DOI Heft:
Smaruj, Andrzej: Ze studiów nad sytuacją osadniczo-kulturową u schyłku starożytności w południowo-wschodniej części Pałuk
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26514#0165
Fontes Archaeologici Posnanienses
Vol. 48 Poznań 2012
Ze studiów nad sytuacją osadniczo-kulturową u schyłku
starożytności w południowo-wschodniej części Pałuk1
Andrzej Smaruj2
From studies of setdement and cultural conditions at the close of Antiąuity
in south-eastern Pałuki region
Artykuł stanowi próbę analizy dynamiki osad-
nictwa w czasie od młodszego okresu przedrzym-
skiego (dalej MOPR) po wczesną fazę okresu wę-
drówek ludów (OWL) w południowo-wschodniej
części Pałuk (Ryc. 1). Obszar ten nazywany tak
będzie z racji położenia, a jego zakres przestrzenny
wyznaczają granice arkuszy AZP: 43-34, 44-34, 45-
34, 46-34, 43-35, 44-35, 45-35, 46-35. Przyjęto rów-
nież kryteria AZP dotyczące podziału stanowisk na
osady, punkty i ślady osadnicze.
W pracy korzystano ze źródeł archeologicznych
pochodzących ze starszych opracowań, niepubli-
kowanych znalezisk znajdujących się w posiadaniu
muzeów archeologicznych w Poznaniu i Biskupinie
oraz wyników penetracji powierzchniowych zwią-
zanych z akcją AZP. Uwzględniono także wyniki
badań radiowęglowych oraz środowiskowych pro-
wadzonych w okolicach Biskupina.
Stan badań nad okresem przedrzymskim i wpły-
wów rzymskich (OWR) w południowo-wschodniej
części Pałuk jest nierównomierny i niezadowalający.
Osady oraz cmentarzyska związane z omawianym
okresem odkrywane były prawie wyłącznie przy-
padkowo w trakcie badań na stanowiskach z innych
epok bądź przy okazji wykonywania prac ziemnych.
Historia badań i znalezisk z okresu rzymskiego mie-
ści się w czterech zasadniczych ramach czasowych.
Pierwszy horyzont znalezisk łączy się z końcem
XIX w. i początkiem kolejnego stulecia. Z 1881 r.
pochodzi informacja o dwóch srebrnych bransole-
tach, zapewne z grobu szkieletowego, znalezionych
w okolicach Żnina. W 1888 odkryto kolejny grób
szkieletowy, tym razem w okolicach Gogółkowa.
Wiadomości dotyczące kolejnych znalezisk, pocho-
dzą z krótkich notatek znajdujących się w archiwum
Muzeum Archeologicznego w Poznaniu (MAP), nie
zawierających żadnych bliższych danych. Są to osa-
da w Szelejewie stan. b. nr (inw. 1928:1963, 1964) i
denar z Cerekwicy stan. 4 (Maciejewski 1962: 228).
Kolejny etap przyrostu źródeł z omawianego
okresu, związany jest z działalnością ekspedycji
archeologów z Uniwersytetu Poznańskiego oraz
Warszawskiego. Od roku 1933 do połowy lat 60-
tych w wyniku prac wykopaliskowych i penetracji
powierzchniowych odkryto 16 stanowisk. Zespół
Józefa Kostrzewskiego zlokalizował osadę w Bisku-
pinie na stan. 7 (Maciejewski 1962: 220) w 1933, rok
później osadę i grób szkieletowy w Godawach na
stan. 1, la i 3, oraz osadę na stan. 10 i 11 w Biskupi-
nie (Maciejewski 1962: 221). W następnym sezonie
badawczym zlokalizowano osady w Biskupinie stan.
4 (Kostrzewski 1950: 370-373) Wenecji stan. 6 (Ko-
szańska 1936: 144) i Gogółkowie stan. 7 (Maciejew-
ski 1962: 246). W kolejnym roku przebadano ratow-
niczo cmentarzyska ciałopalne w Szelejewie stan. 1
(Rajewski 1936: 69-74), Gogółkowie stan. 9 i Pod-
1 Artykuł przygotowany na podstawie pracy magisterskiej, napisanej pod kierunkiem prof. Danuty Minty-Tworzowskiej, pt. Osadnictwo
u schyłku starożytności w południowo- wschodniej części Pałuk, obronionej w 2010 roku w Instytucie Prahistorii UAM. Za nieocenioną
pomoc, pragnę podziękować przede wszystkim drowi Henrykowi Machajewskiemu, oraz mgr Alicji Gałęzowskiej, mgr Annie Grossman,
mgr Szymonowi Nowaczykowi, a także dyrekcji Muzeum Archeologicznego w Poznaniu i Biskupinie.
2 mgr Andrzej Smaruj, Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, Biskupin 17,88-410 Gąsawa, woj. kujawsko-pomorskie, e-mail: a.smaruj@wp.pl
Vol. 48 Poznań 2012
Ze studiów nad sytuacją osadniczo-kulturową u schyłku
starożytności w południowo-wschodniej części Pałuk1
Andrzej Smaruj2
From studies of setdement and cultural conditions at the close of Antiąuity
in south-eastern Pałuki region
Artykuł stanowi próbę analizy dynamiki osad-
nictwa w czasie od młodszego okresu przedrzym-
skiego (dalej MOPR) po wczesną fazę okresu wę-
drówek ludów (OWL) w południowo-wschodniej
części Pałuk (Ryc. 1). Obszar ten nazywany tak
będzie z racji położenia, a jego zakres przestrzenny
wyznaczają granice arkuszy AZP: 43-34, 44-34, 45-
34, 46-34, 43-35, 44-35, 45-35, 46-35. Przyjęto rów-
nież kryteria AZP dotyczące podziału stanowisk na
osady, punkty i ślady osadnicze.
W pracy korzystano ze źródeł archeologicznych
pochodzących ze starszych opracowań, niepubli-
kowanych znalezisk znajdujących się w posiadaniu
muzeów archeologicznych w Poznaniu i Biskupinie
oraz wyników penetracji powierzchniowych zwią-
zanych z akcją AZP. Uwzględniono także wyniki
badań radiowęglowych oraz środowiskowych pro-
wadzonych w okolicach Biskupina.
Stan badań nad okresem przedrzymskim i wpły-
wów rzymskich (OWR) w południowo-wschodniej
części Pałuk jest nierównomierny i niezadowalający.
Osady oraz cmentarzyska związane z omawianym
okresem odkrywane były prawie wyłącznie przy-
padkowo w trakcie badań na stanowiskach z innych
epok bądź przy okazji wykonywania prac ziemnych.
Historia badań i znalezisk z okresu rzymskiego mie-
ści się w czterech zasadniczych ramach czasowych.
Pierwszy horyzont znalezisk łączy się z końcem
XIX w. i początkiem kolejnego stulecia. Z 1881 r.
pochodzi informacja o dwóch srebrnych bransole-
tach, zapewne z grobu szkieletowego, znalezionych
w okolicach Żnina. W 1888 odkryto kolejny grób
szkieletowy, tym razem w okolicach Gogółkowa.
Wiadomości dotyczące kolejnych znalezisk, pocho-
dzą z krótkich notatek znajdujących się w archiwum
Muzeum Archeologicznego w Poznaniu (MAP), nie
zawierających żadnych bliższych danych. Są to osa-
da w Szelejewie stan. b. nr (inw. 1928:1963, 1964) i
denar z Cerekwicy stan. 4 (Maciejewski 1962: 228).
Kolejny etap przyrostu źródeł z omawianego
okresu, związany jest z działalnością ekspedycji
archeologów z Uniwersytetu Poznańskiego oraz
Warszawskiego. Od roku 1933 do połowy lat 60-
tych w wyniku prac wykopaliskowych i penetracji
powierzchniowych odkryto 16 stanowisk. Zespół
Józefa Kostrzewskiego zlokalizował osadę w Bisku-
pinie na stan. 7 (Maciejewski 1962: 220) w 1933, rok
później osadę i grób szkieletowy w Godawach na
stan. 1, la i 3, oraz osadę na stan. 10 i 11 w Biskupi-
nie (Maciejewski 1962: 221). W następnym sezonie
badawczym zlokalizowano osady w Biskupinie stan.
4 (Kostrzewski 1950: 370-373) Wenecji stan. 6 (Ko-
szańska 1936: 144) i Gogółkowie stan. 7 (Maciejew-
ski 1962: 246). W kolejnym roku przebadano ratow-
niczo cmentarzyska ciałopalne w Szelejewie stan. 1
(Rajewski 1936: 69-74), Gogółkowie stan. 9 i Pod-
1 Artykuł przygotowany na podstawie pracy magisterskiej, napisanej pod kierunkiem prof. Danuty Minty-Tworzowskiej, pt. Osadnictwo
u schyłku starożytności w południowo- wschodniej części Pałuk, obronionej w 2010 roku w Instytucie Prahistorii UAM. Za nieocenioną
pomoc, pragnę podziękować przede wszystkim drowi Henrykowi Machajewskiemu, oraz mgr Alicji Gałęzowskiej, mgr Annie Grossman,
mgr Szymonowi Nowaczykowi, a także dyrekcji Muzeum Archeologicznego w Poznaniu i Biskupinie.
2 mgr Andrzej Smaruj, Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, Biskupin 17,88-410 Gąsawa, woj. kujawsko-pomorskie, e-mail: a.smaruj@wp.pl