Muzeum Archeologiczne w Poznaniu [Hrsg.]: Fontes Archaeologici Posnanienses: Annales Musei Archaeologici Posnaniensis (48.2012)

Fontes Archaeologici Posnanienses
Vol. 48 Poznań 2012

Eksploatacja surowców krzemiennych
w rejonie Pojezierza Międzychodzkiego
na przykładzie stanowiska 4 w Chrzypsku Wielkim, gm. loco

Przemysław Bobrowski1, Iwona Sobkowiak-Tabaka2

Exploitation of flint raw materiał in the area of Pojezierze Miedzychodzkie
on the example of site 4, Chrzypsko Wielkie, loco district

Wstęp

Stanowisko 4 w Chrzypsku Wielkim zosta-
ło odkryte latach 30. XX wieku, w wyniku po-
wierzchniowej penetracji, przeprowadzonej przez
pracowników i studentów Uniwersytetu Poznań-
skiego3. Weryfikacja stanowiska w terenie nastą-
piła w trakcie badań związanych z AZP w 1986
roku4. Ponowna penetracja stanowiska miała
miejsce w 1999 i 2000 roku w trakcie badań po-
wierzchniowych prowadzonych przez autorów
tego artykułu (związanych z poszukiwaniem lo-
kalnych złóż surowca krzemiennego na Niżu Pol-
ski) w rejonie jeziora Chrzypskiego5.

Stanowisko położone jest około 1 km na pd.- zach.
od centrum Chrzypska Wielkiego, w odległości około
0,4 km na południowy zachód od szosy z Chrzypska
Wielkiego do Łężeczek. Od północnego zachodu ogra-
niczone jest dziś drogą polną, prowadzącą od strony
Łężeczek do prywatnego gospodarstwa rolnego, na po-
lach którego znajduje się stanowisko6 (Ryc. 1; 2). Sta-
nowisko zlokalizowane jest na wschodnim brzegu nie-
wielkiej zatoki, w północno-zachodniej części Jeziora
Chrzypskiego, na północnym (ekspozycja północna i

północno-wschodnia) stoku niewielkiej doliny, łączą-
cej pierwotnie wspomniane jezioro z Jeziorem Białcz,
położonym ok. 600 m na zachód.

Rejon Chrzypska Wielkiego, położony jest na
obszarze Pojezierza Międzychodzko- Pniewskiego
będącego częścią Pojezierza Poznańskiego, wchodzą-
cego w skład makroregionu Pojezierzy Wielkopolsko-
Kujawskich. Pojezierze Międzychodzko - Pniewskie
stanowi strefę marginalną fazy poznańskiej ostatnie-
go zlodowacenia (Kondracki 2000). Strefa ta obfituje
szczególnie w surowce mineralne w tym w tym także
czwartorzędowe - plejstoceńskie piaski i żwiry z aku-
mulacji lodowcowej oraz wodno- lodowcowej (Lisz-
kowski, Radaszewski 1999).

Kulminacje wzgórz morenowych wznoszą się
na wysokość ok. 80 m (110 m n.p.m.) powyżej dna,
przylegającej do pojezierza Obornickiej Doliny War-
ty (Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej). Jest to ob-
szar z systemem licznych rynien jeziornych, będą-
cych kontynuacją jezior rynnowych położonych w
Kotlinie Gorzowskiej. Jednym z największych jezior
w tym rejonie jest Jezioro Chrzypskie o powierzchni
ok. 3 km2 i głębokości 15 m (Kondracki 2000).

1 dr Przemysław Bobrowski, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych, ul. Rubież 46, 61-
612 Poznań, e-mail: [e-mail]

2 dr Iwona Sobkowiak-Tabaka, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych, ul. Rubież 46,
61-612 Poznań, e-mail: [e-mail]

3 W trakcie ówczesnych badań znaleziono 2 rdzenie wiórowe jednopiętowe, bez śladów zaprawy wstępnej; 2 zaprawiaki z załuskanymi
krawędziami; małą bryłkę surowca; 4 wióry (w tym 3 cale okazy, średnie i dość szerokie); 2 wióroodłupki; 5 odłupków (w tym jeden duży);
8 zaprawiaków, 2 fragmenty ceramiki (Piaszykowa 1956; Kobusiewicz 1966).

4 Por. H. Kóćka-Krenz 1986 - Karta Ewidencyjna Stanowiska Archeologicznego - obszar 48-21.

5 Inspiracją do podjęcia badań była informacja ustna Prof. dr hab. J. Liszkowskiego z Instytutu Geologii UAM „o bogatych zasobach surowca
krzemienego” występujących w okolicy Chrzypska Wielkiego, jakie zarejestrował on w trakcie prac nad mapą geologiczną tego obszaru.

6 Właścicielem gospodarstwa, na terenie którego zlokalizowane jest stanowisko jest Pan Józef Pucek. W tym miejscu pragniemy
podziękować za umożliwienie przeprowadzenia badań i życzliwość.