatą siekierę z epoki brązu. W
sierpniu 2008 roku o znalezisku poinformowano
M. Krywalcewicza, który zbadał miejsce odkrycia
zabytku, sporządził jego opis, rysunki i fotografie
oraz pobrał do analizy próbki metalu i pozostałości
drewna z tulejki. Siekiera z Azierszczyny jest jednym
z nielicznych metalowych narzędzi epoki brązu z
obszaru Białorusi. O jej istotności poznawczej prze-
sądza jednak przede wszystkim dokładna lokaliza-
cja, a także wyniki przeprowadzonych analiz: me-
taloznawczej, dendrologicznej oraz radiowęglowej.
Narzędzie to znajduje analogie w pewnych typach
siekier tulejkowatych z obszarów nadbałtyckich, z
górnego Naddnieprza oraz prawobrzeżnej Ukrainy.
Miejsce znalezienia
Aleksandr Sacura przypadkowo odkrył siekie-
rę idąc ścieżką prowadzącą przez terasę zalewową
rzeki Wiedricz (Ryc. 1). Polna dróżka przecinała
obszar, na którym prowadzone były prace meliora-
cyjne. Siekiera została znaleziona w miejscu, gdzie
uprzednio zdjęto przez użyciu sprzętu ciężkiego
warstwę wierzchnią i przemieszczono ją na położo-
ną obok piaszczystą groblę/wał. Na podstawie póź-
niejszych obserwacji ustalono, że na powierzchni
omawianego odcinka terasy zalegała ciemnoszara
warstwa aluwialna zmieszana z darnią. Jej miąż-
szość wynosiła ok. 20-30 cm. Poniżej tej warstwy
zarejestrowano utwór złożony z żółtego piasku z
konkrecjami i warstwami orsztynu. Według opi-
su znalazcy, potwierdzonego w trakcie wizji lokal-
nej, siekiera znajdowała się w warstwie aluwialnej.
Podczas badania miejsca odkrycia artefaktu, a także
przylegającej części terasy, w tym i powierzchni od-
czyszczonej sprzętem ciężkim, nie zarejestrowano
żadnych innych znalezisk archeologicznych.
Pod względem geomorfologicznym miejsce zna-
lezienia siekiery znajduje się na odcinku niskiej pra-
wobrzeżnej terasy u ujścia rzeki Wiedricz, prawego
dopływu rzeki Dniepr (Ryc. 1). Jest to teren, gdzie
terasa ta stopniowo przechodzi w terasową dolinę
Dniepru. Około 1 km dalej na północny wschód
Wiedricz wpada do Dniepru. W pobliżu rozpoście-
rają się obniżenia starorzeczy. Opisywany artefakt
znaleziono ok. 700-800 m na południowy wschód
od wsi Azierszczyna. Odległość punktu, w którym
znaleziono siekierę, do najbliższych wysokich lewo-
i prawobrzeżnych teras rzeki Wiedricz wynosi od-
powiednio ok. 700 i 300 m.
Opis zabytku
Siekierę wykonano z miedzi z domieszką krze-
mu (por. dalej rezultaty analizy metaloznawczej).
Narzędzie w wielu miejscach jest zniszczone przez
1 Badania finansowane w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki o numerze NN 109 053539.
2 prof. dr hab. Janusz Czebreszuk, Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, ul. Św. Marcin 78, 61-809 Poznań,
e-mail: jancze@amu.edu.pl
3 dr Mikola Kryvalcević, Instytut Gistoryi, Nacyjanalnaja Akademićnaja Navuk Belarusi, F. Skoryna 1, 220072 Mińsk, Białoruś (Belarus),
e-mail: kryvaltsevich.arch@tut.by