DOI Heft:
Sobkowiak-Tabaka, Iwona: Osadnictwo schyłkowopaleolityczne i mezolityczne w rejonie Tarnowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26514#0115
Fontes Archaeologici Posnanienses
Vol. 48 Poznań 2012
Osadnictwo schyłkowopaleolityczne i mezolityczne
w rejonie Tamowej
Iwona Sobkowiak-Tabaka1
Late Palaeolithic and Mesolithic settlement in the Tarnowa region
Artykuł dedykuję pamięci Pana Profesora Bolesława Nowaczyka, który swoją życzliwością,
wiedzą i pasją naukową wspomagał mnie w trakcie prowadzenia badań.
Iwona Sobkowiak-Tabaka
Stanowisko archeologiczne w Tamowej, gm.
Pyzdry, pow. wrzesiński zajmuje szczególną pozy-
cję w studiach nad prahistorią Polski2. Materiały
zebrane z jego powierzchni na początku lat 20-tych
XX wieku na podstawie „wyłącznie im właściwego
„czekoladowego” surowca i własnej morfiki” pozwo-
liły na wyróżnienie przemysłu tarnowskiego, utoż-
samianego przez S. Krukowskiego (1939-1948:92)
z przemysłem azylskim.
Pozycja chronologiczna nowo wydzielonego
zespołu, jako najmłodszego ogniwa cyklu mazow-
szańskiego, została wówczas określona na holocen
i dopiero badania w latach 60 - tych XX wieku na
stanowisku w Witowie umożliwiły rewizję poglą-
dów S. Krukowskiego w tym zakresie. W 1963 r. w
opracowaniu osadnictwa społeczności kultury Fe-
dermesser W. Taute zaliczył materiały z Tamowej,
Grzybowej Góry, Witowa oraz inwentarze pocho-
dzące z badań przedwojennych na stanowiskach
w Siedlnicy i Krzekotówku do grupy czwartej, obok
Tjonger, Rissen i Wehlen - kompleksu Federmesser.
Obecnie grupę/kulturę tarnowską ujmuje się, jako
jedną z jednostek będących składową technokom-
pleksu z tylczakami, obejmującego szereg zespołów
w randze kultur, grup, a nawet typów występujących
masowo w Allerodzie w zachodniej i centralnej Eu-
ropie (Kobusiewicz 1999: 32-34).
Tradycyjnie występowanie społeczności nale-
żących do technokompleksu z tylczakami łączone
jest z okresem Allerodu (por. Taute 1963; Schild
1975:256). jednakże już w połowie lat 70 - tych XX
wieku R. Schild sugerował możliwość występowa-
nia grup tylczakowych na poziomie starszego Dry-
asu i w początkach Allerodu. Ostatnio w literaturze
przedmiotu coraz częściej pojawiają się tezy wsparte
serią oznaczeń radiowęglowych oraz analizą inwen-
tarzy krzemiennych stwierdzające, że społeczności
te mogły być współczesne, przynajmniej częściowo,
tak społecznościom kultury hamburskiej, jak i kul-
tury Bromme (Grimm, Weber 2008).
Problematyka osadnictwa społeczności należą-
cych do technkompleksu z tylczakami należy do
najsłabiej rozpoznanych zagadnień późnego paleoli-
tu w Polsce. Stąd za najbardziej rokujący obszar w
1 dr Iwona Sobkowiak-Tabaka, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych, ul. Rubież 46,
61-612 Poznań, e-mail: iwona.sobkowiak@iaepan.poznan.pl
2 Autorka kieruje serdeczne podziękowania pod adresem Pani prof. dr hab. M. Szmyt i Pana dr M. Brzostowicza za udzielenie zgody na
kwerendę materiałów archiwalnych znajdujących się w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu. Bardzo dziękuję również Panom mgr R.
Szulczyńskiemu za udostępnienie materiałów z badań w Tamowej i mgr D. K. Płazie za udostępnienie opracowania materiałów krzemien-
nych z Pyzdr, a także Panu mgr R. M. Czerniakowi - Dyrektorowi Muzeum Regionalnego Ziemi Pyzdrskiej w Pyzdrach i Pani mgr I.
Jagielskiej, Pracownicy tegoż Muzeum, za pomoc w organizacji badań wykopaliskowych w Tamowej w 2009 r.
Vol. 48 Poznań 2012
Osadnictwo schyłkowopaleolityczne i mezolityczne
w rejonie Tamowej
Iwona Sobkowiak-Tabaka1
Late Palaeolithic and Mesolithic settlement in the Tarnowa region
Artykuł dedykuję pamięci Pana Profesora Bolesława Nowaczyka, który swoją życzliwością,
wiedzą i pasją naukową wspomagał mnie w trakcie prowadzenia badań.
Iwona Sobkowiak-Tabaka
Stanowisko archeologiczne w Tamowej, gm.
Pyzdry, pow. wrzesiński zajmuje szczególną pozy-
cję w studiach nad prahistorią Polski2. Materiały
zebrane z jego powierzchni na początku lat 20-tych
XX wieku na podstawie „wyłącznie im właściwego
„czekoladowego” surowca i własnej morfiki” pozwo-
liły na wyróżnienie przemysłu tarnowskiego, utoż-
samianego przez S. Krukowskiego (1939-1948:92)
z przemysłem azylskim.
Pozycja chronologiczna nowo wydzielonego
zespołu, jako najmłodszego ogniwa cyklu mazow-
szańskiego, została wówczas określona na holocen
i dopiero badania w latach 60 - tych XX wieku na
stanowisku w Witowie umożliwiły rewizję poglą-
dów S. Krukowskiego w tym zakresie. W 1963 r. w
opracowaniu osadnictwa społeczności kultury Fe-
dermesser W. Taute zaliczył materiały z Tamowej,
Grzybowej Góry, Witowa oraz inwentarze pocho-
dzące z badań przedwojennych na stanowiskach
w Siedlnicy i Krzekotówku do grupy czwartej, obok
Tjonger, Rissen i Wehlen - kompleksu Federmesser.
Obecnie grupę/kulturę tarnowską ujmuje się, jako
jedną z jednostek będących składową technokom-
pleksu z tylczakami, obejmującego szereg zespołów
w randze kultur, grup, a nawet typów występujących
masowo w Allerodzie w zachodniej i centralnej Eu-
ropie (Kobusiewicz 1999: 32-34).
Tradycyjnie występowanie społeczności nale-
żących do technokompleksu z tylczakami łączone
jest z okresem Allerodu (por. Taute 1963; Schild
1975:256). jednakże już w połowie lat 70 - tych XX
wieku R. Schild sugerował możliwość występowa-
nia grup tylczakowych na poziomie starszego Dry-
asu i w początkach Allerodu. Ostatnio w literaturze
przedmiotu coraz częściej pojawiają się tezy wsparte
serią oznaczeń radiowęglowych oraz analizą inwen-
tarzy krzemiennych stwierdzające, że społeczności
te mogły być współczesne, przynajmniej częściowo,
tak społecznościom kultury hamburskiej, jak i kul-
tury Bromme (Grimm, Weber 2008).
Problematyka osadnictwa społeczności należą-
cych do technkompleksu z tylczakami należy do
najsłabiej rozpoznanych zagadnień późnego paleoli-
tu w Polsce. Stąd za najbardziej rokujący obszar w
1 dr Iwona Sobkowiak-Tabaka, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych, ul. Rubież 46,
61-612 Poznań, e-mail: iwona.sobkowiak@iaepan.poznan.pl
2 Autorka kieruje serdeczne podziękowania pod adresem Pani prof. dr hab. M. Szmyt i Pana dr M. Brzostowicza za udzielenie zgody na
kwerendę materiałów archiwalnych znajdujących się w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu. Bardzo dziękuję również Panom mgr R.
Szulczyńskiemu za udostępnienie materiałów z badań w Tamowej i mgr D. K. Płazie za udostępnienie opracowania materiałów krzemien-
nych z Pyzdr, a także Panu mgr R. M. Czerniakowi - Dyrektorowi Muzeum Regionalnego Ziemi Pyzdrskiej w Pyzdrach i Pani mgr I.
Jagielskiej, Pracownicy tegoż Muzeum, za pomoc w organizacji badań wykopaliskowych w Tamowej w 2009 r.