DOI Heft:
Hryniewiecka, Sabina: Miejsca kultu w pałacach kultury mykeńskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26514#0202
198
Sabina Hryniewiecka
Ryc. 1. Mapa Grecji (rys. J. Kędelska za: Shelmerdine 1997: Ryc. 1)
1. Wieloaspektowość religii mykeńskiej
Definiując miejsca kultu w pałacach kultury my-
keńskiej należy na początku odnieść się do specyfi-
ki mykeńskiej religii, związanej z nią obrzędowości i
charakterystycznych, przede wszystkim dla sfery pa-
łacowej, rytuałów. Najbardziej dyskutowaną kwestią
jest zróżnicowanie czynności religijnych w czasie i
na określonej przestrzeni, a także ustalenie specyfiki
obrzędów oraz ceremonii, jak również tożsamości ich
uczestników (Whittaker 2001). W kontekście religii
mykeńskiej należy wyodrębnić dwa główne źródła
związane z jej rozwojem. Pierwsze z nich stanowi
podłoże miejscowe obejmujące okres ŚH, kiedy na
obszarze Grecji kontynentalnej praktykowane były
libacje, a miejsca kultu pojawiały się w jaskiniach
oraz na wolnym powietrzu, np. przy ujęciach wody
(Dickinson 1994: 286). Drugie źródło genetyczne
związane jest z wpływem kultury minojskiej na reli-
gię mykeńską. R. Hagg (1996: 611-612) wydzielił trzy
etapy tego wpływu. Pierwszy z nich, przypadający na
okres PH I, tzn. na początki kultury mykeńskiej, cha-
rakteryzował się importem oraz imitacją minojskich
przedmiotów religijnych i luksusowych. Nie można
jednak łączyć tego zjawiska z adaptacją wierzeń, gdyż
obiekty kultu wykorzystywane były w inny sposób
(Tartaron 2008: 116). Jako przykład może posłużyć
wzgórze Kynortion nieopodal Epidauros, gdzie funk-
cjonował niezmieniony w swojej formie kult typowy
dla kontynentu, używający minojskich przedmiotów
religijnych, takich jak labrys (Hagg 1996: 611-612). O
przenikaniu minojskiego motywu podwójnego topo-
ra do kultury mykeńskiej wspominają także Palaima
i Cavanagh (2008: 346) oraz Kristiansen i Larsson
(2005: 281). Na obszarze wspomnianego sanktu-
arium pod Epidauros znaleziono ponadto małe figur-
ki bydła oraz koni, w tym jedną grupę z rydwanem,
które mogły symbolizować składane ofiary, a także
posążki typu Psi i Phi (Shelmerdine 1997: 575).
Drugi etap (PH II) stanowi okres największego
oddziaływania kultury minojskiej na mykeńską iko-
nografię i przedmioty kultowe (Tartaron 2008: 116).
W tym czasie związki pomiędzy elitami na kontynen-
cie i na Krecie były bardzo bliskie, co uzasadnia hi-
potezę, że część arystokracji mykeńskiej mogła nawet
przyjąć wierzenia minojskie; nie dotyczyło to jednak
całego społeczeństwa (Hagg 1996: 611-612).
Dla trzeciego etapu, tj. mykeńskiego okresu pała-
cowego (PH III), charakterystyczne było zanikanie
elementów minojskich, poza spotykanym jeszcze
naśladownictwem typowych dla Krety symboli i iko-
nografii religijnej, a także używaniem pewnych mi-
nojskich obiektów, takich jak rytony stosowane do
rytualnych libacji (Tartaron 2008:116). Rehak i Youn-
ger (2008: 166) podkreślają, iż rytony - ceremonialne
naczynia służące do przechowywania płynnych ofiar
- zdobione były na Krecie motywem bukranionu.
Motyw ten przeniknął później do kultury mykeńskiej
(Kristiansen, Larsson 2005: 281). W okresie PH III,
pomimo niesłabnącej popularności minojskich sym-
boli religijnych, wskazuje się na rozwój swoistych ele-
mentów ikonografii, takich jak „bogini-wojowniczka,
procesje kobiet z darami, lwy i gryfy ustawione an-
tytetycznie lub w powtarzających się rzędach” (Kon-
torli-Papadopoulou 1996: 101-102). Miejsca kultu na
otwartej przestrzeni, charakterystyczne dla tego okre-
su (datowane na PH IIIB lub PH IIIC), odnotowano
m.in. w Amyldaionie oraz w jaskini Profitis Elias przy
Ayios Adrianos (Shelmerdine 1997: 576). W Amykla-
ionie znajdowały się podobne artefakty jak w Epidau-
ros; w tym wiele figurek przedstawiających kobiety i
zwierzęta (Shelmerdine 1997: 576). Z kolei w Profitis
Elias na naturalnej, skalnej ławie odnaleziono kyliksy
i puchary, z których część była intencjonalnie nisz-
czona (Shelmerdine 1997: 576).
W podsumowaniu można więc przyjąć, że religia
mykeńską przez cały okres późnej epoki brązu była
związana przede wszystkim z tradycją lądową, wzbo-
Sabina Hryniewiecka
Ryc. 1. Mapa Grecji (rys. J. Kędelska za: Shelmerdine 1997: Ryc. 1)
1. Wieloaspektowość religii mykeńskiej
Definiując miejsca kultu w pałacach kultury my-
keńskiej należy na początku odnieść się do specyfi-
ki mykeńskiej religii, związanej z nią obrzędowości i
charakterystycznych, przede wszystkim dla sfery pa-
łacowej, rytuałów. Najbardziej dyskutowaną kwestią
jest zróżnicowanie czynności religijnych w czasie i
na określonej przestrzeni, a także ustalenie specyfiki
obrzędów oraz ceremonii, jak również tożsamości ich
uczestników (Whittaker 2001). W kontekście religii
mykeńskiej należy wyodrębnić dwa główne źródła
związane z jej rozwojem. Pierwsze z nich stanowi
podłoże miejscowe obejmujące okres ŚH, kiedy na
obszarze Grecji kontynentalnej praktykowane były
libacje, a miejsca kultu pojawiały się w jaskiniach
oraz na wolnym powietrzu, np. przy ujęciach wody
(Dickinson 1994: 286). Drugie źródło genetyczne
związane jest z wpływem kultury minojskiej na reli-
gię mykeńską. R. Hagg (1996: 611-612) wydzielił trzy
etapy tego wpływu. Pierwszy z nich, przypadający na
okres PH I, tzn. na początki kultury mykeńskiej, cha-
rakteryzował się importem oraz imitacją minojskich
przedmiotów religijnych i luksusowych. Nie można
jednak łączyć tego zjawiska z adaptacją wierzeń, gdyż
obiekty kultu wykorzystywane były w inny sposób
(Tartaron 2008: 116). Jako przykład może posłużyć
wzgórze Kynortion nieopodal Epidauros, gdzie funk-
cjonował niezmieniony w swojej formie kult typowy
dla kontynentu, używający minojskich przedmiotów
religijnych, takich jak labrys (Hagg 1996: 611-612). O
przenikaniu minojskiego motywu podwójnego topo-
ra do kultury mykeńskiej wspominają także Palaima
i Cavanagh (2008: 346) oraz Kristiansen i Larsson
(2005: 281). Na obszarze wspomnianego sanktu-
arium pod Epidauros znaleziono ponadto małe figur-
ki bydła oraz koni, w tym jedną grupę z rydwanem,
które mogły symbolizować składane ofiary, a także
posążki typu Psi i Phi (Shelmerdine 1997: 575).
Drugi etap (PH II) stanowi okres największego
oddziaływania kultury minojskiej na mykeńską iko-
nografię i przedmioty kultowe (Tartaron 2008: 116).
W tym czasie związki pomiędzy elitami na kontynen-
cie i na Krecie były bardzo bliskie, co uzasadnia hi-
potezę, że część arystokracji mykeńskiej mogła nawet
przyjąć wierzenia minojskie; nie dotyczyło to jednak
całego społeczeństwa (Hagg 1996: 611-612).
Dla trzeciego etapu, tj. mykeńskiego okresu pała-
cowego (PH III), charakterystyczne było zanikanie
elementów minojskich, poza spotykanym jeszcze
naśladownictwem typowych dla Krety symboli i iko-
nografii religijnej, a także używaniem pewnych mi-
nojskich obiektów, takich jak rytony stosowane do
rytualnych libacji (Tartaron 2008:116). Rehak i Youn-
ger (2008: 166) podkreślają, iż rytony - ceremonialne
naczynia służące do przechowywania płynnych ofiar
- zdobione były na Krecie motywem bukranionu.
Motyw ten przeniknął później do kultury mykeńskiej
(Kristiansen, Larsson 2005: 281). W okresie PH III,
pomimo niesłabnącej popularności minojskich sym-
boli religijnych, wskazuje się na rozwój swoistych ele-
mentów ikonografii, takich jak „bogini-wojowniczka,
procesje kobiet z darami, lwy i gryfy ustawione an-
tytetycznie lub w powtarzających się rzędach” (Kon-
torli-Papadopoulou 1996: 101-102). Miejsca kultu na
otwartej przestrzeni, charakterystyczne dla tego okre-
su (datowane na PH IIIB lub PH IIIC), odnotowano
m.in. w Amyldaionie oraz w jaskini Profitis Elias przy
Ayios Adrianos (Shelmerdine 1997: 576). W Amykla-
ionie znajdowały się podobne artefakty jak w Epidau-
ros; w tym wiele figurek przedstawiających kobiety i
zwierzęta (Shelmerdine 1997: 576). Z kolei w Profitis
Elias na naturalnej, skalnej ławie odnaleziono kyliksy
i puchary, z których część była intencjonalnie nisz-
czona (Shelmerdine 1997: 576).
W podsumowaniu można więc przyjąć, że religia
mykeńską przez cały okres późnej epoki brązu była
związana przede wszystkim z tradycją lądową, wzbo-