DOI Heft:
Chłoń, Marcin: Wyniki analizy funkcji ciosaków mezolitycznych z dorzecza Odry
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26514#0077
Fontes Archaeologici Posnanienses
Vol. 48 Poznań 2012
Wyniki analizy funkcji ciosaków mezolitycznych
z dorzecza Odry
Marcin Chłoń1
Results of the analysis of function of Mesolithic flake axes
from the Odra drainage basin
Wstęp
Północny krąg kultur z ciosakami zdefiniowa-
ny został przez Schwabedissena (1944), obejmuje
on swym zasięgiem południowowschodnią Anglię,
częściowo Holandię, Danię, północne Niemcy, po-
łudniową część Półwyspu Skandynawskiego oraz
część dzisiejszego Morza Północnego i Bałtyku.
Najważniejsze kultury zaliczane do kręgu to Magle-
mose-Duvensee, Gudenaa-Oldesloe i Ertebolle-El-
lerbeck. Krąg mezolitu północnozachodniej Europy
rozpoczyna się w okresie preborealnym i trwa do
okresu atlantyckiego.
Pogląd na temat istnienia związków kulturowych
w mezolicie między terenami Polski a Europą pół-
nocnozachodnią, prezentowy jest przez wielu bada-
czy tej epoki (Kozłowski 1967; 1969; Więckowska,
Marczak 1967; Więckowska 1969; Kobusiewicz
1970; 1973; 1999; Galiński 1992; 2002; Bagniewski
1993; 1994; 1996).
Dla badań powiązań kulturowych znaczącą rolę
miało przeanalizowanie, występowania wyrobów
charakterystycznych dla północnozachodniego krę-
gu kultur mezolitycznych, takich jak narzędzi ma-
krolitycznych (Kobusiewicz 1973) oraz zbrojników
(Kozłowski 1967; 1969; Więckowska 1969).
Szczegółowa analiza chronologiczna ostatnich faz
kultur schyłkowopaleolitycznych i najwcześniejszych
faz kultury mezolitycznej na terenie Polski wykazała
istnienie przerwy pomiędzy najmłodszymi zespołami
paleolitycznymi a najstarszymi stanowiskami mezoli-
tu (Schild 2001). Przyjmuje się zatem, że zmiany w
Polsce północnozachodniej we wczesnym holocenie,
mogą być wynikiem zarówno migracji grup z Europy
zachodniej, jak i w pewnej mierze adaptacji lokalnych
społeczności (Kobusiewicz 1999).
W pracy M. Kobusiewicza (1973) podano cały
ówcześnie znany autorowi materiał, razem 108 na-
rzędzi makrolitycznych (ciosaki i piki), które wy-
stąpiły na 54 stanowiskach. Dzięki zastosowaniu
analizy statystycznej oraz przestrzennej autor badań
wnioskuje na temat istnienia wpływów północno-
zachodniego kręgu kultur mezolitycznych w Polsce
północnozachodniej, szczególnie wyraźnych w do-
rzeczu Odry, a wiele słabszych w dorzeczu Wisły.
Oddziaływania zmniejszają się wraz z upływem cza-
su, o czym świadczą o połowę większe udziały narzę-
dzi makrolitycznych w inwentarzach starszych. Na
omawianym terenie najsilniejsze związki z kręgiem
północnozachodnim posiadała kultura komornicka
oraz chojnicko-pieńkowska (Kobusiewicz 1973).
Od czasu wyżej omawianej publikacji listę na-
rzędzi makrolitycznych uzupełniają liczne okazy
z nowych odkryć i opracowań dawnych kolekcji,
zamieszczane w sprawozdaniach z wykopalisk lub
opracowaniach poszczególnych regionów: Dolne-
go Śląska (Bagniewski 1979; 1982; 1987a; Masojć
2004), Pojezierza Kaszubskiego (Więckowska 1985;
Bagniewski 1987b), Pomorza (Galiński 1992; 1997),
Polski środkowowschodniej (Libera 1995; 1998),
Polski północnozachodniej (Kobusiewicz 1999),
Równiny Drawskiej (Bagniewski 1996a), Sudetów
(Bronowicki, Bobak 1999).
1 Marcin Chłoń, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, ul. Szewska 48, 50-139 Wrocław, e-mail: marcinchlon@wp.pl
Vol. 48 Poznań 2012
Wyniki analizy funkcji ciosaków mezolitycznych
z dorzecza Odry
Marcin Chłoń1
Results of the analysis of function of Mesolithic flake axes
from the Odra drainage basin
Wstęp
Północny krąg kultur z ciosakami zdefiniowa-
ny został przez Schwabedissena (1944), obejmuje
on swym zasięgiem południowowschodnią Anglię,
częściowo Holandię, Danię, północne Niemcy, po-
łudniową część Półwyspu Skandynawskiego oraz
część dzisiejszego Morza Północnego i Bałtyku.
Najważniejsze kultury zaliczane do kręgu to Magle-
mose-Duvensee, Gudenaa-Oldesloe i Ertebolle-El-
lerbeck. Krąg mezolitu północnozachodniej Europy
rozpoczyna się w okresie preborealnym i trwa do
okresu atlantyckiego.
Pogląd na temat istnienia związków kulturowych
w mezolicie między terenami Polski a Europą pół-
nocnozachodnią, prezentowy jest przez wielu bada-
czy tej epoki (Kozłowski 1967; 1969; Więckowska,
Marczak 1967; Więckowska 1969; Kobusiewicz
1970; 1973; 1999; Galiński 1992; 2002; Bagniewski
1993; 1994; 1996).
Dla badań powiązań kulturowych znaczącą rolę
miało przeanalizowanie, występowania wyrobów
charakterystycznych dla północnozachodniego krę-
gu kultur mezolitycznych, takich jak narzędzi ma-
krolitycznych (Kobusiewicz 1973) oraz zbrojników
(Kozłowski 1967; 1969; Więckowska 1969).
Szczegółowa analiza chronologiczna ostatnich faz
kultur schyłkowopaleolitycznych i najwcześniejszych
faz kultury mezolitycznej na terenie Polski wykazała
istnienie przerwy pomiędzy najmłodszymi zespołami
paleolitycznymi a najstarszymi stanowiskami mezoli-
tu (Schild 2001). Przyjmuje się zatem, że zmiany w
Polsce północnozachodniej we wczesnym holocenie,
mogą być wynikiem zarówno migracji grup z Europy
zachodniej, jak i w pewnej mierze adaptacji lokalnych
społeczności (Kobusiewicz 1999).
W pracy M. Kobusiewicza (1973) podano cały
ówcześnie znany autorowi materiał, razem 108 na-
rzędzi makrolitycznych (ciosaki i piki), które wy-
stąpiły na 54 stanowiskach. Dzięki zastosowaniu
analizy statystycznej oraz przestrzennej autor badań
wnioskuje na temat istnienia wpływów północno-
zachodniego kręgu kultur mezolitycznych w Polsce
północnozachodniej, szczególnie wyraźnych w do-
rzeczu Odry, a wiele słabszych w dorzeczu Wisły.
Oddziaływania zmniejszają się wraz z upływem cza-
su, o czym świadczą o połowę większe udziały narzę-
dzi makrolitycznych w inwentarzach starszych. Na
omawianym terenie najsilniejsze związki z kręgiem
północnozachodnim posiadała kultura komornicka
oraz chojnicko-pieńkowska (Kobusiewicz 1973).
Od czasu wyżej omawianej publikacji listę na-
rzędzi makrolitycznych uzupełniają liczne okazy
z nowych odkryć i opracowań dawnych kolekcji,
zamieszczane w sprawozdaniach z wykopalisk lub
opracowaniach poszczególnych regionów: Dolne-
go Śląska (Bagniewski 1979; 1982; 1987a; Masojć
2004), Pojezierza Kaszubskiego (Więckowska 1985;
Bagniewski 1987b), Pomorza (Galiński 1992; 1997),
Polski środkowowschodniej (Libera 1995; 1998),
Polski północnozachodniej (Kobusiewicz 1999),
Równiny Drawskiej (Bagniewski 1996a), Sudetów
(Bronowicki, Bobak 1999).
1 Marcin Chłoń, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, ul. Szewska 48, 50-139 Wrocław, e-mail: marcinchlon@wp.pl